Η ασθένεια του Σαξ

Ο Μπρούνο Σαξ, ένας σαραντάρης παθολόγος, ζει και εργάζεται σε μια επαρχιακή πόλη της Γαλλίας. Μέσα από τις αφηγήσεις των ασθενών του, της γραμματέως του, των συναδέλφων του, αποκαλύπτεται ολόκληρο το πλέγμα των σχέσεων μεταξύ των ατόμων που συνθέτουν μια μικροκοινωνία, με τους ανταγωνισμούς, τις φοβίες, τα πάθη, τις χαρές και τα καλά φυλαγμένα μυστικά τους. Ο ίδιος ο Σαξ είναι ένας «εξεγερμένος» γιατρός που καταγγέλει την απανθρωπιά του ιατρικού επαγγέλματος, ένας ανθρωπιστής που τοποθετεί την ανακούφιση της ψυχής πάνω από τη θεραπεία του σώματος. Ποιά είναι όμως η ασθένεια του ίδιου του γιατρού-ήρωα;



Παρά το φαινομενικό χιούμορ της η προμετωπίδα εκφράζει με μεγάλη σαφήνεια αυτό που ορισμένοι γιατροί έχουν την τάση να πιστεύουν για τον εαυτό τους. Και ο Μαρτέν Βενκλέρ γνωρίζει πολύ καλά για τι πράγμα μιλάει, δεδομένου ότι είναι και ο ίδιος γιατρός. Γιατρός και συγγραφέας. Με αυτή τη δεύτερη ιδιότητά του είναι συγγραφέας της Ασθένειας του Σαξ, ενός βιβλίου που πούλησε πάνω από 500.000 αντίτυπα χάρη σε ένα πυρετώδες «από στόμα σε στόμα» που έκανε την Ασθένεια ιδιαίτερα μεταδοτική, και εκτός Γαλλίας επίσης. Αυτό ακριβώς είπε στον εκδότη του και ο έλληνας μεταφραστής Θωμάς Σκάσσης όταν δέχθηκε να τη μεταφράσει: «Κόλλησα την ασθένεια του Σαξ...»· προσθέτοντας όμως ότι χρειάστηκε να διαβάσει υπομονετικά τις πρώτες 50 σελίδες που αποπροσανατολίζουν κάπως. Πράγματι στην αρχή το βιβλίο φαίνεται τόσο ενδιαφέρον όσο και ένα έντυπο του ΙΚΑ. Ύστερα όμως τα στοιχεία εμπλέκονται με τρόπο μαγικό και όταν κλείνουμε τελικά το βιβλίο είμαστε έκθαμβοι από το ταλέντο, τη δεξιότητα, την ακρίβεια και την ανθρωπιά αυτού του συγγραφέα.


Είναι η ιστορία ενός γιατρού, του δόκτορα Σαξ, ο οποίος ασκεί την ιατρική σε ένα μικρό χωριό. Είναι παθολόγος, εγκαταστάθηκε εκεί προσφάτως και άντρες, γυναίκες και παιδιά έρχονται στο ιατρείο του ή πηγαίνει αυτός στα σπίτια τους. Φαινομενικά τουλάχιστον πρόκειται για κάτι πολύ απλό. Το λιγότερο απλό όμως είναι ότι αυτόν τον γιατρό δεν τον βλέπουμε ποτέ. Το πορτρέτο του σχεδιάζεται με την τεχνοτροπία του Βαλτινού, μέσα από το φίλτρο της ματιάς των άλλων, δηλαδή αρχικά μέσα από τη ματιά των ασθενών του, ύστερα των δικών του, των φίλων, των γειτόνων. Αυτή η πληθώρα από οπτικές γωνίες δίνει ένα απαράμιλλο πορτρέτο του δόκτορα Σαξ και της κοινωνίας μας, διότι τελικά η σχέση γιατρού - ασθενούς προσφέρει μια προνομιακή γωνία προσέγγισης. Δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε ότι οι άνθρωποι με τις λευκές μπλούζες ασκούν σήμερα εξουσία. Ποιος όμως δεν είχε την ευκαιρία να παραπονεθεί γι' αυτή τη σχέση, να πει ότι ο γιατρός του δεν τον άκουγε, δεν τον σεβόταν πραγματικά; Αυτή λοιπόν τη σχέση βάζει πάνω στο εξεταστικό κρεβάτι ο Βενκλέρ. Η θέα αυτών των ανθρώπων την ώρα που ασκούν εξουσία τού προκαλούσε πάντοτε έναν ασυγκράτητο θυμό. Είναι ανυπόφορο, λέει, το γεγονός ότι ορισμένοι γιατροί σταματούν με μια κουστωδία συνεργατών μπροστά στο κρεβάτι ενός ασθενούς και δεν απευθύνονται καν σε αυτόν τον ίδιο. Για τον Βενκλέρ υπάρχουν δύο κατηγορίες γιατρών: από τη μία αυτοί που θεωρούν ότι το να είσαι γιατρός είναι μια κατάσταση, μια κοινωνική θέση, ένας ρόλος που δηλώνει ότι ανήκεις σε μια κάστα και δίνει αξία στις πράξεις σου και από την άλλη αυτοί που θεωρούν ότι ο κύριος ρόλος τους είναι να θεραπεύουν ανθρώπους, ανεξάρτητα από την κοινωνική καταξίωση που αυτό συνεπάγεται. Η τοποθέτηση του Βενκλέρ είναι σαφής: ένας γιατρός πρέπει να βλέπει το άτομο που βρίσκεται μπροστά του σαν να πρόκειται γι' αυτόν τον ίδιο.


Η απόδειξη ότι αυτό το βιβλίο ανταποκρίνεται στην αλήθεια είναι ότι στη Γαλλία δεν έγινε καμία μήνυση επί συκοφαντία εναντίον του συγγραφέα του. Αντιθέτως! Αυτός δέχθηκε μια ογκώδη αλληλογραφία στην οποία τονιζόταν πόσο δύσκολο είναι σήμερα να είσαι γιατρός. Αυτή τη δυσκολία του να είσαι γιατρός και να επικοινωνείς με τους ασθενείς ο Βενκλέρ δεν την αρνείται. Τη γνωρίζει από πρώτο χέρι. Αλλά γι' αυτόν τον πατέρα οκτώ παιδιών το κλειδί για τη σωστή άσκηση της ιατρικής παραμένει ο σεβασμός, ο αυτοσεβασμός και ο σεβασμός του άλλου. Μια αρχή ζωής.


Έτσι με 474 σελίδες ο Βενκλέρ κατορθώνει να μας δώσει ένα βιβλίο μέσα από το οποίο περνάει η ζωή. Και περνάει καλύτερα γιατί γίνεται ακουστή, γιατί μοιράζεται. Είναι ένα βιβλίο με εκπληκτική ανθρωπιά και ανοχή που οργανώνεται σαν μια θαυμαστή εποποιία. Καθένας αναγνωρίζει σ' αυτό τον εαυτό του. Μέσα απ' αυτή την ιστορία παρελαύνει η ανθρώπινη μοίρα. Εσείς και εγώ.

Κατρίν Βελισσάρη, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20-05-2001