Δύσβατα μονοπάτια

«Η αναχώρηση είναι σαν αρχή μέθης». Για αυτό και η περιπλάνηση, θέμα κοινό, αν και πολύμορφο,των κειμένων, που συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο «Δύσβατα μονοπάτια», έχει και τη σημασία της πλάνης. Το μάτι πλανιέται αλλά μπορεί και να πλανηθεί. Η ματιά μπορεί να πλανέψει. Στη ρίζα της κίνησης αυτής υπάρχει η ανησυχία. Ψυχής πλάνημα, ποτίζει κάποτε όχι μόνο μια ιστορία αλλά τον ίδιο τον αφηγηματικό τρόπο, για να κινήσει με τη σειρά του τον έσχατο ταξιδευτή, τον αναγνώστη.

Η άβυσσος που χωρίζει τον περιηγητή από τον τουρίστα εντοπίζεται στην αντίληψη του χρόνου και στο είδος του βλέμματος. Ο τουρίστας έχει αρπακτικό βλέμμα, βιάζεται να δει και να φύγει. Ο περιηγητής ζει στον ρυθμό του τόπου, το βλέμμα του σταθμεύει στις λεπτομέρειες. Η ταξιδιωτική λογοτεχνία μας έχει κληρονομήσει μοναδικές σελίδες αξεπέραστης ομορφιάς. Το είδος αυτό της λογοτεχνίας, τα ταξιδιωτικά οδοιπορικά και οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις ήταν συναρπαστικά ήδη από την αρχαιότητα, με κορυφαίο εκπρόσωπο τον Παυσανία, με τις χιλιοδιαβασμένες ανά τους αιώνες, «Περιηγήσεις» του.

Σε αυτή την ταξιδιωτική παράδοση εντάσσεται και το βιβλίο «Δύσβατα μονοπάτια» του Γιαννιώτη καθηγητή Φυσικής Αγωγής, Νίκο Βέντζη. Κάθε σελίδα του γλαφυρού ταξιδευτή και περιηγητή Νίκου Βέντζη, είναι εμπνευσμένη από σημαντικές και ασήμαντες ιστορίες και λαϊκές παραδόσεις, από μύθους και παραμύθια, που αφουγκράζονται τον ρυθμό της ζωής, αυτής που τρέχει και αυτής που έτρεξε ήδη, αφήνοντας ζωντανά τα ίχνη της.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα οδοιπορικό σε δοξασμένες γωνιές της Ελλάδας. Ταξίδι και ανέβασμα σε ορεινά χωριά και μέρη ηρωικά, της Ηπείρου και Αιτωλοκαρνανίας, κυρίως. Ένα μαρτυρικός και ξεχασμένος τόπος, που αφουγκράζεται την ιστορία αιώνων και οι θρύλοι του παραμένουν ζωντανοί μέσα στον χρόνο. Ορίζοντες ανοιχτοί προς τα τέσσερα σημεία του με πανοραμικές θέες. Ολόγυρα μια αγκαλιά βουνά ,που σκύβουν πάνω από τα άγρια ποτάμια, τα λίθινα γεφύρια και τις λίμνες του. Κανένας ήχος από ανθρώπινη δραστηριότητα δεν ταράζει την υπερβατική ησυχία. Μόνο κάποιες ξαφνικές ριπές του αέρα συρίζουν, γλιστρώντας στους γκρεμούς, προμηνύοντας ίσως την επερχόμενη αλλαγή του καιρού...

Τα Τζουμέρκα και τα Άγραφα υπήρξαν τα βουνά που μεγάλωσαν και ανέθρεψαν ατρόμητους επαναστάτες, κλεφταρματωλούς και συμμορίες ληστών. Στα Τζουμέρκακαι τα Άγραφα με τις ευωδιές, τα άγνωστα μυριστικά φυτά, το αγέρωχο τοπίο, τα ψηλά ελάτια, τις πηγές με τα κρύα τα νερά και τα βοσκοτόπια, οι βοσκοί και οι κλέφτες θα πρέπει να γνώριζαν μαγικές νύχτες, με τον ολόαστρο ουρανό για πάπλωμα, μαζί με το αίσθημα ανόδου και υποταγής στην γοητεία της άμεσης επαφής με το θείο...

Ανασκάλεμα της μνήμης, χώροι πατρογονικών αφηγήσεων, επινόηση του παρελθόντος. Αντικείμενα, γεγονότα, δρόμοι, άνθρωποι, ληστές, βοσκοί, τσελιγκάδες, κλεφταρματωλοί, φυγάδες, Τζουμερκιώτες μαστόροι, μνήμες, μνημεία, παμπάλαια μοναστήρια, εκκλησίες, σπηλιές, λημέρια, ποτάμια, λίμνες, χαράδρες, φαράγγια, ξερολίθαρα, ξερολάγκαδα, χερσολίβαδα, βρυσούλες, φτέρες, ασφάκες, πεύκα, έλατα, πλατάνια, πετρογέφυρες, φιλόξενα χωριά, τόποι αλαργινοί, το παρόν και το μέλλον, όλα είναι στοιχισμένα στην ύπαρξή τους, μέσα στις διαστάσεις τους και τις σημασίες τους, που κράτησαν ή και διεκδικούν, όλα ένα πανέμορφο τοπίο, ένα μαρτυρικό τόπο, την Ήπειρο, που όλοι γνωρίζουμε-ίσως αγνοώντας την.

Οι ήρωες, οι κλέφτες, οι ληστές, οι Ρεντζαίοι, οι Κουμπαίοι, ο Κατσαντώνης, ο καπετάν Αρκούδας, ο Φώτης Γιαγκούλας, ο Λεωνίδας Μπαμπάνης, ο Τσιαμήτας, ο Θωμάς Γκαντάρας, ο Θύμιος Γάκης, ο Οσμάν Τάκας, ο Γιώργος Νταβέλης, ο μακεδονομάχος Κώστας Γαρέφης, ο Μάρκος Μπότσαρης, η Λένω Μπότσαρη, το γεφύρι Κοράκου, το γεφύρι του Κόκκορη, το γεφύρι του Αρκούδα, το ξακουστό γεφύρι της Πλάκας, η γέφυρα της Βέργας, το μοναστήρι του Σέλτσου, το ολοκαύτωμα των Μποτσαραίων, ο Αχελώος (ο Ασπροπόταμος), ο Άραχθος, ο Ίναχος, ο Λούρος, ηΤύρμφη, ο Όλυμπος, η Φούρκα, ο Λιάκουρας, τα Άγραφα και τα Τζουμέρκα (παλικαριών λημέρια), η Μικρά Ασία, οι Άγιοι Σαράντα, ο Άγιος Ανδρέας Καλάνας ο Ερημίτης, ο ήρωας του Δρίσκου Λορέντζος Μαβίλης, ο καλόγερος της Κλεισούρας Αιτωλοκαρνανίας, η σπηλιά του Κατσαντώνη, ληστές και τα τσελιγκάτα, τα ληστρικά τραγούδια, τα δημοτικά τραγούδια, τα λεβέντικα τραγούδια, τα ηρωικά τραγούδια, τα τραγούδια παλικαριάς και τόλμης, οι δημοτικοί χοροί, ο Σιαμαντάκας, είναι αόρατοι μέσα στα αόρατα καραβάνια των ξεριζωμένων της ντόπιας Ιστορίας, είναι όμως ολοζώντανοι στο βιβλίο «Δύσβατα μονοπάτια» του Νίκου Βέντζη, το οποίος τους παρακολουθεί από το μακρινόν παρελθόν ως το αύριο.

Η ταυτότητα, η μνήμη, η υπερηφάνεια, η λεβεντιά των ορεσίβιων, η παλικαριά, η τόλμη, η μπέσα, η σχέση με την παράδοση, η μουσική, ο χορός, η αφήγηση, το γλέντι, οι ληστείες, τα λαϊκά αναγνώσματα και μυθιστορήματα, η πίστη, η σχέση με το Θεό είναι μερικά από τα μοτίβα-κλειδιά σε αυτό το συναρπαστικό βιβλίο.

Ο συγγραφέας περιγράφει ένα προς ένα όλα τα βουκολικά τοπία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ιστορία, στην θρησκεία, στα ήθη και τα έθιμα και την λαογραφία κάθε περιοχής. Εμπλουτίζει την αφήγηση με αφηγήσεις και στίχους άλλων περιηγητών και συγγραφέων, μαζί με δημοτικά και κλέφτικα τραγούδια, που τα περισσότερα ακούγονται ως τις μέρες μας, στις τοπικές γιορτές. Πρόσωπα και τόποι , όλοι και όλα, γύρω από την Ήπειρο, την Αιτωλοκαρνανία και την Ευρυτανία , γίνονται με την πένα του συγγραφέα υλικό για ιστορίες, μύθους και παραμύθια. Μας επιτρέπει ο συγγραφέας να γνωρίσουμε τις εξωφρενικές λεπτομέρειες, που διαφεύγουν από το μη ασκημένο μάτι, την φυσικότητα της αφήγησης, τον τεράστιο λαογραφικό πλούτο του, την κινηματογραφική του παραστατικότητα και προπαντός όταν εικονίζει την απόλυτη εκδοχή του ταξιδιού.

Ένα βιβλίο συνομιλία με το δοκίμιο, την Ιστορία, την λαογραφία, τον πολιτισμό, τα δημοτικά και τα κλέφτικα τραγούδια.

Είναι γεγονός πως εμείς, οι απόγονοι του Οδυσσέα, δεν ταξιδεύουμε αρκετά. Είναι καιρός να αποκτήσουμε νέες συνήθειες. Να διαβούμε τα σύνορα της προσωπικής μας ταυτότητας. Η Ήπειρος του συγγραφέα, «ο κόσμος ο μικρός ο μέγας» απηχεί το αριστοτελικό «όλον», αντιπροσωπεύοντας ταυτόχρονα όλη την Ελλάδα.

Ο συγγραφέας, γλαφυρός περιηγητής, βιώνει αυτό που περιγράφει. Κατανοεί, δεν κρίνει. Αυτή είναι και η χάρη του.

Η ανοδική κίνηση του συγγραφέα προς τα ψηλά βουνά, συμβολίζει την καλλιέργεια της μνήμης και της δημιουργικότητας. Μας κοινωνεί μνήμη ηρώων.

Ο συγγραφέας μεταφέρει τον αναγνώστη, στο μεδούλι της εμπειρίας του και των αναγνωσμάτων του, με μιαν αμεσότητα και μια απλότητα, που φαίνεται να πηγάζει από τη δική του αισιοδοξία. Από την αισιοδοξία που νιώθουν οι πολυταξιδεμένοι της ζωής, βαθιά μέσα στην ψυχή τους...

Περιεχόμενα του Ιστορικού Βιβλίου "Δύσβατα Μονοπάτια"
βιβλίο οδοιπορικό με ιστορικά ντοκουμέντα

Δύο Λόγια.............................................. σελ. 3
Οδοιπορικό στα λημέρια του Κατσαντώνη...... σελ. 7
Ο Καλόγερος της Κλεισούρας ..................... σελ. 21
Λορέντζος Μαβίλης, ο ήρωας του Δρίκου ...... σελ. 31
Στα χνάρια ενός Ηπειρώτη Αγίου ................. σελ. 39
Η μάχη του Κουτσελιού, 26 Φλεβάρη 1854, εορτή των Αγίων Θεοδώρων ......... σελ. 53
Ο Μακεδονομάχος Κώστας Γαρέφης στα Σαρακατσαναίικα κονάκια του Καϊμακτσαλάν ....... σελ. 65
Ο Γιώργος Νταβέλης στο Ζαγόρι .................. σελ. 85
Οσμαντάκας (Σιαμαντάκας) ........................ σελ. 107
Ο Θύμιο Γάκης στη Μικρά Ασία ................... σελ. 122
Η απαγωγή των Ραπταίων από τη ληστοσυμμορία του Γιαγκούλα .................. σελ. 133
Οδοιπορικό στην Ευρυτανία, Κεφαλόβρυσο-Προυσός ................................ σελ. 171
Οδοιπορικό στα Τζουμέρκα: Γέφυρα Πλάκας - Μονή Σέλτσου - Γεφύρι του Κοράκου ......... σελ. 188
Οδοιπορώντας προς το Γυφτόκαμπο ............ σελ. 210
Στο μοναστήρι τ' Αηλιά στα Ηλιοβούνια (Παλιούρι) Πρέβεζας ....................... σελ. 236
Βιβλιογραφία ......................................... σελ. 251