Ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων 1453-2005

Περιεχόμενα:
Από την κατάκτηση ώς το νεοτουρκικό κίνημα
Ιδεολογικές ζυμώσεις 1908-1912
1912-1922. Η περίοδος των συγκρούσεων
1923-1940. Η περίοδος της ειρήνης
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Οι μεταπολεμικές εξελίξεις
Ο ρόλος του στρατού
Χρονολόγιο της νεότερης τουρκικής πολιτικής ιστορίας.





ΚΡΙΤΙΚΗ



H πρόσφατη αιφνίδια εισβολή στην τηλεοπτική καθημερινότητά μας των ελληνοτουρκικών προβλημάτων στο Αιγαίο έθεσε πλήθος αυτονόητων ερωτημάτων. Τι ακριβώς προκάλεσε τη σύγκρουση των μαχητικών στο Αιγαίο; Πώς μπορεί να συμβαίνουν τόσο επικίνδυνα επεισόδια ανάμεσα σε δύο χώρες, οι ηγεσίες των οποίων δημιουργούν στενές προσωπικές σχέσεις και δεσμούς φίλιας, δύο χώρες που συνδέονται πλέον με κοινά οικονομικά συμφέροντα πολλών δισεκατομμυρίων, δύο χώρες που διαδηλώνουν τον στρατηγικό χαρακτήρα της συνεργασία τους;



Ο πιλότος και το περίστροφο



Ο τηλεοπτικός λόγος καθηλώθηκε βεβαίως στα ερωτήματα που συνδέονται με το εφήμερο. Γιατί ο τούρκος πιλότος απείλησε τους διασώστες του με το περίστροφό του; Μήπως το δυστύχημα, προκλήθηκε και σκόπιμα από τους ιθύνοντες της Αγκυρας; Αραγε η τουρκική ηγεσία εκμεταλλεύεται την αφέλεια των Ελλήνων να πιστεύουν ότι μπορεί κανείς να δημιουργήσει φιλικές σχέσεις με τους Τούρκους; Είχαμε έτσι μια εντυπωσιακή και θορυβώδη επανάκαμψη της «τουρκικής απειλής» με όλο το μεγαλειώδες λεξιλόγιο της. Παραβιάσεις, παραβάσεις, υφαλοκρηπίδες, χωρικά ύδατα, διεθνές δικαστήριο, FIR, περιοχές ελέγχου πτήσεων, έξι, οκτώ, δέκα, δώδεκα μίλια, casus belli. Οι μαγικές αυτές λέξεις πέρασαν και πάλι με ταχύτητες υπερηχητικών αεριωθουμένων στη γλώσσα μας. Απορροφήσαμε τις γεύσεις που απέκλειαν χωρίς να σκεφτόμαστε. Χωρίς να το σκεφτούμε πολύ θεωρήσαμε ότι οι γεύσεις αυτές μας είναι γνωστές.

H προσπάθεια του Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου να προκαλέσει μια ουσιαστικότερη συζήτηση για τη σημασία όλων αυτών δεν οδήγησε πουθενά. Οσοι είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν στερητικά σύνδρομα από την έλλειψη - για σχεδόν μία δεκαετία - της καραμέλας που είχαμε συνηθίσει στη δεκαετία του '80, κάλεσαν τον πρώην πρόεδρο στην «εθνική ορθοδοξία». Μέσα στη συγκυρία αυτή η επίκαιρη επανέκδοση, η τέταρτη αναθεωρημένη, της Ιστορίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων, του Θάνου Βερέμη, συνιστά ένα απολύτως υποχρεωτικό ανάγνωσμα για όποιον έχει την παραμικρή αξίωση σοβαρότητας στη συζήτηση που διεξάγεται. H έγκυρη, μεθοδική και νηφάλια παρουσίαση των βασικών δεδομένων της ιδιότυπης σχέσης της Ελλάδας με την Τουρκία αποτελεί κολοσσιαία συμβολή στον δημόσιο διάλογο, ο οποίος πρέπει υποχρεωτικά και επειγόντως να γίνει. Ο Θάνος Βερέμης οργανώνει στον εύχρηστο αυτό τόμο ένα τεράστιο υλικό και καταφέρνει να το παρουσιάσει με τον πιο εύληπτο και ενδιαφέροντα τρόπο στον αναγνώστη. H δυσκολία που παρουσιάζει η πραγμάτευση της ιστορίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν είναι διαφορετική από τη δυσκολία που παρουσιάζει η πολιτική διαχείρισή τους. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι κάτι που παρατηρούμε από απόσταση ασφαλείας. Είναι σε μεγάλο βαθμό η ιστορία της ίδιας μας της ταυτότητας.



Το βάρος της διάστασης



Οι πολιτικές ηγεσίες έχουν συχνά αισθανθεί το βάρος αυτής της διάστασης, έχουν αισθανθεί τους κινδύνους που ενέχει κάθε ενέργειά τους για τις σχέσεις των δύο χωρών. Ξέρουν ή τουλάχιστον διαισθάνονται ότι η βαρύνουσα πλευρά του λόγου που παράγεται για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι η πολιτική πλευρά του. H διπλωματική διάσταση ή η διάσταση των διεθνών σχέσεων είναι ασφαλώς δευτερεύουσα. Μεταξύ των πολιτικών μας έχει αναπτυχθεί μια σχολή «ρεαλιστών», η οποία θεωρεί ότι πρέπει να αποφεύγει τα ελληνοτουρκικά θέματα όπως ο διάβολος το λιβάνι. H σχολή αυτή θεωρεί ότι μόνο επουράνιες δυνάμεις μπορεί να βγάλουν για μας τα κάστανα από τη φωτιά και αποφεύγει κάθε ενεργό ανάμειξη. Ετσι η σκηνή καταλαμβάνεται από «γκουρού», επίτιμους διπλωμάτες και απόστρατους αξιωματικούς που λειτουργούν όπως ο αλήστου μνήμης Σουσλόφ στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ενωσης. H σχολή αυτή αντιδρά μόνο όταν αισθανθεί ότι ενεργοποιούνται οι επουράνιες δυνάμεις. Αφήνει έτσι την ουσιαστική διαχείριση του θέματος σε άλλους. Θεωρούν «ρομαντική αφέλεια» κάθε απόπειρα να διαχειριστούμε απευθείας το πιο ζωτικό για την κοινωνία μας ζήτημα.

H άλλη σχολή επιλέγει να αποδεχθεί τις προκλήσεις, δείχνει εμπιστοσύνη στις ηγετικές ικανότητές της και διαχειρίζεται ευθέως το πρόβλημα. Μας απελευθερώνει έτσι όλους από καταστροφικές καθηλώσεις. Το βιβλίο του Θάνου Βερέμη, είναι απόλυτα αναγκαίο εγχειρίδιο και για τις δύο σχολές των πολιτικών μας. Και σε αυτούς που πιστεύουν ότι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να μην κάνουμε τίποτα και στους δυναμικούς ηγέτες μας. Είναι κυρίως χρήσιμο σε όλους εμάς που δεν πρέπει να απεμπολήσουμε το δικαίωμά μας να συμμετέχουμε στη διαμόρφωση των αποφάσεων οι οποίες απορροφούν τη μεγαλύτερη ζωτικότητα και δημιουργικότητα της κοινωνίας μας (και ασφαλώς τεράστια κονδύλια για τα εξοπλιστικά προγράμματα).



ΑΛΚΗΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ

Το ΒΗΜΑ, 02/07/2006