Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα

Αποφασίσαμε να συγκεντρώσουμε σ' έναν τόμο μερικές μελέτες, που τα θέματά τους κινδυνεύουν να φανούν αρκετά ανόμοια, γιατί θεωρήσαμε ότι αποτελούν συστατικά στοιχεία της ίδιας έρευνας. Εδώ και χρόνια, προσπαθούμε να εφαρμόσουμε στον ελληνικό χώρο τις έρευνες της ιστορικής ψυχολογίας, που πρωτεργάτης τους στη Γαλλία είναι ο I. Meyerson. Οι μελέτες μας έχουν για υλικό τους τα κείμενα και μνημεία που ερευνούν οι ειδικοί, φιλόλογοι και ιστορικοί της αρχαιότητας. Η προοπτική μας πάντως είναι διαφορετική. Τα θρησκευτικά δεδομένα (μύθους, τελετουργίες, εικονιστικές παραστάσεις), τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, τους κοινωνικούς θεσμούς, τα τεχνικά και οικονομικά φαινόμενα, όλα αυτά τα θεωρούμε πάντα ως έργα που δημιούργησε ο άνθρωπος, ως έκφραση μιας οργανωμένης νοητικής δραστηριότητας. Μέσα από αυτά τα έργα, αναζητούμε να βρούμε τι ήταν ο άνθρωπος, αυτός ο αρχαίος Έλληνας, δημιουργός και συνάμα προϊόν του κοινωνικού και πολιτισμικού του πλαισίου, απ' όπου δεν μπορούμε να τον αποσπάσουμε. [...]


Το τελευταίο βιβλίο του L. Sechan μας κάνει να προσέξουμε ορισμένα προβλήματα που θέτει ο μύθος και το πρόσωπο του Προμηθέα. Ποιες είναι οι σχέσεις του Προμηθέα με την τεχνική της φωτιάς, με τις τέχνες της φωτιάς -μεταλλουργία και αγγειοπλαστική- με την τεχνική γενικά λειτουργία; Ποια είναι η σημασία της σύγκρουσής του με τον Δία; Υπάρχει άραγε κάποιος δεσμός ανάμεσα στη φιλονικία του με τον ύπατο των θεών και στην ιδιότητα που έχει ως τεχνίτης της φωτιάς;
Στην ελληνική μυθολογία, ο Προμηθεύς δεν παρουσιάζεται ως ο εφευρέτης της τεχνικής της φωτιάς, παρά μονάχα σ' ένα μεταγενέστερο κείμενο του Διόδωρου. Αυτός που πρώτος ανακάλυψε τον τρόπο ν' ανάβει τη φωτιά είναι ο Ερμής, σύμφωνα με τον Ομηρικό Ύμνο του. Και η ετυμολογία που πρότειναν ο Curtious και ο A. Kuhn, ότι δηλαδή το όνομα του Προμηθέα προέρχεται από το βεδικό σανσκριτικό pramantha (το ραβδί που το περιστρέφανε και άναβαν φωτιά με την τριβή), αμφισβητείται σήμερα από πολλούς. Το όνομά του, παραγόμενο από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα man-, δηλώνει τον "σώφρονα", τον "προνοητικό", μιαν ιδιότητα που είχε ήδη ο Προμηθεύς, κατά τους Έλληνες, σε αντίθεση με τον αδερφό του Επιμηθέα, τον αδέξιο, τον αστόχαστο. Πρέπει πάντως να σημειωθεί πως η εφεύρεση της φωτιάς, επειδή ανάγεται σε πανάρχαια εποχή, άφησε, γι' αυτόν ίσως τον λόγο, σχετικά λίγα ίχνη στις ελληνικές μυθικές διηγήσεις, ενώ οι πιο πρόσφατες τεχνικές, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, η δεντροτομία, το κτίσιμο, η καλλιέργεια του αμπελιού και των οπωροφόρων δέντρων, η υφαντική κ.ά., κατέχουν σημαντική θέση στους μύθους των θεών και των ηρώων.


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ:
Ο ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΗ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ "ΔΙΠΛΟΥ" ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ:
ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΟΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ "ΔΙΠΛΟΥ": Ο ΚΟΛΟΣΣΟΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΟΡΑΤΟΥ ΣΤΗ ΜΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ:
ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΥΘΟ ΣΤΟΝ ΛΟΓΟ:
Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ