Οι αόρατες πλειοψηφίες

Ό,τι ακούμε ξανά και ξανά θέτει περιορισμούς σε βεβαιότητες που έμοιαζαν αμετακίνητες και μπορεί να μας υποχρεώσει στον ανασχηματισμό των θεωρητικών προϋποθέσεων από τις οποίες ξεκινούσαμε, διευρύνοντας επιπλέον τη γνώση του ιστορικού που είναι εξοικειωμένος με τη γραμμική χρονολόγηση. Γιατί οι προφορικές πηγές διαρρηγνύουν ακόμη και βίαια την απομόνωση και την προστατευμένη μοναξιά των αρχείων, τον κλειστό κόσμο της γραπτής πηγής, τη λιγότερο ή περισσότερο στατική θέαση στην οποία τοποθετείται ο ιστορικός. Πολλές προηγούμενες απόψεις, που κατακτήθηκαν ίσως με εργατικότητα μέσα από τη βιβλιογραφική μελέτη, γινονται κομμάτια καθώς οι προφορικές πηγές ανοίγουν συνήθως απροσδόκητους δρόμους και η δραματική και γεμάτη πάθος εγγύτητα του διαλόγου εμποδίζει τη γρήγορη και σχηματική αξιολόγηση και σύνθεση. Στο βαθμό που εμβαθύνουμε στις αφηγήσεις τις οποίες ακούμε, τείνουμε να ενδώσουμε σε μια διπλή εξέλιξη, καραρρέουν πεποιθήσεις που έδιναν μορφή στη θέαση του παρελθόντος και πρέπει να ανοιχτούμε προς ξένες τοποθετήσεις και εναύσματα για να καταλήξουμε να μην ξέρουμε και πολύ καλά αν γράφουμε ή συλλογιζόμαστε πάνω στη δική μας βιογραφική αφήγηση ή στην αφήγηση των άλλων.