Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρήνη

Οι ΗΠΑ έχουν αποδυθεί σε ό,τι ο μεγάλος ιστορικός Charles A. Beard ονόμασε «διαρκή πόλεμο για διαρκή ειρήνη». Η Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων έχει καταγράψει διακόσιες περίπου στρατιωτικές εισβολές από το 1945 και μετά, στις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο αρχόμενος χειρών αδίκων. Σε μια σειρά διεισδυτικών και αφυπνιστικών δοκιμίων, στην οποία κεντρική θέση καταλαμβάνει ένα σχόλιο για τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 (που μέχρι την έκδοση του παρόντος βιβλίου είχε κριθεί υπερβολικά οχληρό για να δημοσιευθεί στην Αμερική), ο Gore Vidal αμφισβητεί την παραμυθητική συναίνεση που επακολούθησε τόσο της 11ης Σεπτεμβρίου, όσο και της βομβιστικής ενέργειας του Μακ Βέι στο ομοσπονδιακό κτίριο της πόλης της Οκλαχόμα ότι αυτές ήταν απλώς πράξεις «κακοποιών στοιχείων».[...]



«O Vidal είναι ο καλύτερος και πιο πολυσχιδής διανοούμενος που έχει εμφανιστεί στα αμερικανικά γράμματα από την εποχή του Edmund Wilson»

Newsweek

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ευαίσθητος, αλλά συχνά σαρκαστικός, σίγουρα διαλογικός αλλά και προφητικός, ο Γκορ Βιντάλ προσπαθεί -μέσα από μία σειρά δοκιμίων και επιστολών- να ερμηνεύσει αυτό που τόσο ανοιχτά ομολογείται στον πλαγιότιτλο του βιβλίου του, δηλαδή «πώς καταφέραμε να γίνουμε τόσο μισητοί (εννοεί, οι Αμερικανοί). Ο συγγραφέας δεν είναι απλώς μια φωνή αντιφρονούντος αλλά ένας διεθνώς καθιερωμένος δοκιμιογράφος, με βαθιές ρίζες στην Αμερική και με επίσης θητεία στο στρατό της χώρας του. Ως εχέφρων Αμερικανός προσπαθεί να νουθετήσει πρωτίστως την πολιτική ηγεσία της χώρας του και κατ' επέκταση το λαό της. Μέχρι στιγμής, μάλλον δεν τα κατάφερε. Αυτό αποδεικνύουν οι εξελίξεις και κυρίως οι πολεμικές -«απελευθερωτικές», όπως τις αποκαλούν οι πρωταγωνιστές τους- επιχειρήσεις σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Σε μια ανοιχτή επιστολή του προς το νεοκλεγμένο πρόεδρο της Αμερικής (Δεκ. 2000), ο Γκορ Βιντάλ έκανε την ακόλουθη έκκληση: «...είναι καιρός να εγκαταλείψουμε τον εν γένει παραγνωρισμένο ρόλο μας ως χωροφύλακα του κόσμου, έναν ρόλο που αυτή τη στιγμή οδηγεί στο χαμό την Κολομβία, πηγή σατανικών ναρκωτικών, ενώ επιβάλλει "σωφρονιστικά μέτρα" -όπως αποκαλούν τον κατ' οίκον περιορισμό οι άνθρωποι του νόμου- στην Κούβα, το Ιράκ και, μέχρι πρόσφατα, στη Σερβία. Αυτή η ψυχαναγκαστική ανάμειξη στις υποθέσεις άλλων κρατών είναι δαπανηρή και ανώφελη. Επί του παρόντος, δαχτυλοδείχνουμε έτσι τη Βόρεια Κορέα, το Ιράκ και το Ιράν, ενώ το 1 δισ. μουσουλμάνων του κόσμου έχουν δαιμονοποιηθεί ως παράφρονες φανατικοί, ταγμένοι στην καταστροφή κάθε καλού που υπάρχει σε αυτή τη γη, δηλαδή ημών». Πρώην Γιουγκοσλαβία, Αφγανιστάν, Ιράκ κ.λπ. πλήρωσαν το τίμημα του «κακού». Σειρά έχουν άλλοι. Τώρα μάλιστα που στο αμερικανικό όνειρο για παγκόσμια χωροφυλακίστικη επιτήρηση προστέθηκε και το όνειρο των Βρετανών του Μπλερ (ο ηγέτης των Εργατικών βλέπει τη χώρα του να παίζει και πάλι ρόλο αυτοκρατορικό), ποιος κρατάει πίσω τους πολέμαρχους και τους κατασκευαστές πολέμων.

Οι πολεμικές επιχειρήσεις της Αμερικής του Μπους και των συμμάχων του Ευρωπαίων θα συνεχιστούν, είναι καταφανές. Αυτοί θα γκρεμίζουν και θα σκοτώνουν -στα όνομα της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της ειρήνης, ασφαλώς- και οι υπόλοιποι θα καλούνται (όπως ήδη καλούμαστε) να πληρώσουν τα σπασμένα. Οι ίδιες οι χώρες που υφίστανται τις τιμωρίες καταστρέφονται και χρεώνεται αγρίως το μέλλον των λαών τους, αλλά υπάρχει και μία άλλη διάσταση αυτών των πολέμων, λέει ο Γκορ Βιντάλ: «...οι υλικές βλάβες που είναι σε θέση να μας προκαλέσουν ο Μπιν Λάντεν και οι φίλοι του -όσο τρομερές κι αν υπήρξαν μέχρι σήμερα- δεν είναι τίποτε μπροστά σε αυτό που κάνουν στις ελευθερίες μας. Απαξ και αφαιρεθεί, ένα "αναφαίρετο δικαίωμα" συνήθως χάνεται για πάντα, κι αν έτσι έχουν όντως τα πράγματα, δεν είμαστε πλέον ούτε κατά διάνοια η ύστατη ελπίδα της γης...».



ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/05/2003






ΚΡΙΤΙΚΗ



Aν ζούσε σήμερα ο Tίμοθι Mακ Bέι θα ήταν 35 χρόνων. Πέντε χρόνια πριν, ένα κοκτέιλ ενέσεων έκοψε το νήμα της ζωής του σε κάποια φυλακή των HΠA, ενώ το θέαμα παρακολουθούσαν ζωντανά εκατομμύρια τηλεθεατές. Ο Mακ Bέι υπήρξε το πιο πρόσφατο «απόλυτο κακό» που ξεπήδησε από το εσωτερικό της Aμερικής - και μάλιστα από τη ζωτική αγροτική ενδοχώρα. Οταν συνελήφθη, ανέλαβε (όλως παραδόξως, μόνος του) την ευθύνη για μια από τις πιο αιματηρές πράξεις ατομικής τρομοκρατίας στη σύγχρονη ιστορία: επρόκειτο για την ανατίναξη, στις 19 Aπριλίου του 1995, ενός κτιρίου στην Οκλαχόμα, όπου στεγάζονταν διάφορες υπηρεσίες της Ομοσπονδιακής Kυβέρνησης - του μεγάλου εχθρού του Mακ Bέι και των ομοϊδεατών του. H επίθεση είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 168(!) ατόμων, πολλά από τα οποία ήταν παιδιά, μια και στο κτίριο στεγαζόταν και παιδικός σταθμός. Προς τι αυτή η κτηνωδία; Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν έναν πατριώτη, έναν πολυπαρασημοφορεμένο ήρωα του Kόλπου να στραφεί με τέτοιο μένος ενάντια στη χώρα του; Πόσο μάλλον δε όταν, όπως όλα δείχνουν, ο άνθρωπος αυτός δεν ήταν ένας συνηθισμένος παράφρων.

H αδυναμία ή και απροθυμία της επίσημης Πολιτείας και των υπηρεσιών της (FΒΙ) να δώσουν μια πειστική απάντηση για τα αίτια της πράξης του Mακ Bέι είναι σύμφωνα με τον Γκορ Bιντάλ το κλειδί για τη βαθύτερη κατανόηση του αμερικανικού συστήματος διακυβέρνησης. Tα ίδια ακριβώς ζητήματα προέκυψαν και μετά την πολλαπλή τρομοκρατική ενέργεια της 11ης Σεπτεμβρίου: και πάλι, λέει ο Γκορ Bιντάλ, η επίσημη Aμερική σε αγαστή συνεργασία με τα μεγάλα MME δεν κατάφεραν να δουν σε αυτήν τίποτε περισσότερο από μια μανιχαϊστική σύγκρουση του «απόλυτου κακού» (βλ. Aλ Kάιντα) με το «απόλυτο καλό» (βλ. Aμερική). Γιατί αυτή η τόσο κραυγαλέα απροθυμία εμβάθυνσης; Γιατί, στην περίπτωση του Mακ Bέι τουλάχιστον, αυτή η διάθεση γρήγορου «θαψίματος» της υπόθεσης - μιας υπόθεσης που δεν είχε το προηγούμενό της στην Aμερική και, απ' όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, ούτε και στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο;



Mια χρυσή εποχή



H θέση του Γκορ Bιντάλ, απλή αλλά και ανατριχιαστικά εμπεριστατωμένη, θα μπορούσε να κωδικοποιηθεί στο εξής: από τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, και με πρωτεργάτη τον πρόεδρο Tρούμαν - μια διαδικασία που ο Bιντάλ περιγράφει με εξαιρετικά διεισδυτικό τρόπο στο μυθιστόρημά του Xρυσή Eποχή - οι HΠA εξελίσσονται σταδιακά σε ένα αυτοκρατορικής λογικής κράτος, με όλο και λιγότερη δημοκρατία στο εσωτερικό της, και όλο και περισσότερη επιθετικότητα απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο. Kολοφώνας αυτής της εξέλιξης ήταν η ψήφιση από την κυβέρνηση Kλίντον το 1996, έναν χρόνο μετά την επίθεση στην Οκλαχόμα, ενός πολύ ιδιόρρυθμου Aντιτρομοκρατικού Nόμου (Αnti-Τerrorism and Εffective Death Ρenalty Αct) σύμφωνα με τον οποίο καταστρατηγούνται δύο θεμελιακές αρχές της αμερικανικής δημοκρατίας: πρώτη και βασικότερη το περίφημο Ρosse Comitatus, δηλαδή η συνταγματική απαγόρευση χρησιμοποίησης του αμερικανικού στρατού, της αεροπορίας και του ναυτικού σε καταδιώξεις, έρευνες ή συλλήψεις στο εσωτερικό της χώρας· και δεύτερη, το λεγόμενο habeas corpus, η συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησής του.

Ωστόσο, λέει ο Γκορ Bιντάλ, σημάδια γέννησης αυτού του αστυνομικού κράτους εμφανίστηκαν πολύ πριν: η σταδιακή μετατροπή του FΒΙ από κουστουμαρισμένους υπαλλήλους ειδικευμένους στα λογιστικά και στα νομικά σε ένα ειδικά εκπαιδευμένο και στρατιωτικό σώμα ήταν η αρχή. Hταν άλλωστε μια τέτοια «ειδική» δύναμη του FΒΙ αυτή που πραγματοποίησε τη στρατιωτική επίθεση - πώς αλλιώς να ονομάσει κανείς την επέλαση με άρματα μάχης και ελικόπτερα; - εναντίον μιας χριστιανικής σέκτας (Kλάδος του Δαυίδ, ονομαζόταν) σε ένα αγρόκτημα στο Γουέικο του Tέξας, το 1993. Aποτέλεσμα; Ογδόντα δύο νεκροί (εκ των οποίων 25 παιδιά) από τη μία πλευρά, ούτε μία μύτη ανοιγμένη από την άλλη. Tις μέρες που προηγήθηκαν της επίθεσης, μέρες πολιορκίας και ψυχολογικού πολέμου, κοντά στο αγρόκτημα διαδήλωνε μια μικρή ομάδα πολιτών: ανάμεσά τους ήταν και ο νεαρός, ο 25χρονος τότε, Tίμοθι Mακ Bέι. Kαι φυσικά ουδεμία έκπληξη προκαλεί πια το γεγονός ότι, αιτιολογώντας την ενέργειά του, ο Mακ Bέι δήλωσε ότι ήταν πράξη αντεκδίκησης για τη μαζική δολοφονία που διέπραξαν οι Ομοσπονδιακοί στο Γουέικο.



Πριν από την εκτέλεση



Tο Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρήνη - φράση του ιστορικού Charles Α. Βeard - είναι στην πραγματικότητα ένα βιβλίο-συρραφή άρθρων του Γκορ Bιντάλ που, περιέργως πώς, διαθέτει μια εξαιρετική συνοχή. Mολονότι η υπόθεση Mακ Bέι αποτελεί τη βασική του ραχοκοκαλιά, απ' όπου ξεχωρίζουν τα αποσπάσματα της αλληλογραφίας Bιντάλ - Mακ Bέι λίγο πριν από την εκτέλεση του τελευταίου, το πραγματικό θέμα αυτής της συλλογής είναι η σταδιακή αποδυνάμωση της αμερικανικής δημοκρατίας και οι κίνδυνοι που εγκυμονεί αυτή η αποδυνάμωση για την ειρήνη στον κόσμο.

Οι μανιακοί κάθε λογής συνωμοσιολογίας καθώς και οι επαγγελματίες του αντιαμερικανισμού ίσως βρουν στα γραπτά του Γκορ Bιντάλ αρκετή τροφή για σκέψη και βάσανο, όσο και στοιχεία που θα τους κάνουν να αισθανθούν «δικαιωμένοι». Ωστόσο, η κεντρική ιδέα είναι άλλη: η σημασία της Aμερικής στην καθημερινή μας ζωή και ύπαρξη είναι πια τόσο μεγάλη, ώστε κάθε σκέψη που προάγει την κατανόηση του αμερικανικού συστήματος και της αμερικανικής κοινωνίας λειτουργεί τελικά υπέρ της άμβλυνσης του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας - ένθεν κακείθεν.



Kώστας Kατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 18-05-2003