Φύλο και πολιτισμός

Η«Ποιητική» του Αριστοτέλη αποτελεί τη χρονολογικά πρώτη προσπάθεια θεωρητικής προσέγγισης και ερμηνείας του τραγικού φαινομένου. Σύμφωνα με τον περιώνυμο ορισμό, η τραγωδία αποτελεί «μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας», με απώτερο στόχο την «κάθαρση» του θεατή. Ποια είναι όμως η αντιστοιχία των χαρακτηρισμών αυτών, που δημιουργήθηκαν μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά και ιστορικά δεδομένα και ανταποκρίνονταν σε αισθητικά κριτήρια που επικρατούσαν στην Αθήνα του 4ου π. Χ. αι., με τη σημερινή πραγματικότητα; Ποια η σημασία του τραγικού και ποια η λειτουργία της τραγωδίας στην εποχή μετά τον μοντερνισμό και την παγκοσμιοποίηση; Πώς ο σύγχρονος θεατής, μέσα σ’ ένα εθνοφυλετικά και πολιτισμικά ανομοιογενές περιβάλλον, μπορεί να προσλάβει το «τραγικό» και την τραγωδία ως θεατρικό είδος και φιλοσοφική έννοια; Αυτά τα ζητούμενα πραγματεύονται οι μελέτες των ελλήνων και ξένων επιστημόνων που περιλαμβάνονται στον παρόντα συλλογικό τόμο, οι οποίες επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στον προσδιορισμό, τη λειτουργία και τη μετεξέλιξη του τραγικού μέσα στο χρόνο. O πολιτισμός, λοιπόν, σύμφωνα με τη φεμινιστική προσέγγιση της Ιστορίας, της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και των άλλων ανθρωπιστικών επιστημών, ήταν κι εξακολουθεί ως ένα βαθμό να είναι ένας ανδρικός πολιτισμός, βασισμένος στην ανδρική εμπειρία και σ ένα γεγονός σχεδόν οικουμενικό που, εντούτοις, αδυνατούμε να εξηγήσουμε: Το πώς δηλαδή και γιατί, σχεδόν παντού, οι ανδρικές ενέργειες υπεραξιολογήθηκαν σε σχέση με αυτές των γυναικών. «Τι έχει αυτή η ανδρική εμπειρία που έσπρωξε την ανδρική σκέψη σε θεωρητικές αναζητήσεις; Γιατί δεν έκαναν το ίδιο και οι γυναίκες;» αναρωτιέται η θεωρητικός του φεμινισμού Mary Ο Brien (1988). Για λόγους που περισσότερο υποθέτουμε παρά γνωρίζουμε, κυρίως βιολογικού καταναγκασμού, ο πολιτισμός θεωρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα κατασκευή των ανδρών, σπουδαίων, κυρίαρχων πολεμιστών και φιλοσόφων, ενώ οι γυναίκες αντιμετωπίστηκαν ως προέκταση της φύσης λόγω της αναπαραγωγικής τους ικανότητας, γεγονός που εκφράζεται στο γνωστό, αν και αμφισβητούμενο πια, δυϊκό σχήμα: γυναίκα - φύση, άνδρας - πολιτισμός.