Αναζητώντας τον Κλίνγκσορ

Ο νεαρός υπολοχαγός Φράνσις Μπέικον αναλαμβάνει την αποστολή να βρει τον επιστήμονα που ήταν υπεύθυνος για το ατομικό πρόγραμμα του Τρίτου Ράιχ. Αυτός ο Μεφιστοφελής του Χίτλερ με το κωδικό όνομα Κλίνγκσορ ήταν επικεφαλής των επιστημόνων που προσπαθούσαν να λύσουν το πρόβλημα της κατασκευής της ατομικής βόμβας πριν από τους Συμμάχους. Καθώς ακολουθεί τα ίχνη του Κλίνγκσορ, πασχίζοντας να ξεδιαλύνει το κουβάρι της συνενοχής της γερμανικής ελίτ στην απόλυτη φρίκη του ναζισμού, ο υπολοχαγός Μπέικον ανακαλύπτει και ο ίδιος τα ολισθηρά διλήμματα του έρωτα και της σάρκας, το απατηλό πρόσωπο της φιλίας και τη γοητεία του ψέματος, για να γίνει τελικά ο ίδιος θύμα της ηθικής αβεβαιότητας την οποία είχε βαλθεί να ξεδιαλύνει.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ως σήμερα οι συγγραφείς της Λατινικής Αμερικής που μεταφράζονταν στο εξωτερικό έγραφαν μυθιστορήματα που διαδραματίζονταν στις εξωτικές χώρες τους με ήρωες ανθρώπους διαφορετικής νοοτροπίας και ψυχοσύνθεσης από εκείνους που έτυχε να κατοικούν στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Είτε επρόκειτο για τις εξαίσιες ιστορίες «μαγικού ρεαλισμού» του Μεξικανού Χουάν Ρούλφο και του Κολομβιανού Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είτε για τις καθημερινές ιστορίες με φόντο τα αστικά τοπία των Αργεντινών Ερνέστο Σάμπατο και Χόρχε Λουίς Μπόρχες, τα μυθιστορήματα βασίζονταν σε βιωμένες εμπειρίες των συγγραφέων, στο ιστορικό παρελθόν της πατρίδας τους, σε λαϊκούς θρύλους και στην κοινωνική πραγματικότητα. Το μπουμ του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα που γέννησε μια πληθώρα από σημαντικά έργα ­ σήμερα πλέον κλασικά ­ και συνέτεινε στην εξάπλωση της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας πέρα από τα όρια του ισπανόφωνου κόσμου έδειξε τη ζωτικότητα της λογοτεχνικής παραγωγής και τον πλούτο των ιδεών των δημιουργών μα ταυτόχρονα οδήγησε σε ένα, ας πούμε, αδιέξοδο δεδομένου ότι όλα σχεδόν τα θέματα εξαντλήθηκαν.

Ο νέος συγγραφέας Χόρχε Βόλπι (Πόλη του Μεξικού, 1968), με σπουδές Νομικής και Λογοτεχνίας στο Μεξικό και στην Ισπανία, ύστερα από πέντε μυθιστορήματα και το δοκίμιο Η φαντασία και η εξουσία. Μια διανοητική ιστορία του 1968, αποφάσισε να ξεφύγει από τη λογοτεχνική παράδοση της χώρας του και να ανοιχθεί σε καινούργιους ορίζοντες. Εγραψε το Αναζητώντας τον Κλίνγκσορ (1999) στοχεύοντας μεν στο παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό, χωρίς όμως να πατάει σε τίποτε το μεξικανικό ή λατινοαμερικανικό. Πράγματι το μυθιστόρημά του δεν εκτυλίσσεται στο Μεξικό ούτε έχει κανέναν ήρωα Μεξικανό. Ενας από τους μέντορές του, ο Κουβανός (αντικαστρικός εξόριστος) Γκιγέρμο Καμπρέρα Ινφάντε, έχει πει ότι αυτό είναι ένα γερμανικό μυθιστόρημα γραμμένο στα ισπανικά. Ο ίδιος ο συγγραφέας παραδέχεται ότι πράγματι αυτό συμβαίνει και μάλιστα ομολογεί πως θα ήθελε το έργο του να πάρει μια θέση μετά το Ο θάνατος του Βιργιλίου (του Χέρμαν Μπροχ), το Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες (του Ρόμπερτ Μούζιλ) και ειδικά το Δόκτωρ Φάουστους (του Τόμας Μαν). Βαριά κουβέντα βεβαίως από έναν συγγραφέα που στηρίχθηκε κυρίως σε λατινοαμερικανικά μυθιστορήματα όπως το Ο πόλεμος του τέλους του κόσμου (του Μάριο Βάργας Γιόσα), το Terra Nostra (του Κάρλος Φουέντες) και το Ειδήσεις από την αυτοκρατορία (του Φερνάντο δελ Πάσο).

Τι είναι όμως το περιπετειώδες ­ με τα κατασκοπικά στοιχεία, το σασπένς και τις ανατροπές ­, δοκιμιακού χαρακτήρα μυθιστόρημα Αναζητώντας τον Κλίνγκσορ που συγγενεύει δομικά με το φιλοσοφικό θρίλερ Η νοσταλγία των δράκων (2000) του δικού μας Δημοσθένη Κούρτοβικ; Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για μια ιστορία που παρουσιάζει τη σχέση της επιστήμης με το κακό και δευτερευόντως της πολιτικής με τη λογοτεχνία. Αυτό όμως είναι ένα ωραίο θέμα για δοκίμιο ή για πραγματεία, μακριά από κάθε λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Ετσι το παρόν μυθιστόρημα, αφού του αφαιρεθούν τα όσα ανάγονται στην επιστήμη (θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, κβάντα, σχάση του ουρανίου κτλ.) και στην Ιστορία (άνοδος και πτώση του Χίτλερ), θα παραμείνει απολύτως ερωτικό ­ ερωτικό με αστυνομικά στοιχεία. Κεντρικός ήρωας ­ και αφηγητής ­ είναι ο μαθηματικός Γκούσταβ Λινκς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, ο οποίος μιλάει για ένα ιστορικό γεγονός (την αποτυχημένη δολοφονική απόπειρα κατά του Χίτλερ που έγινε στις 20 Ιουλίου 1944 από μια επίλεκτη ομάδα αξιωματικών της Βέρμαχτ) και την ερωτική του ιστορία με τη σύζυγο του φίλου του. Δεύτερος ήρωας είναι ο αμερικανός υπολοχαγός Φράνσις Μπέικον που έχει αναλάβει μια σημαντική αποστολή: να βρει τον επιστήμονα που ηγείτο της ομάδας η οποία προσπαθούσε να κατασκευάσει την ατομική βόμβα για λογαριασμό του Τρίτου Ράιχ και κρυβόταν κάτω από το κωδικό όνομα «Κλίνγκσορ» (παραπέμπει στον ομώνυμο ήρωα του έργου Πάρσιφαλ του Βάγκνερ). Ακολουθώντας τα ίχνη του μυστηριώδους «Κλίνγκσορ» ο υπολοχαγός συναντά μια νεαρή γυναίκα, την Ιρένε, χήρα νεκρού στρατιώτη του γερμανικού στρατού, και δένεται μαζί της ψυχή τε και σώματι.

Πέρα λοιπόν από τις ιστορικές, επιστημονικές, φιλοσοφικές διαστάσεις του, πέρα από το αστυνομικού τύπου ερώτημα «ποιος είναι ο Κλίνγκσορ;», το μυθιστόρημα είναι σαφέστατα ερωτικό. Δύο άνδρες και δύο αγαπημένες γυναίκες. Οι γυναίκες εμπνέουν στους άνδρες έναν έρωτα παθιασμένο, για χάρη τους είναι έτοιμοι για κάθε θυσία. Τις αγαπούν περισσότερο από το καθετί, περισσότερο από τον εαυτό τους, περισσότερο από τον Θεό, από την πατρίδα τους, από την τιμή τους, από την αλήθεια, είναι πρόθυμοι να προδώσουν. Επομένως το μυθιστόρημα είναι ουσιαστικά μια οδυνηρή ιστορία προδοσίας.

Ο Χόρχε Βόλπι είναι άριστος αφηγητής, γνωρίζει να δημιουργεί περίτεχνα, πολυεπίπεδα, μυθιστορήματα. Ο άλλος μέντοράς του, ο Κάρλος Φουέντες, έχει πει γι' αυτόν πως «θα είναι ένα από τα αστέρια της ισπανόφωνης λογοτεχνίας του αιώνα που έρχεται». Ακριβώς γι' αυτό οι αναγνώστες περιμένουν από τον νέο συγγραφέα μυθιστορήματα που συνδέονται με τη χώρα του και την κουλτούρα της. Το Μεξικό ως θέμα πιθανότατα τους ενδιαφέρει περισσότερο από τον ναζισμό ­ και τον Χίτλερ ­, για τον οποίο ίσως έχουν ειπωθεί τα πάντα.



Φίλιππος Φιλίππου

ΤΟ ΒΗΜΑ, 08-07-2001