Η μεταμυθοπλασία στη νεοελληνική πεζογραφία

Ένα βιβλίο που έλειπε εδώ και χρόνια από τη βιβλιογραφία και τον δημόσιο διάλογο, αφού η μελέτη και η συζήτηση της νεοελληνικής πεζογραφίας συνήθως εξαντλείται στους μοντερνιστές συγγραφείς της γενιάς του ’30 και αναπαράγει τη δικιά τους εικόνα για τη διαδρομή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, εικόνα που πια έχει ξεπεραστεί εκ των πραγμάτων.
Αντίθετα, αυτό το βιβλίο ξεκινά από τις «ρωγμές της νεωτερικότητας», επικεντρώνοντας σε αποκλίνουσες για την εποχή τους, αλλά τόσο επίκαι-ρες σήμερα λογοτεχνικές πρακτικές (όπως η αποσπασματικότητα του Δ. Σολωμού, η «ειδομειξία» του Κ. Βάρναλη, η διαλογική ετερότητα του Κ. Γ. Καρυωτάκη, η πολυφωνικότητα του Κ. Χατζηαργύρη), ή φωτίζοντας θεωρητικές τομές (όπως ο λό-γος για την πρωτοκαθεδρία της ανθρώπινης βούλησης, στη ζωή και την τέχνη, του Αββά Σεγιές).
Στη συνέχεια περνά στους συγγραφείς που δοκιμάζουν ή και υπερβαίνουν τα όρια του μοντερνισμού (Ν. Βαλαωρίτης, Ν. Καχτίτσης, Γ. Χειμωνάς, Δ. Δημητριάδης, Αχ. Κυριακίδης, ...), ενώ επιμένει στη «λογοτεχνία τεκμηρίων», που στην νεοελληνική πεζογραφία αποτελεί πεδίο δοκιμής νέων αφηγηματικών τεχνικών (Στρ. Δούκας, Όμ. Πέλλας, Ρ. Γαλανάκη, ...).
Εξετάζοντας τη λογοτεχνική πρακτική της μεταμυθοπλασίας, την εντοπίζει ήδη στον 4ο αιώνα μ.Χ., στην τραγωδία του Γρ. Ναζιανζηνού «Χριστός Πάσχων», και στη συνέχεια στις φιλοσοφικές αφηγηματικές τεχνικές του Αβερρόη, στον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες, στον πρώιμο ρομαντισμό του Σλέγκελ, στην πολυφωνικότητα του Ντοστογιέφσκι, στην εισαγωγή της τεκμηριωτικής μεταμυ-θοπλασίας από τον Ροΐδη με την «Πάπισσα Ιωάννα», στον μεγάλο αργεντινό Χ. Λ. Μπόρχες.
Εν τέλει, το βιβλίο επικεντρώνεται στην ανάλυση της μεταμυθοπλασίας στη σύγχρονη νεοελ-ληνική πεζογραφία, όπου έχουμε τα κορυφαία έργα του Θ. Βαλτινού και του Γ. Πάνου, καθώς και μια χορεία νεώτερων συγγραφέων μεταμυθοπλασίας, όπως οι Τ. Χατζητάτσης, Θ. Σκάσσης, Μ. Φάις, Κ. Βούλγαρης, ενώ εξετάζει και δείγματα μεταμυθοπλασίας από άλλες τέχνες, όπως η ποί-ηση, ο κινηματογράφος, η μουσική (Ηλ. Λάγιος, Ευγ. Αρανίτσης, Ν. Αλευράς, Ντ. Σοστακόβιτς).
Βασική θέση και συμπέρασμα του βιβλίου είναι ότι αυτό το ρεύμα της νεοελληνικής μεταμυθο-πλασίας, που έχει ως προνομιακό πεδίο του τη σχέση λογοτεχνίας και ιστορίας, μετέχει ισότιμα στις σύγχρονες, διεθνείς αναζητήσεις νέων τρόπων γραφής μέσα στη μεταμοντέρνα συνθήκη, νέων σχέ-σεων της γραφής με την πραγματικότητα, νέων τρόπων αντίληψης του ιστορικού παρόντος.
Το βιβλίο δεν είναι μια τυπική φιλολογική μελέτη, εν προκειμένω του Κώστα Βούλγαρη, αλλά έχει κι αυτό συντεθεί με την τεχνική της μεταμυθοπλασίας: αποτελείται από 177 κείμενα, γραμ-μένα από 71 συγγραφείς, και αρθρωμένα όλα μαζί σε ένα αφηγηματικό δοκίμιο, το οποίο έτσι αφηγείται μια μακρά λογοτεχνική και θεωρητική διαδρομή, με το κάθε κείμενο να συνεισφέρει τη δικιά του άποψη και αλήθεια, τις δικές του επισημάνσεις και αντιρρήσεις.
Οι συγγραφείς των κειμένων είναι πεζογράφοι, κριτικοί λογοτεχνίας, ποιητές, φιλόλογοι, αλλά και δοκιμιογράφοι (Σ. Μιχαήλ, Στ. Ροζάνης, Κ. Παπαγιώργης, Γ. Μερτίκας), φιλόσοφοι (Β. Μπένγιαμιν, Μ. Φουκώ, Τζ. Αγκάμπεν), ιστορικοί (Κ. Σάθας, Σπ. Ασδραχάς, Λ. Κάνφορα), θεωρητικοί της λογοτεχνίας (Μ. Μπαχτίν, Ρ. Μπαρτ), ιστορικοί των επιστημών (Κ. Γαβρόγλου), ...
Μια πολυπρισματική μελέτη ενός λογοτεχνικού ρεύματος, μια εγκάρσια τομή στη διαδρομή της νεοελληνικής πεζογραφίας, η οποία φωτίζεται στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων θεωρητικών, αισθητικών και καλλιτεχνικών ρευμάτων.