Το ασφαλιστικό με απλά λόγια

Το Ασφαλιστικό είναι σημαντικό, αλλά θεωρείται και βαρετό. Η μελέτη του κουράζει, πράγμα που κρατά σε απόσταση εκείνους ακριβώς που έχουν ανάγκη να το γνωρίζουν, τουλάχιστον τόσο ώστε να μπορούν να κρίνουν όσα τους αφορούν άμεσα. Σε αυτούς απευθύνεται το βιβλίο αυτό, που κατορθώνει να κάνει το αντικείμενό του προσιτό και ενδιαφέρον χωρίς να χάνει την ουσία. Επιπλέον, "Το Ασφαλιστικό με απλά λόγια" δεν περιορίζεται στην περιγραφή και κριτική του συστήματος αλλά παίρνει ξεκάθαρες θέσεις απέναντι στο καυτό και άκρως επίκαιρο ζήτημα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ίσως για το πιο καταθλιπτικό θέμα να βρέθηκε το πιο ευχάριστο βιβλίο! Ισως όλοι οι οικονομολόγοι που ασχολούνται με τα προβλήματα του Ασφαλιστικού να ήθελαν να έχουν γράψει ένα βιβλίο σαν κι αυτό, διότι με χιούμορ, οξυδέρκεια και ειλικρίνεια ο Π. Βουρλούμης αντιμετωπίζει ένα από τα πλέον κρίσιμα ζητήματα των καιρών μας, ένα από τα προβλήματα που στο μέλλον θα βρίσκεται διαρκώς μπροστά μας και που θα θέσει σε δοκιμασία και αυτήν ακόμη την ύπαρξη του υφιστάμενου κοινωνικού μας συστήματος.

Αποφεύγοντας την παράθεση των κουραστικών στοιχείων που προκύπτουν από τις αναλογιστικές μελέτες και αποφεύγοντας, το κυριότερο, τη δημιουργία ενός τεχνικού εγχειριδίου ο συγγραφέας, άνθρωπος με μεγάλη πείρα και με πολυετή παράδοση στον τραπεζικό χώρο, γράφει ένα ιδιαίτερα ευκολοδιάβαστο και διδακτικό βιβλίο, με αρκετά δυσάρεστα όμως συμπεράσματα. Δυσάρεστα, διότι κάποιοι που καλόμαθαν θα πρέπει να ξεμάθουν και διότι κάποιοι που πλήρωσαν θα πρέπει, χωρίς να φταίνε, να ξαναπληρώσουν.

Τα πάντα έχουν την αφετηρία τους στο πάγιο οικονομικό ζήτημα, το οποίο δεν είναι άλλο από τη σπανιότητα των πόρων. Εξ αυτού του ζητήματος άλλωστε πηγάζουν τόσο τα πολιτικά προβλήματα όσο και τα κοινωνικά. Από εδώ επίσης πηγάζει και η δημιουργία των διαφόρων οικονομικών συστημάτων και θεωριών που προσπαθούν, με τον τρόπο του το καθένα, να κατανείμουν τους πόρους κατά έναν πιο δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο. Τελικά όμως κάθε θεωρία ελέγχεται εκ του αποτελέσματος. Και πολλές φορές αυτό που σήμερα μοιάζει δίκαιο και χρήσιμο, αύριο αποδεικνύεται άδικο, άστοχο και αποτυχημένο. Ενώ, αντιθέτως, αυτό που σήμερα δείχνει να απαιτεί τις περισσότερες θυσίες και μοιάζει να είναι άδικο και δύσπεπτο, αύριο αποδεικνύεται αποτελεσματικό και επιτυχημένο.

Ο συγγραφέας εύστοχα παρατηρεί ότι η εφαρμογή λανθασμένων οικονομικών προγραμμάτων ή θεωριών, σε συνδυασμό με το ήδη υπάρχον δημογραφικό πρόβλημα, αποτελεί μια νάρκη στα θεμέλια του υφιστάμενου κοινωνικού οικοδομήματος. Αφιερώνει επίσης αρκετό χώρο στην παρουσίαση του δημογραφικού προβλήματος, η ουσία του οποίου έγκειται στον ολοένα μικρότερο αριθμό των εργαζομένων και στον ολοένα μεγαλύτερο αριθμό των εξαρτώμενων προσώπων. Όσο μειώνονται οι εργαζόμενοι τόσο δυσκολότερη είναι η συντήρηση των εξαρτωμένων από αυτούς. Αυτό δεν παύει να ισχύει ακόμη και κατά την περίπτωση που η παραγωγικότητα αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.

Αν ο πληθυσμός αυξανόταν με κάποιον σταθερό ρυθμό, ο οποίος θα υπερέβαινε τον φυσικό αριθμό αναπλήρωσης του πληθυσμού (τα 2,1 παιδιά ανά γυναίκα), τότε τα πράγματα θα ήταν καλά και δεν θα υπήρχε κανένα ενδογενές πρόβλημα εκτός και αν εξωγενείς παράγοντες (βλ. περιβαλλοντικοί ή άλλοι περιορισμοί) επέβαλλαν την κατά διαστήματα μείωση του πληθυσμού (σύμφωνα με τα πρότυπα της θεωρίας του Μάλθους, ο οποίος υποστήριξε ότι η υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού οδηγεί στην έλλειψη των πόρων και κατ' επέκταση σε μείωση του πληθυσμού διά της πείνας, των ασθενειών και των πολέμων). Από τη στιγμή ωστόσο που ο πληθυσμός μειώνεται (και που η δημογραφική πυραμίδα μοιάζει όλο και περισσότερο σε ένα αχλάδι) τα πράγματα γίνονται όλο και πιο δύσκολα για τη βιωσιμότητα ενός ασφαλιστικού συστήματος. Μια φυσική και προνοητική αντίδραση σε μια τέτοια επιδεινούμενη κατάσταση θα ήταν η αποταμίευση πόρων που θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν αύριο εκείνοι που θα βγουν στη σύνταξη.

Ο Παναγής Βουρλούμης με δέος παρατηρεί ότι η σημερινή κακοδιαχείριση και κατασπατάληση των αποταμιευόμενων πόρων (π.χ. διά της υπάρξεως πληθώρας ασφαλιστικών φορέων που συνεπάγεται ένα υψηλό διαχειριστικό κόστος) δημιουργεί μόνο κινδύνους για το αύριο. Αν σήμερα, που είμαστε νέοι σχετικά, έχουμε ελλείμματα, τότε τι θα πρέπει να περιμένουμε αύριο; Η ατολμία στη λήψη ριζοσπαστικών μέτρων, η αναβλητικότητα και η χειμερία νάρκη, στην οποία έχουμε όλοι μας περιέλθει, αποτελούν μια δικαίωση για τις ανησυχίες του συγγραφέα, ο οποίος εύστοχα παρατηρεί ότι εν τέλει το υφιστάμενο σύστημα δεν είναι μόνο αναποτελεσματικό αλλά είναι και άδικο, αφού ενισχύει τους έχοντας πολιτική επιρροή (βλ. συνδικαλιστές και συνταξιούχους των ευγενών ταμείων) ενώ αποστερεί όσους δεν τη διαθέτουν από τους καρπούς των πολυετών τους κόπων.

Οι λύσεις που κατά καιρούς προσπάθησαν να δοθούν ήταν, κατά τον συγγραφέα, αποσπασματικές μόνο προσπάθειες, οι οποίες λαμβάνονταν απλώς και μόνο για να μετατεθεί χρονικά η οριστική (και σαφώς πιο επώδυνη πολιτικά) ριζική μεταρρύθμιση του Ασφαλιστικού. Υστερα από μια σειρά τέτοιων προσπαθειών λοιπόν φθάνουμε στις μέρες μας όπου η κατάσταση δείχνει πλέον να είναι εκρηκτική. Οι συγκρούσεις, οι οποίες προκαλούνται από εκείνους που δεν έχουν συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα αυτή, θυμίζουν κάτι από την παλιά ζωντάνια του συνδικαλιστικού κινήματος. Ωστόσο αυτή τη φορά ο εχθρός δεν είναι ο αδίκως κατανεμόμενος πλούτος αλλά η με άλματα επερχόμενη φτώχεια ­ και αυτό δεν φαίνεται να το συνειδητοποιούν όσοι εγείρουν απαιτήσεις.

Μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση ο Π. Βουρλούμης θεωρεί ότι απαιτείται η άμεση αποπολιτικοποίηση του ζητήματος, η ευρεία κοινωνική και πολιτική, κυρίως, συναίνεση και η ταχεία δράση. Χωρίς μια τέτοια σύμπραξη θα είναι παντελώς αδύνατη η δημιουργία ενός βιώσιμου και δίκαιου συστήματος. Το δε κόστος της αναβλητικότητας θα αυξάνεται κάθε χρόνο κατακόρυφα, με αποτέλεσμα την τελική κρίση.

Νίκος Α. Κεράνης (οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής), ΤΟ ΒΗΜΑ , 21-04-2002