Η ηθική των δικηγόρων

Η σχέση θεωρίας και πράξης είναι στο επίκεντρο των φιλοσοφικών συζητήσεων για τον νομοθέτη και τον δικαστή. Είναι, όμως, στο επίκεντρο και της έγνοιας των δικηγόρων. Κι όχι μόνον ως προς την ερμηνεία ή την εφαρμογή του δικαίου, αλλά κι ως προς τις σχέσεις τους με τους άλλους: από τον πελάτη μέχρι τον αντίδικό τους ή τον γραμματέα του δικαστηρίου. Ο δικηγόρος συχνά αναρωτιέται: πώς πρέπει να αντιμετωπίσω τον βασικό μάρτυρα της άλλης πλευράς; πόσο επιθετικός πρέπει να είμαι στη διαπραγμάτευση που θα κάνω με τον αντισυμβαλλόμενο του πελάτη μου; πρέπει να καταθέσω αυτό το εκ προοιμίου καταδικασμένο να απορριφθεί ένδικο βοήθημα; πώς πρέπει να απαντήσω σε μια παράκληση του συναδέλφου μου δικηγόρου του εναγομένου;

Τέτοια ή παραπλήσια ερωτήματα αντιμετωπίζει σχεδόν καθημερινά κάθε δικηγόρος. Ερωτήματα που, όχι σπάνια, είναι ρητορικά και τονίζουν εμμέσως τη διαδεδομένη αντίληψη ότι η άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος δεν υπακούει σε κανέναν ηθικό κανόνα. Σε τέτοια ερωτήματα καλείται να δώσει απαντήσεις και η παρούσα μελέτη, το διάγραμμα της οποίας είναι απλό. Κατ’ αρχάς, παρουσιάζεται η θεωρία του ρόλου του δικηγόρου (Κεφάλαιο Α΄). Εν συνεχεία, εκτίθεται η θεωρία του νοήματος της ζωής, που εδώ και μερικές δεκαετίες έχει αποκτήσει, όπως και οι αρεταϊκές θεωρίες από τις οποίες εμπνέεται, νέα ορμή (Κεφάλαιο Β΄). Τέλος, αναπτύσσεται η θεωρία των ηθικών καθηκόντων και δικαιωμάτων, που βασίζεται στη δεοντοκρατία, ειδικότερα δε σε μια καντιανού τύπου εκδοχή της (Κεφάλαιο Γ΄). Μεσολαβεί, μεταξύ των κεφαλαίων, η παρουσίαση κάποιων παραλλαγών των βασικών θεωρητικών προτάσεων υπό μορφή παρεκβάσεων (Παρεκβάσεις Α΄, Β΄ και Γ΄).

Η μελέτη ολοκληρώνεται με ορισμένες σκέψεις που αφορούν την, ευαίσθητη σε βαθύτερες απαιτήσεις μιας δικαιοκρατούμενης κοινωνίας, αντιμετώπιση της επαγγελματικής ηθικής των δικηγόρων (Επίλογος).