Χειμώνας

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Κριτική:

Η σιωπή τους, είναι ουρλιαχτό

1976, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΚΤΗ ΤΩΝ ΗΠΑ. ΧΙΟΝΙ ΚΑΙ ΟΜΙΧΛΗ. ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΑΓΡΙΟΤΗΤΑ. ΕΝΑ ΝΕΑΡΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΚΥΛΟ ΣΥΝΑΝΤΑ ΕΝΑ ΑΓΟΡΙ ΔΕΜΕΝΟ ΣΕ ΕΝΑ ΔΕΝΤΡΟ. ΤΟ ΛΥΝΕΙ. ΜΙΑ ΜΟΙΡΑΙΑ ΚΑΤΑΔΙΩΞΗ ΑΡΧΙΖΕΙ. ΕΝΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ. ΕΔΩ, Η ΣΙΩΠΗ ΕΙΝΑΙ ΟΥΡΛΙΑΧΤΟ.

Η Μέλανι Γουάλας, σε συνέντευξή της στον Luan Gains, αποκάλυψε πως έχει ζήσει την εναρκτήρια σκηνή του μυθιστορήματός της, Χειμώνας. Ναι, κάποτε είχε δει ένα αγοράκι δεμένο σ΄ ένα δέντρο. Αυτό είναι και το μοναδικό βιωματικό υλικό του βιβλίου, υπογραμμίζει. Η συγγραφέας δεν έλυσε το αγόρι. Η ηρωίδα της, η Τζέιμι, το λύνει. Κάνει το καλό και ξεσπά το κακό.

Στην ίδια συνέντευξη, η Γουάλας ονομάζει τις συγγραφικές προθέσεις της: στο μυθιστόρημά της ήθελε να μιλήσει για το τι σημαίνει να είσαι ένας αδέκαρος δίχως ρίζες. Ήθελε να αποκαλύψει την κρυμμένη βία στην αμερικανική ζωή, βία που παίρνει σάρκα και οστά με κάθε τύπο που παρουσιάζει την ατομική του περίπτωση σαν κανόνα. Να αναδείξει τη γοητεία της φύσης. Και άλλα πολλά. Η εξηντάχρονη συγγραφέας έχει ζήσει στη Νέα Υόρκη και το Παρίσι. Τώρα ζει στην Αθήνα και στο χωριό Μύλοι της Εύβοιας. Ο Χειμώνας προκάλεσε συζητήσεις και έγινε δεκτός με θέρμη από την κριτική. Εκτός από ακόμη ένα μυθιστόρημα και μια νουβέλα, η συγγραφέας έχει γράψει το κείμενο για το graphic novel του Θεσσαλονικιού εικαστικού που διαπρέπει στη Νέα Υόρκη Viktor Κoen.

Στην αφήγηση της Γουάλας μια ανήλικη μοναχική κοπέλα, η Τζέιμι, το σκάει μαζί με τον σκύλο της. Δεν έχει άλλη διέξοδο. Ο πατέρας της τους είχε εγκαταλείψει όταν ήταν παιδί. Είχε κλέψει τα χρήματα της μάνας της και εξαφανίστηκε. Η Τζέιμι θυμάται τον εαυτό της να του απευθύνει μία μόνο λέξη: ψεύτη. Η μητέρα της πέθανε. Το μέλλον της Τζέιμι διαγράφεται δυσοίωνο. Το μόνο που της μένει είναι να το σκάσει, πριν την αναλάβουν οι κοινωνικές υπηρεσίες και της πάρουν το αγαπημένο της σκυλί.

Η Τζέιμι δεν έχει πού να πάει. Κατευθύνεται στο μόνο μέρος που ξέρει, μια επαρχία στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, μια περιοχή βουτηγμένη στη φτώχεια, γενέτειρα της μητέρας της. Εκεί θα γνωρίσει τον Ντέιμον, έναν ακαμάτη παντρεμένο σε διάσταση που τη σπιτώνει, την ογδοντάχρονη Μάργκαρετ, μια πλούσια μποέμισσα φωτογράφο, που της αναθέτει χρέη οικονόμου, τον διευθυντή του ταχυδρομείου, που ήταν ερωτοχτυπημένος με τη γιαγιά της, ο οποίος αίφνης αντικρύζει τη ρεπλίκα του αξεπέραστου έρωτά του με τζιν, και τον Γκέιλεν, έναν παγιδευτή, που είναι σιωπηλά ερωτευμένος μαζί της. Τα πάντα στραβώνουν, από τη στιγμή που η Τζέιμι ελευθερώνει το μουγκό παιδί. Το αγρίμι, ένα πλάσμα με παντελή υστέρηση και ροπή στην καταστροφή, αρχίζει να σκοτώνει, να καίει, να διαλύει τα πάντα στο πέρασμά του. Χωρίς συνείδηση και χωρίς πρόθεση. Η μάνα του το αναζητά. Ο Χάρλαν, ένας αγροίκος που δεν διστάζει να σηκώσει χέρι, να σκοτώσει, προκειμένου να κάνει το δικό του, αναλαμβάνει να μεριμνήσει για την υπόθεση. Τα βάζει με την Τζέιμι και τον Γκέιλεν, που την προστατεύει. Πιστεύει ότι κρύβουν τον μικρό.

Σκασμένη

«Το μόνο πράγμα που είχε πει για τον εαυτό της είναι ότι ανήκει σ΄ αυτούς που τους συμβαίνουν πράγματα», παραπονιέται σκασμένη η Μάργκαρετ στον Γκέιλεν για την αποφασισμένη σιωπή της ωραίας ανήλικης. Η Μάργκαρετ ανοίγει διάπλατα, προκειμένου να προσεγγίσει την Τζέιμι. Της μιλά για τη ζωή της: ιδιωτικά σχολεία, μποέμ γονείς, γνωριμία με καλλιτέχνες, αποτυχημένος γάμος. Όμως ανάμεσα στη Μάργκαρετ και την Τζέιμι υπάρχει ταξικός γκρεμός. Η Τζέιμι δεν καταλαβαίνει τις αφηγήσεις της εργοδότριάς της, γιατί προϋποθέτουν χρήμα, μόρφωση, βιοποριστική ανεμελιά.

Η Μάργκαρετ και ο ερωτοχτυπημένος με τη νεκρή γιαγιά της Τζέιμι διευθυντής του ταχυδρομείου είναι οι εύποροι και μορφωμένοι ήρωες. Ανήκουν σε έναν άλλο κόσμο. Έναν κόσμο με ιδιοκτησίες και διακοπές, καλά σχολεία και επαγγελματική αποκατάσταση. Όλοι οι υπόλοιποι, καλοί και κακοί, βουλιάζουν στη φτώχεια. Ζουν με ελάχιστα χρήματα και λίγα λόγια, φορούν ρούχα από τρίτο χέρι και έχουν να αντιμετωπίσουν βαρύ κι ασήκωτο βιοπορισμό.

Η φύση στο μυθιστόρημα της Γουάλας δεν είναι ταπετσαρία ούτε σκηνικό. Δεν υποδέχεται απλώς τη δράση. Την εξεικονίζει, την ενορχηστρώνει, την ερμηνεύει. Η ομορφιά της κόβει την ανάσα. Το χιόνι και η ομίχλη απλώνονται. Επενδύουν όσα συμβαίνουν με τη δικιά τους εκκωφαντική σιωπή.

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ

Το μυθιστόρημα της Γουάλας ξεχωρίζει για την ατμόσφαιρά του, που αφήνει την επίγευσή της στον αναγνώστη. Οι συφοριασμένοι ήρωες, η αιώνια πάλη του καλού με το κακό, ο εξοντωτικός βιοπορισμός, η λειτουργία του τοπίου θυμίζουν τα κείμενα της Άννυ Πρου. Η γλώσσα της Γουάλας υφαίνει την ιστορία με μουρμουριστό ρυθμό και αιφνίδια πετάγματα, τα οποία αποδίδονται στην κεντημένη μετάφραση.

Η αφήγηση της Γουάλας ξεδιπλώνει την εσωτερική περιπέτεια των ηρώων. Τα σπαράγματα του λόγου τους είναι λίγα (με την εξαίρεση της φλύαρης Μάργκαρετ, που έχει πλούτο λέξεων, σκέψεων και δολαρίων) και οι λέξεις τους μετρημένες. Η αναπνοή της εξιστόρησης, με τον μακροπερίοδο λόγο, τις επάλληλες προτάσεις και τις αιφνίδιες παρεμβολές μικρών φράσεων δημιουργεί την αίσθηση ενορχηστρωμένου αφηγηματικού ρυθμού.

Η Γουάλας γράφει ένα μυθιστόρημα με μοναχικούς - ή μόνους- ήρωες, που ζουν την κάθε μέρα τους με την αίσθηση ότι πέφτουν από την άκρη του γκρεμού. Εδώ, η σιωπή δεν σημαίνει αλαλία ή παραίτηση. Είναι ουρλιαχτό.

Σοφία Νικολαΐδου, ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου 2009