Πικάσο

Ο Πικάσο δεν είναι μόνο ο άνθρωπος και το έργο του. Ο Πικάσο είναι θρύλος, σχεδόν μύθος. Για το ευρύ κοινό αποτελεί προσωποποίηση της μεγαλοφυΐας στη σύγχρονη τέχνη. Ο Πικάσο είναι είδωλο, ένα από τα σπάνια εκείνα πλάσματα που επάνω τους συγκλίνουν τα ποικιλόμορφα και συχνά χαοτικά φαινόμενα του πολιτισμού, ένα από τα άτομα εκείνα που μοιάζει να ενσαρκώνουν το σύνολο της καλλιτεχνικής ζωής της εποχής τους. Αυτό που συμβαίνει στην πολιτική, στην επιστήμη, στον αθλητισμό, συμβαίνει και στην τέχνη.

Φυσικά, ακόμη και τα είδωλα υπόκεινται στη φθορά του χρόνου. Έρχονται και παρέρχονται. Είναι και μερικά, όμως, που ο χρόνος δεν τα αγγίζει και γίνονται κλασικά· σ’ αυτά ανήκει και ο Πικάσο. Όπως σήμερα είναι αδιανόητο ότι κάποτε θα ξεχαστεί ο Μιχαήλ Άγγελος ή ο Ρέμπραντ, ο Καίσαρας ή ο Ναπολέων, ο Αϊνστάιν ή ο Γαλιλαίος, μοιάζει εξίσου αδύνατο να ξεχαστεί και το όνομα του Πικάσο.

Πράγματι, στην εποχή του, ο Πικάσο ήταν ήδη ο διασημότερος εν ζωή καλλιτέχνης. Τώρα, είκοσι χρόνια μετά το θάνατό του, τα καλλιτεχνικά του επιτεύγματα ανήκουν στην ιστορία, η φήμη του είναι εδραιωμένη και το έργο του, όπως και ο ίδιος, συνεχίζει να γοητεύει. Όπως όλοι οι κλασικοί, έτσι και ο Πικάσο απασχολεί κριτικά τους μεταγενεστέρους. Σε αντίθεση όμως με ορισμένες από τις σπουδαίες μορφές άλλων εποχών, ο Πικάσο δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο εύκολων κρίσεων. Γι’ αυτό και τον νιώθουμε ακόμη τόσο κοντά μας. Πολλά από αυτά που χρειάζονται εξήγηση παραμένουν ακόμη στη σφαίρα της εικασίας. Όσοι γίνονται είδωλα, στην τέχνη ή σε οποιονδήποτε άλλο τομέα, δεν το πετυχαίνουν μόνο με τη δύναμη των επιτευγμάτων τους. Τα είδωλα είναι κοινωνικά φαινόμενα και δεν εκπροσωπούν μόνο τον εαυτό τους αλλά τις επιθυμίες και τις ιδέες ολόκληρης της κοινωνίας. Ο κλασικός Πικάσο θα έπρεπε να γίνει αντικείμενο κοινωνιολογικής μελέτης, στην οποία ο ίδιος ως άνθρωπος θα παρέμενε στο περιθώριο. Επιπλέον, για να εκτιμήσουμε ολοκληρωμένα το φαινόμενο Πικάσο, θα πρέπει να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τον τρόπο με τον οποίο οι καινοτομίες του και οι λεπτομέρειες του έργου του έχουν επηρεάσει άλλους καλλιτέχνες. Έχουν γραφτεί πολλά για το θέμα αυτό, δεν υπάρχει όμως καμία μελέτη που να μπορεί να θεωρηθεί, ώς ένα βαθμό έστω, πλήρης. Και ό,τι ισχύει για τα δευτερεύοντα αυτά ζητήματα, ισχύει ασφαλώς και για την ουσία: για το ίδιο του το έργο.