Κλίμακα

• Ποιος ήταν εκείνος με το ασυνήθιστο όνομα που σε δημοσκόπηση του BBC αναδείχθηκε δεύτερος «σημαντικότερος Βρετανός» μετά τον Τσόρτσιλ, πριν από την Νταϊάνα, τον Σαίξπηρ, τον Νεύτωνα και τον Δαρβίνο, ακόμη και τον Τζον Λένον και τον Ντέιβιντ Μπέκαμ; • Τι σχέση μπορεί να έχει αυτό με τον καθορισμό της κατάλληλης δοσολογίας φαρμάκων για τους ανθρώπους μέσω πειραμάτων σε ποντικούς; Ή με τις διαδικασίες γήρανσης και, τελικά, θανάτου των έμβιων όντων —ημών συμπεριλαμβανομένων— και με το ότι η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής φαίνεται να έχει ένα θεωρητικό ανώτατο όριο; • Δεν είναι παράξενο που τέτοιες διαδικασίες έχουν το αντίστοιχό τους στον τρόπο μεγέθυνσης και θανάτου των εταιρειών; • Τι σχέση μπορεί να έχει η δομή του ανθρώπινου εγκεφάλου με τα δίκτυα υποδομών των πόλεων, και πώς αυτά σχετίζονται με τα δίκτυα των κοινωνικοοικονομικών σχέσεων σε όλες τις πόλεις ανά την υφήλιο; • Μας βοηθούν οι πιθανές απαντήσεις στα παραπάνω να αντιμετωπίσουμε τα φλέγοντα προβλήματα της εποχής μας, πρωτίστως το ζήτημα της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης του πλανήτη;


Ο φυσικός Geoffrey West είναι πρωτοπόρος στα πεδία της επιστήμης της πολυπλοκότητας, των αναδυόμενων συστημάτων και των δικτύων. Ωστόσο, ο όρος «πολυπλοκότητα» μπορεί να παραπλανά, καθώς εκείνο που κάνει τις ανακαλύψεις του West τόσο όμορφες είναι η υποκείμενη απλότητα η οποία ενοποιεί τα εκ πρώτης όψεως πολύπλοκα και πολύμορφα φαινόμενα των ζωντανών συστημάτων, των πόλεων και των επιχειρήσεών μας.
Γοητευμένος από τη γήρανση και τη θνητότητα, ο West εφάρμοσε την αυστηρότητα του φυσικού επιστήμονα στο βιολογικό ερώτημα: «Γιατί η ζωή μας διαρκεί τόσο και όχι περισσότερο». Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό· ανακάλυψε ότι όλα τα θηλαστικά είναι κλιμακωμένες εκδοχές το ένα του άλλου. Αν γνωρίζουμε το μέγεθος κάποιου θηλαστικού, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε νόμους κλιμάκωσης και να μάθουμε τα πάντα για αυτό, από το πόση τροφή καταναλώνει ημερησίως, ποιος είναι ο καρδιακός ρυθμός του, πόσος ο χρόνος έως την ωριμότητά του, μέχρι και τη διάρκεια ζωής του. Επιπλέον, η αποδοτικότητα των κυκλοφορικών συστημάτων των θηλαστικών μεγεθύνεται υπό κλίμακα βάσει του βάρους τους: συγκρίνοντας έναν ποντικό, έναν άνθρωπο και έναν ελέφαντα σε ένα λογαριθμικό γράφημα, βρίσκουμε ότι ένα είδος, με κάθε διπλασιασμό του μέσου βάρους του, γίνεται κατά 25% αποδοτικότερο και ζει κατά 25% περισσότερο. Ουσιαστικά, ο West απέδειξε ότι το ζήτημα συνδέεται με τη φρακταλοειδή γεωμετρία των δικτύων που παρέχουν ενέργεια και απομακρύνουν τα απόβλητα από τον οργανισμό.
Οι εργασίες του West άλλαξαν τους όρους του παιχνιδιού για τους βιολόγους· αλλά τότε προχώρησε στην ακόμη πιο τολμηρή κίνηση να ερευνήσει την εφαρμοσιμότητα του έργου του. Οι πόλεις επίσης αποτελούν μοτίβα δικτύων και υπακούουν με απόκοσμη ακρίβεια σε νόμους κλιμάκωσης. Επιπλέον, ο West εφάρμοσε το επαναστατικό έργο του στον επιχειρηματικό και στον κοινωνικό κόσμο. Αυτή η έρευνά του οδήγησε σε σημαντική κατανόηση των λόγων για τους οποίους κάποιες εταιρείες ανθούν ενώ άλλες αποτυγχάνουν, γιατί ο βηματισμός της ζωής και ο ρυθμός παραγωγής καινοτομιών συνεχίζει να επιταχύνεται και, τέλος, γιατί αυτή η δυναμική απειλεί πλέον την παγκόσμια αειφορία. Οι συνέπειες των συγκεκριμένων ανακαλύψεών του είναι μακρόπνοες και η εξερεύνησή τους μόλις τώρα αρχίζει.

Είπαν για το βιβλίο

• «Αν υπήρχε Βραβείο Νόμπελ για τη διεπιστημονική έρευνα, ο West θα το είχε κερδίσει για τις εργασίες που καλύπτει το βιβλίο του Κλίμακα. [...]»
—Bill Miller, ομότιμος πρόεδρος του Ινστιτούτου της Σάντα Φε

• «Ανάγνωσμα που καθηλώνει. [...] Όπως στην καλύτερη αστυνομική ιστορία, ο West ξεδιπλώνει ενώπιόν μας την εκπληκτική πρόκληση να κατανοήσουμε γιατί οι βιολογικοί οργανισμοί, οι πόλεις και οι εταιρείες κλιμακώνονται εντελώς ομοιόμορφα, [...] και μετά μας φανερώνει επιδέξια τα μυστικά που ανακάλυψε το αστυνομικό του δαιμόνιο. Το βιβλίο αυτό συλλαμβάνει το πνεύμα της επιστήμης του 21ου αιώνα, αποκαλύπτοντας τις βαθύτερες συνδέσεις όχι μόνο μεταξύ της φυσικής και της βιολογίας αλλά και της κοινωνίας και της ζωής. [...]»
—Marcus du Sautoy, καθηγητής στην Έδρα Simonyi για την Κατανόηση της Επιστήμης από το Ευρύ Κοινό, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

• «Δεν μπορώ να φανταστώ συναρπαστικότερο συγγραφέα σήμερα παγκοσμίως από τον West. Προσεγγίζοντας με τον οξύ νου ενός φυσικού ερωτήματα εξόχως εκπληκτικά, μας αναγκάζει να δούμε εκ νέου τα πάντα, από το σώμα μας μέχρι τις μεγαπόλεις όπου το είδος μας όλο και περισσότερο επιλέγει να κατοικήσει. Το βιβλίο Κλίμακα αποτελεί μια φαντασμαγορία σοβαρής εκλαΐκευσης της επιστήμης.»
—Niall Ferguson, καθηγητής ιστορίας, Πανεπιστήμιο Harvard

• «Πρόκειται για ένα σημαντικό και πρωτότυπο βιβλίο, τεράστιας εμβέλειας. Ο Geoffrey West είναι πολυμαθέστατος, με ιδέες που διατρέχουν τη φυσική, τη βιολογία και τις κοινωνικές επιστήμες. Δείχνει ότι τα μεγέθη, οι μορφές και οι διάρκειες ζωής των έμβιων όντων επιδεικνύουν εκπληκτικούς συσχετισμούς και μοτίβα, και ότι αυτά προκύπτουν από βασικές φυσικές αρχές. Κατόπιν ανακαλύπτει —κάτι ακόμη πιο εκπληκτικό— την ανάδυση παρόμοιων “νόμων κλιμάκωσης” στις ανθρώπινες κοινωνίες, στις πόλεις, στις εταιρείες και στα κοινωνικά δίκτυά μας. Τα εν λόγω ευρήματα παρουσιάζονται με λόγο σαφή, χωρίς τεχνικές λεπτομέρειες, διανθισμένο με ανεκδοτολογικά επεισόδια που φωτίζουν τον τρόπο συγκρότησης των εννοιών αυτών, μαζί με μια εμβριθή αποτίμηση του λόγου για τον οποίο είναι σημαντικές σε όσους σχεδιάζουν το μέλλον μας. Αυτό το συναρπαστικό βιβλίο αξίζει να διαβαστεί ευρύτατα.»
—Martin Rees, Βασιλικός Αστρονόμος της Βρετανίας

• «Προσκάλεσα επιστήμονες από πολλά ιδρύματα και ευρύ φάσμα τομέων να συνδυάσουν τις σκέψεις τους με στόχο έναν πιο βιώσιμο κόσμο. Ο West είναι ηγετική προσωπικότητα σε αυτή την προσπάθεια και το παρόν βιβλίο αποτελεί ουσιώδες προϊόν διύλισης ανεκτίμητων προσεγγίσεων. Ο West προσφέρει θεμελιώδεις και σημαντικές ιδέες σχετικά με τις προκλήσεις που αντιπροσωπεύει η διατήρηση της πολυπλοκότητας εν όψει επικίνδυνων απλουστεύσεων.»
—Murray Gell-Mann, Βραβείο Νόμπελ Φυσικής, συνιδρυτής του Ινστιτούτου της Σάντα Φε

• «Κάθε άνθρωπος πρέπει να μαθαίνει να διαβάζει, να γράφει και να μετρά, και εκείνοι που γνωρίζουν πώς να μετρούν πρέπει να μάθουν τι σημαίνει η δυνατότητα κλιμάκωσης. Η κλιμάκωση αποτελεί το πιο σημαντικό —και όμως, σπάνια συζητημένο— χαρακτηριστικό, χωρίς την κατανόηση του οποίου είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς τον κόσμο. Αυτό το βιβλίο θα επεκτείνει τη σκέψη σας από τις τρεις διαστάσεις στις τέσσερις. Αγοράστε δύο αντίτυπα, για την περίπτωση που θα χάσετε το ένα.»
—Nassim Nicholas Taleb, καθηγητής διαχείρισης κινδύνου, Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης

• «Η Κλίμακα προσφέρει ένα βαθιά προσωπικό αφήγημα σχετικά με την καταγωγή και την εξέλιξη της αλλομετρικής κλιμάκωσης, εμπλουτισμένο με την ξεχωριστή φωνή του West. [...] Η διεισδυτική ανάλυση και οι οξυδερκείς παρατηρήσεις του West συγκροτούν υπομονετικά ένα διανοητικό πλαίσιο που, τελικά, αποζημιώνει τον αναγνώστη, καθώς προσφέρει μια νέα προοπτική για τις πολλές κλίμακες υπό τις οποίες μας προκαλούν η Φύση και η κοινωνία.»
—Albert-Laszlo Barabasi, καθηγητής φυσικής και πολύπλοκων δικτύων, Πανεπιστήμιο Notre Dame

• «Στην ιστορία της επιστήμης σπανίζει το να έχει κάποιος μια μεγάλη, τολμηρή, όμορφη, εκπληκτικά απλή νέα ιδέα που να συμβαίνει επίσης να είναι ορθή. Ο Geoffrey West είχε μια τέτοια ιδέα. Και στο βιβλίο του Κλίμακα την αφηγείται.»
—Steven Strogatz, καθηγητής μαθηματικών, Πανεπιστήμιο Cornell

• «Όταν ο Geoffrey West, ένας λαμπρός θεωρητικός φυσικός, στράφηκε στη μελέτη της διάρκειας της ζωής, των βιολογικών συστημάτων και των πόλεων, σκόνταψε σε μια ριζοσπαστική καθολική ιδέα που άλλαζε τους όρους του παιχνιδιού σχετικά με τη μεγέθυνση και την αειφορία. Η Κλίμακα είναι ένα εκθαμβωτικό και προκλητικό βιβλίο, και ο West αναδεικνύεται σε συναρπαστικό και διασκεδαστικό συγγραφέα. Είναι ένα βιβλίο για το οποίο θα συζητάμε επί πολύ καιρό.»
—Abraham Verghese, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Stanford

• «Το βιβλίο Κλίμακα του Geoffrey West είναι μια αποκάλυψη. [...] Το βιβλίο συνιστά απαραίτητο ανάγνωσμα για ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων, τεχνολόγους, δημοτικούς άρχοντες, παράγοντες σε ζητήματα πόλεων και όποιον επιθυμεί να κατανοήσει τους απλούς νόμους που διαμορφώνουν τον πολύπλοκο, αυτοοργανούμενο κόσμο στον οποίο ζούμε.»
—Richard Florida, καθηγητής στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Rotman του Πανεπιστήμιο του Τορόντο

• «Μια μαγευτική διανοητική οδύσσεια. [...] Επίσης, μια ευχάριστη προσωπική και επαγγελματική αφήγηση ενός διακεκριμένου επιστήμονα, το έργο ζωής του οποίου αφιερώθηκε στην αναζήτηση τρόπων να καταλυθούν τα παραδοσιακά όρια μεταξύ επιστημονικών τομέων, ώστε να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες προκλήσεις της αειφορίας. [...] Ο κύριος West μάς προσφέρει άφθονη θεωρία και ιστορία, με τρόπο προσιτό και διασκεδαστικό. [...] Προκλητικό και συναρπαστικό έργο.»
—The New York Times

• «Η Κλίμακα είναι ένα βιβλίο μεγάλων ιδεών, και τέτοια βιβλία γράφονται μόνο κάθε λίγα χρόνια. [...] Ένα βιβλίο γεμάτο συναρπαστικές ιδέες.»
—The Sunday Times (Λονδίνο)

• «Η διορατική ανάλυση και οι έξυπνες παρατηρήσεις του Geoffrey West δημιουργούν ένα διανοητικό πλαίσιο που τελικά σε αποζημιώνει, προσφέροντάς σου μια νέα οπτική των πολλών κλιμάκων με τις οποίες η Φύση και η κοινωνία μάς προκαλούν. [...] Ένα μαγευτικό ταξίδι. [...]»
—Science

• «Η Κλίμακα, μια μεγάλη σύνθεση θεμάτων που επί δεκαετίες μελετούσε ο Geoffrey West, επιχειρηματολογεί εμφατικά και εύγλωττα για τη σημασία των καθολικών νόμων του μεγέθους και της κλιμάκωσης στον φυσικό και στον ανθρώπινο κόσμο, και για το αν οι δύο αυτοί κόσμοι μπορούν να εναρμονιστούν. [...]»
—Nature

-------------------------------------------------

Τα περιεχόμενα του βιβλίου

1. Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΚΟΝΑ
Εισαγωγή, επισκόπηση και σύνοψη • Ζούμε σε έναν εκθετικά διαστελλόμενο κοινωνικοοικονομικό αστικοποιημένο κόσμο • Ζήτημα ζωής και θανάτου • Ενέργεια, μεταβολισμός και εντροπία • Το μέγεθος έχει όντως σημασία: κλιμάκωση και μη γραμμική συμπεριφορά • Κλιμάκωση και πολυπλοκότητα: ανάδυση, αυτοοργάνωση και ανθεκτικότητα • Είστε τα δίκτυά σας: αύξηση από τα κύτταρα έως τις φάλαινες • Πόλεις και παγκόσμια αειφορία: καινοτομία και κύκλοι ιδιομορφιών • Εταιρείες και επιχειρήσεις

2. ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ
Από τον Γκοτζίλα στον Γαλιλαίο • Παραπλανητικά συμπεράσματα και παρανοήσεις της κλίμακας: ο Σούπερμαν • Τάξεις μεγέθους, λογάριθμοι, σεισμοί και η κλίμακα Richter • Pumping Iron: ελέγχοντας τον Γαλιλαίο • Ατομικές επιδόσεις και αποκλίσεις από την κλιμάκωση: ο δυνατότερος άνθρωπος στον κόσμο • Περισσότερα παραπλανητικά συμπεράσματα και παρανοήσεις σχετικά με την κλίμακα: δοσολογίες φαρμάκων, από το LSD και τους ελέφαντες έως το Tylenol και τα βρέφη • ΔΜΣ, ο Quetelet, ο μέσος άνθρωπος και η κοινωνική φυσική • Καινοτομία και όρια της μεγέθυνσης • Ο Μεγάλος Ανατολικός, σιδηροτροχιές μεγάλου εύρους και ο αξιοθαύμαστος Isambard Kingdom Brunel • Ο William Froude και η προέλευση της θεωρίας μοντελοποίησης • Ομοιότητα και
προσομοιότητα: αδιάστατοι και αναλλοίωτοι υπό αλλαγή κλίμακας αριθμοί

3. Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ, Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Από τα κουάρκ και τις χορδές στα κύτταρα και στις φάλαινες • Μεταβολικός ρυθμός και φυσική επιλογή • Η απλότητα στη βάση της πολυπλοκότητας: νόμος του Kleiber, αυτοομοιότητα και οικονομίες κλίμακας • Καθολικότητα και ο μαγικός αριθμός 4 που ελέγχει τη ζωή • Ενέργεια, αναδυόμενοι νόμοι και η ιεραρχία της ζωής • Δίκτυα και η προέλευση της αλλομετρικής κλιμάκωσης με εκθέτη 1/4 • Η φυσική συναντά τη βιολογία: για τη φύση των θεωριών, των μοντέλων και των εξηγήσεων • Αρχές δικτύων και η προέλευση της αλλομετρικής κλιμάκωσης • Μεταβολικός ρυθμός και κυκλοφορικά συστήματα σε θηλαστικά, θάμνους και δέντρα • Παρέκβαση περί Nikola Tesla, προσαρμογής εμπέδησης και AC/DC • Επιστροφή στον μεταβολικό ρυθμό, στις παλλόμενες καρδιές και στα κυκλοφορικά συστήματα • Αυτοομοιότητα και η προέλευση του μαγικού αριθμού 4 • Φράκταλ: η μυστηριώδης περίπτωση της επιμήκυνσης των συνόρων

4. Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Η τέταρτη διάσταση της ζωής • Γιατί δεν υπάρχουν θηλαστικά στο μέγεθος μυρμηγκιών; • Γιατί δεν υπάρχουν πελώρια θηλαστικά στο μέγεθος του Γκοτζίλα; • Αύξηση • Παγκόσμια θέρμανση, εκθετική κλιμάκωση της θερμοκρασίας και μεταβολική θεωρία της οικολογίας • Γήρανση και θνητότητα

5. ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟΚΑΙΝΟ ΣΤΟ ΑΣΤΥΟΚΑΙΝΟ
Ζώντας σε εκθετικά διαστελλόμενα σύμπαντα • Πόλεις, αστικοποίηση και παγκόσμια αειφορία • Παρέκβαση: Τι τέλος πάντων σημαίνει «εκθετικός»; Μερικοί διδακτικοί μύθοι • Η άνοδος της βιομηχανικής πόλης και τα αρνητικά της • Ο Μalthus, οι νεομαλθουσιανοί και οι αισιόδοξοι των μεγάλων καινοτομιών • Όλα είναι ενέργεια, ανόητε

6. ΠΡΕΛΟΥΔΙΟ ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ
Είναι οι πόλεις και οι εταιρείες απλώς πολύ μεγάλοι οργανισμοί; • Η αγία Τζέιν και οι Δράκοντες • Παρέκβαση: Μια προσωπική εμπειρία από κηπουπόλεις και νέες πόλεις • Ενδιάμεση σύνοψη και συμπέρασμα

7. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ 291
Η κλιμάκωση των πόλεων • Πόλεις και κοινωνικά δίκτυα • Τι είναι αυτά τα δίκτυα; • Πόλεις: κρυσταλλοειδείς ή φρακταλοειδείς δομές; • Η πόλη ως η μείζων κοινωνική κοιτίδα • Πόσους στενούς φίλους έχετε πραγματικά; Ο Dunbar και οι αριθμοί του • Λέξεις και πόλεις • Η φρακταλοειδής
πόλη: ο συγκερασμός του κοινωνικού με το φυσικό

8. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ
Ο επιταχυνόμενος βηματισμός της ζωής • Η ζωή σε έναν επιταχυνόμενο «διάδρομο»: η πόλη ως μηχανή απίστευτης συμπίεσης του χρόνου • Χρόνος μετακίνησης και το μέγεθος των πόλεων • Το επιταχυνόμενο βάδισμα • Δεν είσαστε μόνοι: τα κινητά τηλέφωνα ως ανιχνευτές ανθρώπινης συμπεριφοράς • Ελέγχοντας και επαληθεύοντας τη θεωρία: η κοινωνική συνδετικότητα στις πόλεις • Η αξιοσημείωτα κανονική δομή της κίνησης στις πόλεις • Υπερεπιδόσεις και υποεπιδόσεις • Η δομή του πλούτου, της καινοτομίας, της εγκληματικότητας και της ανθεκτικότητας: η ατομικότητα και η κατάταξη των πόλεων • Πρελούδιο στην αειφορία: μια σύντομη παρέκβαση για το νερό • Η κοινωνικοοικονομική ποικιλομορφία της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις πόλεις • Μεγέθυνση και ο μεταβολισμός των πόλεων

9. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ
Είναι η Walmart μια μεγεθυμένη υπό κλίμακα Big Joe’s Lumber και η Google μια μεγάλη Big Bear; • Ο μύθος της απεριόριστης μεγέθυνσης • Η εκπληκτική απλότητα της θνητότητας των εταιρειών • Αναπαυθήτωσαν εν ειρήνη • Γιατί οι εταιρείες πεθαίνουν αλλά οι πόλεις όχι

10. ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΜΙΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ
Επιταχυνόμενοι διάδρομοι, κύκλοι καινοτομίας και ιδιομορφίες πεπερασμένου χρόνου

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Επιστήμη για τον 21ο αιώνα • Διεπιστημονικότητα, πολύπλοκα συστήματα και το Ινστιτούτο της Σάντα Φε • Μεγάλα δεδομένα: Παράδειγμα 4.0 ή μόνο 3.1;

Υστερόγραφο και ευχαριστίες
Σημειώσεις
Ευρετήριο