Ιστορία των γυναικών στην Ευρώπη 1500-1800

Σ' ένα έργο εξαιρετικής πυκνότητας αλλά και γεωγραφικής και χρονικής έκτασης, η συγγραφέας αφηγείται την ιστορία των γυναικών στην Ευρώπη από το 1500 έως το 1800. Μέσα από τις διαφορετικές ιδιότητες της συζύγου, της μητέρας, της χήρας, της ερωμένης, της πόρνης, της λόγιας, της μάγισσας αλλά και της επαναστάτριας συντίθενται τα κομμάτια της γυναικείας υπόστασης και ζωής στις ευρωπαϊκές κοινωνίες από το τέλος του Μεσαίωνα μέχρι τις αρχές της νεότερης εποχής. Γυναίκες διάσημες και γυναίκες ανώνυμες, γυναίκες με ή χωρίς άνδρες, γυναίκες στο σπίτι και στην εργασία, ζωντανεύουν σ' αυτό το περίτεχνο μωσαϊκό ανάδειξης της ιστορικής τους εμπειρίας. [...]





ΚΡΙΤΙΚΗ



Δεν υπάρχουν μεγάλα ονόματα στην ιστορία της Ολουεν Χάφτον. Τέσσερις αιώνες ευρωπαϊκής ιστορίας κοχλάζουν από τη ζωή και τις δυσχέρειες των απλών ανθρώπων. Η παντρεμένη, η διαζευγμένη, η χήρα, η ερωμένη, η πόρνη, η ανύπαντρη μητέρα, η στρίγκλα, η «κυρία» ήταν μαριονέτες που κατευθύνονταν από την κοινωνία. Η αυτενέργεια δεν επιτρεπόταν στις γυναίκες στην προβιομηχανική ευρωπαϊκή κοινωνία. Ποια προβλήματα αντιμετώπιζαν στο σπίτι τους, είτε ήταν καλύβι είτε ήταν παλάτι, από την κούνια τους ως και τον τάφο, εξετάζει η συγγραφέας μέσα από την καθημερινή ζωή. Χωρίζει το υλικό της σε 13 θεματικές ενότητες, που θα μπορούσαν να είναι 13 ξεχωριστά βιβλία (ο γάμος, η μητρότητα, η χηρεία, η πορνεία...). Τα ράβει σε αυτόν τον τόμο των 700 σελίδων. Παραδέχεται ότι η ραφή θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς από κάποιον άλλον, αλλά η δική της δουλειά είναι τέλεια. Το μότο του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ που επιλέγει για να μας υποδεχθεί στην πρώτη σελίδα λέει: «Οι ιθαγενείς ξέρουν εξήντα εννέα τρόπους για να κατασκευάζουν καλύβες και όλοι-τους-είναι-σωστοί!»

Η συγγραφέας πατάει σε όλα τα πεδία της έρευνας και συχνά φωτίζει θέματα που έχουν λιώσει από την πολλή ανάλυση από ιστορικούς και θεολόγους, όπως το θέμα του τοκετού, του θηλασμού, του ρόλου της μητέρας στην ανατροφή των παιδιών, του δικαιώματος επιλογής συζύγου, της δυνατότητας διαφυγής από το μοναστήρι, ζητήματα που αυτή τη φορά εντάσσονται σε μια πολύ συνολικότερη θεώρηση, γεωγραφική και χρονική. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις σχέσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών, στη σημασία της κοινωνικής τάξης, στον ρόλο της θρησκείας. Αλλιώς ενεργούσαν οι οικογένειες των αριστοκρατών και των ευπατριδών, αλλιώς των νέων που κατάγονταν από την επαρχία και εργάζονταν μόνοι τους στην πόλη, και αλλιώς βέβαια των βιοπαλαιστών. Οταν σε ένα γάμο εμπλέκονταν μεγάλα χρηματικά ποσά, επιδιώξεις, κύρος και εξουσία, οι γονείς ήταν εκείνοι που προχωρούσαν στην επιλογή του συντρόφου. Η κοπέλα μπορούσε να δραπετεύσει από την επιλογή των γονέων μόνο πηγαίνοντας να μονάσει! Κατά κανόνα η γυναίκα στην πρώιμη νεότερη Ευρώπη ήταν νομικώς και οικονομικώς εξαρτημένη από τον πατέρα, τον σύζυγο, τον αδελφό. Υπήρξαν ξεσπάσματα και αντιδράσεις, παράνομοι γάμοι, παράνομα τέκνα, συμμετοχή των γυναικών σε ταραχές, αλλά ακόμη και στη Γαλλική Επανάσταση η γυναίκα δεν μπόρεσε να βρει τη θέση της.

Η βιβλιογραφία στις 50 τελευταίες σελίδες του βιβλίου είναι άλλο ένα εκτενές αρχιτεκτόνημα στο πεδίο της ιστορίας των γυναικών. Παρατίθενται τα έργα που συμβουλεύτηκε η συγγραφέας σε θεματικές ενότητες: φλερτ και γάμος, η χήρα και ο δεύτερος γάμος, προίκα, νομή και μεταβιβάσεις της εξουσίας, σύζυγοι των ανώτερων τάξεων και ο κοινωνικός τους ρόλος, παράνομοι γάμοι, εγκυμοσύνη, θηλασμός, διαφορετικότητα, ντροπή και κακοποίηση, μικροϊστορίες βασισμένες σε δικαστικές υποθέσεις, η επιρροή των Γραφών και των θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Το βιβλίο δεν θα μπορούσε παρά να έχει γραφεί από μια ευρωπαία κυρία. Τα χρόνια που συνέλεγε το υλικό της η Ολουεν Χάφτον ήταν καθηγήτρια στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας. Είχε και δύο παιδιά που ενηλικιώθηκαν ώσπου να τελειώσει το βιβλίο. Σήμερα η κυρία Χάφτον είναι καθηγήτρια της Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και στο μεταξύ έχει νέο σύζυγο και νέο βρέφος. Η ίδια διερωτάται: «Τι απομένει στις ζωές των γυναικών από έναν κόσμο που υποτίθεται πως έχουμε πλέον χάσει;» - εξ ου και ο πρωτότυπος τίτλος της Ιστορίας των γυναικών στα αγγλικά The Prospect Before Her (Η ζωή μπροστά της). Σημειωτέον ότι η συγγραφέας τώρα εργάζεται στον δεύτερο τόμο της Ιστορίας των γυναικών 1800-2000, και έχει ο Θεός...



ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 16-03-2003