Εθνολογισμοί ή μελέτη περί εθνισμού

Ο Χαιρέτης είναι ο πρώτος ουσιαστικός κήρυκας της σύγχρονης ελληνικής αυτογνωσίας. Γνώστης της Ιστορίας του Έθνους του, μέσα στη διαδρομή της οποίας η οικογένεια και οι πρόγονοί του είχαν δώσει τόσα και τόσα ουσιαστικά "Παρών", τοποθετεί τον Έλληνα κάτω από τα κριτήρια του Εθνισμού και της θρησκευτικότητάς του και τον εξετάζει, τον αναλύει, τον προσδιορίζει. Στόχος του δεν είναι να εμφανιστεί σαν εθνοσωτήρας, δεν επιδιώκει να πολιτευτεί. Ούτε ζητά την αναγνώρισή του σαν συγγραφέα. Το μόνο που ασφαλώς τον ενδιαφέρει είναι να προσφέρει στους συμπατριώτες του μέτρο εθνικής κρίσεως και κατανόησης των διδαγμάτων της ιστορίας...
Μια μεγάλη και περίλαμπρη θέση ανάμεσα στο πλήθος των Νεοελλήνων Φωτιστών ανήκει οπωσδήποτε και στον Μανουήλ Θ. Χαιρέτη. Δεν έχει καμμία σημασία αν προηγήθηκε του Περικλή Γιαννόπουλου, αν αυτός ήταν ο πρώτος, αν είναι δεύτερος ή αν χρονικά είναι και οι δυο τους σύγχρονοι και ταυτόσημοι. Υπήρξαν και οι δύο συνεχιστές της οικογενειακής τους παράδοσης, εκφραστές του πνεύματος του Κήρυκου Χαιρέτη και πρωτοδουλευτές της Νεοελληνικής Ιδέας. Αυτούς ακολούθησαν όλοι οι άλλοι και όλοι μαζί σχημάτισαν την περίλαμπρη ελληνική Πούλια, που έδειξε σε πλήθος Ελλήνων τον δρόμο της εθνικής πορείας, καθ' όλη τη διάρκεια της σκοτεινής νύχτας που ακολούθησε το μαύρο 1897 αλλά και αργότερα...