Επιστροφές

«Δέκα κομμάτια μιας ιστορίας που δεν πρόκειται τελικά να τη γράψω ποτέ ολόκληρη: ύστερα από τη συντριβή του κόσμου που την έθρεψε, έχουν φοβηθεί τα μάτια μου τις συνθέσεις. Δεν έχει σημασία όμως, λέω, που δε βρήκα το κουράγιο να την τελειώσω. Από μια άποψη, οι ιστορίες δε λέγονται μόνο με τα γραμμένα· η αφήγησή τους συνεχίζεται και στα κενά ανάμεσα απ' τα διάφορα κομμάτια τους. Κομμάτια ενός μωσαϊκού που δεν πρόκειται ποτέ, όπως είπα, να το συνθέσω. Θα παραμείνουν σκόρπια τμήματα, σαν την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου: αλλοπρόσαλλο συνοθύλευμα προθέσεων κι επιτευγμάτων»

[Σ. ΧΑΛΙΚΙΑΣ].

ΚΡΙΤΙΚΗ




Ο αφηγητής του Σ. Χαλικιά θέλει να πιστεύει πως είναι ένας συγγραφέας διαρκούς φυγής, παρ' όλο που τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται αγκυροβολημένος σε μια ξένη πολιτεία. Καθόλου τυχαία το εξώφυλλο κοσμεί πίνακας του Περικλή Πανταζή (1849-1884), με τον οποίο ο συγγραφέας θα πρέπει να νιώθει ομοιοπαθής. Μόλις 24 ετών ήταν ο Πανταζής όταν εξασφάλισε βιοποριστική εργασία στις Βρυξέλλες, όπου και πέθανε στα 35 του.

Ένα ρέκβιεμ το βιβλίο για μια γενιά, τους Λαμπράκηδες που πίστεψαν σε μηνύματα. Η ιδιαίτερη πατρίδα του αφηγητή δεν κατονομάζεται, ωστόσο όσα στοιχεία δίνονται φωτογραφίζουν τη Λευκάδα. Το μοναδικό άλλωστε νησί της Επτανήσου που κράτησε αντάρτικο στον εμφύλιο, την εποχή που ξεκινά η πρώτη ιστορία. Ακολουθούν η Δικτατορία και η φυγή στο εξωτερικό με πλαστό διαβατήριο, η αντιδικτατορική δράση σε ευρωπαϊκά κέντρα, όταν οι ορθόδοξοι του κόμματος δέχονταν, θέλοντας και μη, τις περιπτύξεις των τροτσκιστών και τέλος το στρατιωτικό στις αρχές της Μεταπολίτευσης, τον καιρό που ο χαρακτηρισμένος υπηρετούσε ακόμη στα σύνορα. Μετά έρχονται ιστορίες για βιαστικές επιστροφές στο νησί με διάφορες αφορμές, ενώ ο νόστος αναβάλλεται.

Οι αφηγήσεις είναι γραμμένες με νοσταλγική ως και ρομαντική διάθεση, αλλά και μικρές δόσεις πικρίας. Προς το τέλος, προβάλλει η ανάγκη να βρεθούν και πάλι κάποιες ρίζες, έστω και στο θρησκευτικό αίσθημα, που η γενιά του συγγραφέα στην ορμή της νεότητας είχε αποποιηθεί. Οσο για τα κενά ανάμεσα στα διηγήματα του Σ. Χαλικιά, αυτά συνθέτουν την παράλογη ιστορία όσων βρέθηκαν εκτός Ελλάδος τον καιρό της Δικτατορίας και όταν άνοιξαν οι δρόμοι της επιστροφής δεν επανήλθαν. Δέσμιοι στον εναγκαλισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ονειρεύονται επιστροφές ως τη συνταξιοδότηση.

Μάρη Θεοδοσοπούλου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 29-11-1998