Ίβα

Ένα σημαδιακό επαναλαμβανόμενο όνειρο. Ο νέος άντρας προχωρά βιαστικά σ' έναν περιτειχισμένο από κολόνες κήπο. Αναζητά Εκείνη, το γενναιόδωρο πρόσωπο της μοίρας του, τη μυστηριώδη κοπέλα που μοιάζει να του κρύβεται.
Κανένας δεν ονειρεύεται κάτι που δεν τον αφορά. Ο Ντάνε το καταλαβαίνει όταν συναντά την Ίβα. Ποια είναι άραγε αυτή η γοητευτική κοπέλα; «Εκείνη η φαντασμένη που πιστεύει ότι θα γίνει συγγραφέας;» «Η τρελή που φοράει πάντα μαύρα, λες και, Θεός φυλάξοοι, έχουν πεθάνει όλοι οι δικοί της;» Ή μήπως μια Εύα χαρισματική, απόκοσμη και συγχρόνως τόσο γήινη, λυτρωμένη από κάθε αμάρτημα;
Ανάμεσα σε χρόνια ανήσυχα και όνειρα δίσεκτα, η Ίβα και ο Ντάνε, δυο νέοι, φιλόδοξοι συγγραφείς, θα ζήσουν μια ιστορία παράξενη, σημαδεμένη από το χάρισμα της γραφής και τη μοναξιά ενός ανεκπλήρωτου έρωτα. Γιατί τίποτα δεν απειλεί περισσότερο την ευτυχία από την ίδια την ευτυχία...

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Στο «Ιβα» της Χαμπιάνοβιτς - Τζούροβιτς από τη Σερβία επανέρχονται χαρακτήρες και μοτίβα από το «Μνήμες γυναικών, 2000» -έργο με το οποίο έγινε γνωστή και στη χώρα μας. Υπάρχει κι εδώ η αρχετυπική γιαγιά, φορέας της ιστορίας και της παράδοσης, σύμβολο αντοχής και σοφίας αλλά και της ίδιας της μνήμης που πρωταγωνιστεί και στα δύο μυθιστορήματα της συγγραφέα. Η μνήμη που από τη συλλογική της διάσταση περνάει, στο τελευταίο μυθιστόρημα, στην ατομική, είναι υπεύθυνη για τις φαινομενικά ασύμβατες συναντήσεις ανθρώπων, τις απωθήσεις και τις συνήθως αναίτιες επιλογές και κατευθύνσεις που διέπουν τη ζωή τους ή ακόμα και για τους μηχανισμούς που κινητοποιούνται προκειμένου να προσελκυστούν κάποιοι ή να κρατηθούν σε απόσταση κάποιοι άλλοι. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, οι σημαντικοί άνθρωποι που περνάνε από κάθε ζωή έχουν ξαναπεράσει, αφήνοντας ανοιχτούς λογαριασμούς που επιβάλλουν την τακτοποίησή τους. Οι σχέσεις που δημιουργούμε δεν είναι παρά κρίκοι σε μια μεγαλύτερη αλυσίδα, τα μέλη μιας ημιτελούς χορογραφίας που επανέρχονται στη σκηνή, όσες φορές χρειαστεί για να την ολοκληρώσουν, αν και αγνοούν τα σχέδια του χορογράφου, που εν προκειμένω είναι η ίδια η μοίρα.

Στο παρόν μυθιστόρημα οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι δύο νέοι που η συγγραφέας παρακολουθεί από την παιδική ηλικία έως την ενηλικίωση, που φλέγονται από δημιουργική ορμή -επιθυμούν και οι δύο να γίνουν συγγραφείς-, έχουν δυνατά όνειρα και επιπλέον, παρ' ότι η φύση τους είναι συγγενική και μοιράζονται τις ίδιες αγωνίες, πάθη, όνειρα και ανησυχίες, ποτέ δεν θα μοιραστούν τη ζωή και θα εγκλωβιστούν στο ρόλο του αδελφικού φίλου και φίλης, ανίκανοι να προχωρήσουν σε μια άλλη μορφή σχέσης, παρά τη διακαή επιθυμία που τρέφουν ο ένας για τον άλλον.

Ο Ντάνε, σε νεαρή ηλικία, αναζητά την έμπνευση σε κορίτσια που όταν του χαρίζουν την αφοσίωσή τους γίνονται απωθητικά και περνάει άτσαλα στην επόμενη γυναίκα που θα τον συγκινήσει για λίγο. Η πρώτη του δημοσίευση σε τοπικό λογοτεχνικό έντυπο συμπίπτει με τη δημοσίευση της Ιβα, μιας παράξενης «αδιάντροπα διαφορετικής» κοπέλας, την οποία γνωρίζει αλλά δεν πλησιάζει. Οταν τη συναντάει στην εφηβεία είναι η φίλη τής Βίσνια, της κοπέλας με την οποία συνδέεται ερωτικά και που αργότερα θα γίνει γυναίκα του και μητέρα της κόρης του. Μεταξύ τους δημιουργείται μια ιδιόμορφη σχέση, καθώς ο ένας γνωρίζει διαισθητικά τις σκέψεις του άλλου, μπορούν να «διαβάσουν» τις επιθυμίες τους, αλλά και τους βαθύτερους λόγους που τους οδηγούν σε πράξεις που για τους άλλους είναι αδικαιολόγητες. Οταν συνομιλούν, οι μεταξύ τους διάλογοι μοιάζουν σαν να έχουν αποσπαστεί από σελίδες μυθιστορήματος, καθώς τα λόγια τους διαθέτουν δραματικότητα και επιλέγουν αυτά που ηχούν καλύτερα από λογοτεχνική άποψη.

Μοιράζονται κοινές εμμονές, επηρεάζονται από τα ίδια βιβλία, γοητευμένοι και οι δύο από το υπερφυσικό και την ίδια μυστικιστική διάθεση.

Παρά την εμφανή τους συγγένεια, οι δύο νέοι παραμένουν σε απόσταση και ο καθένας συνδέει τη ζωή του με άλλους. Ομως, ακόμα και όταν βρίσκονται μακριά, ο ένας εισβάλλει στα όνειρα του άλλου, γνωρίζουν τους μύχιους στόχους και επιδιώξεις αλλά παραμένουν θύματα μιας διαστρεβλωμένης επιθυμίας, παραδίδοντας τις αποσκευές της ζωής τους σε ακατάλληλους συντρόφους.

Οταν αργότερα, κατά τη διάρκεια των διακοπών, θα συναντηθούν τυχαία, παρά την προφανή τους έλξη, γι' άλλη μια φορά θα επιλέξουν την απόσταση και θα αποδεχτούν πως αυτή είναι μια προϋπόθεση της σχέσης τους, πριν χαθούν και οι δύο σε μια «φάλαγγα ανωνύμων» εραστών και ερωμένων.

Ο Ντάνε σε ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο βλέπει την Ιβα ντυμένη στα λευκά, κρυμμένη πίσω από μια κολόνα και τη συνδέει με την αρχετυπική Εύα, τη μούσα του, η δε Ιβα θα διαβάσει στα διηγήματά του όψεις της ζωής της, απαντήσεις σε ερωτήματα, εκμυστηρεύσεις που ποτέ δεν του έκανε και θα συναντήσει άγνωστες πλευρές του εαυτού της. Μέσα από την απόσταση, που λειτουργεί και ως ασφαλιστική δικλίδα για το ρόλο που έχουν αποδώσει ο ένας στον άλλο, θα παραμείνουν αναλλοίωτοι από το χρόνο, η Ιβα θα είναι πάντα η απρόσιτη μούσα του και η επιθυμία του θα διατηρηθεί για πάντα ζωντανή. Εδώ διακρίνουμε έναν ακόμα τρόπο χειρισμού, από έναν εν δυνάμει δημιουργό, της γυναίκας που προκαλεί την έμπνευση, έναν τρόπο αποφυγής της αποκαθήλωσης της μούσας. Ο Ντάνε είτε απομακρύνει πρόχειρα τις γυναίκες από τη ζωή του είτε τις παντρεύεται, αλλά την πλέον σημαντική γι' αυτόν την κρατάει σε απόσταση, βάζοντας ανάμεσά τους το ηθικό φράγμα της φιλίας, το οποίο εμποδίζει την περαιτέρω οικειότητα και την ουσιαστική δέσμευση, θύμα ενός παιδαριώδους φόβου να συνδεθεί απόλυτα με κάποια.

Ο ήρωας εμπλέκεται σε σχέσεις όπου κυριαρχεί ο «φόβος της ήττας», το αναπόφευκτο της προσωρινότητας και τα επιπόλαια ερεθίσματα που ανάβουν με βίαιο τρόπο τις αισθήσεις, ενώ η ταύτιση των επιθυμιών, των ονείρων και το απόλυτο άγγιγμα λειτουργούν αποτρεπτικά. Ο Ντάνε πιστεύει πως ο έρωτας είναι «άθλημα ανταγωνιστικό», και γι' αυτό είναι αδύνατον να υπάρξει αγάπη ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που μοιάζουν μεταξύ τους, και πως η απόλυτη αλληλοκατανόηση καταλήγει απωθητική.

Στο «Ιβα» η αφήγηση δίνεται μέσα από τις διαδοχικές ομολογίες του Ντάνε και της Ιβα, οι φωνές των οποίων, όμως, δεν διαφοροποιούνται επαρκώς, ώστε συχνά, και ιδιαίτερα στα όνειρα που παρατίθενται, να μην υπάρχει ο απαραίτητος διαχωρισμός των χαρακτήρων και η εξιστόρηση να θυμίζει ένα μονότονο παραλήρημα.

Ιδιαίτερα στο δεύτερο μέρος η συγγραφέας εγκαταλείπει την πλοκή και τους ήρωές της για να επιδοθεί στην εξαντλητική παράθεση των ονείρων και των οραμάτων τους, τα οποία αποδεικνύουν τη δήθεν αδιασάλευτη επαφή τους μέσα στο χρόνο και τα οποία περιγράφονται ως μια «παράλληλη πραγματικότητα», από την οποία λαμβάνουν μηνύματα και σημάδια «καθολικής σημασίας». Αυτή η μυστικιστική ατμόσφαιρα κυριαρχεί στο μυθιστόρημα, το οποίο είναι εμποτισμένο με «συμπαντικές συμμαχίες» και «μοιραίες συναντήσεις», που λόγω της καταχρηστικής επανάληψης καταλήγουν βαρετά και ξεπέφτουν στην κοινοτοπία: «Οι σπασμωδικές, ακατανόητες, παράλογες έλξεις, οι αδικαιολόγητοι φόβοι και οι δραματικές, ταπεινωτικές αποδράσεις είναι κλειδωμένες στις ψυχές μας από παλιά».

Η συγγραφέας, ενώ ξεκινάει φιλόδοξα, προδίδει το θέμα της μέσα από μια τετριμμένη συναισθηματολογία και έναν κοινότοπο, απογοητευτικά αφελή στην εφαρμογή του, μυστικισμό.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 24/09/2004