Η Εποχή των Κατακτήσεων

Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει στον φοιτητή και τον μη ειδικό αναγνώστη τις κύριες ιστορικές εξελίξεις στην πολιτική, την κοινωνία, τον πολιτισμό και τη θρησκεία σε δυο ιστορικές περιόδους που μέχρι σήμερα αντιμετωπίζονταν χωριστά: την ελληνιστική εποχή, η οποία ξεκινάει συμβατικά με τη βασιλεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τελειώνει με τον θάνατο της Κλεοπάτρας (336–30 π.Χ.), και την πρώιμη αυτοκρατορική εποχή, από την εγκαθίδρυση μοναρχικού πολιτεύματος από τον Αύγουστο (27 π.Χ.) έως τον θάνατο του Αδριανού (138 μ.Χ.). Η από κοινού πραγμάτευση αυτής της «μακράς ελληνιστικής εποχής», για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία, συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση των κοινωνικών και πολιτιστικών εξελίξεων που συντελέστηκαν κατά τη διάρκειά της.

Ο τίτλος Εποχή των Κατακτήσεων παραπέμπει κυριολεκτικά στις στρατιωτικές κατακτήσεις, που είναι τα κύρια σημεία καμπής σε αυτή την περίοδο, αλλά και μεταφορικά στις κατακτήσεις στον τομέα του πολιτισμού, στην άνευ προηγουμένου επέκταση της γνώσης, των τεχνικών δεξιοτήτων και των πνευματικών οριζόντων των ελληνικών και ελληνόφωνων περιοχών από την εποχή του Αλεξάνδρου και μετά. Το βιβλίο εξηγεί πώς η «μακρά ελληνιστική εποχή» άλλαξε τη θέση των Ελλήνων στην οικουμένη (την κατοικημένη γη), καθιστώντας την ιστορία τους αναπόσπαστο κομμάτι της «παγκόσμιας» ιστορίας της αρχαιότητας. Η αγγλική έκδοση, που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, έχει καθιερωθεί διεθνώς ως βασικό εγχειρίδιο αρχαίας ιστορίας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Κατάλογος χαρτών
Χρονολογικός πίνακας

Πρόλογος
Εισαγωγή

1. Πώς ξεκίνησαν όλα: Από τη Μακεδονία στην Οικουμένη (356?323 π.Χ.)
Η κληρονομιά ενός πατέρα (356?336 π.Χ.)
Το όραμα του γιου: από την Τροία στην Αίγυπτο (336–331 π.Χ.)
Το πέρασμα στην Περσία: Αλέξανδρος ο τιμωρός (331?327 π.Χ.)
Πόθος: η επιθυμία να φθάσει στα όρια (327?324 π.Χ.)
Η κατάκτηση της αθανασίας (324?323 π.Χ.)
Η κληρονομιά του Αλεξάνδρου
Βασική βιβλιογραφία

2. Οι διάδοχοι. Τυχοδιώκτες και αρχιτέκτονες βασιλείων (323?275 π.Χ.)
Το πρόβλημα της διαδοχής (323 π.Χ.)
Οι Διάδοχοι: μια πινακοθήκη τυχοδιωκτών
Ο Λαμιακός ή Ελληνικός Πόλεμος (323?322 π.Χ.)
Από πολέμαρχοι βασιλείς (322?306 π.Χ.)
Όνειρα αυτοκρατορίας (306?281 π.Χ.)
Σικελικές περιπέτειες
Ο τελευταίος τυχοδιώκτης: ο Πύρρος
Ένας νέος κόσμος σε Ανατολή και Δύση: χωρισμένος αλλά συνδεδεμένος
Βασική βιβλιογραφία

3. Η «παλαιά» Ελλάδα στον βραχύ 3ο αιώνα
Αγώνες για επιβίωση, ελευθερία και ηγεμονία (279?217 π.Χ.)
Ο πανταχού παρών πόλεμος
Ο νέος βάρβαρος: η εισβολή των Γαλατών στον ελληνικό κόσμο (279?277 π.Χ.)
Ο Χρεμωνίδειος Πόλεμος (267?261 π.Χ.)
Ο Άρατος και η άνοδος των Αχαιών (251?229 π.Χ.)
Η παλινόρθωση της Μακεδονίας και της Σπάρτης: ο Δώσων και ο Κλεομένης (239?221 π.Χ. )
Ο «Συμμαχικός Πόλεμος»: ο τελευταίος πόλεμος στον οποίο οι Έλληνες πολέμησαν μόνοι τους (220?217 π.Χ.)
Βασική βιβλιογραφία

4. Ο χρυσός αιώνας των Πτολεμαίων
Η ηγεμονία των Πτολεμαίων και ο βραχύς τρίτος αιώνας (283?217 π.Χ.)
Πολλά νεότερα στο ανατολικό μέτωπο: οι Συριακοί Πόλεμοι (274?253 π.Χ.)
Cherchez la femme: ο Λαο­δίκειος Πόλεμος (246?242 π.Χ.) και η κόμη της Βερενίκης
Η τελευταία νίκη των Πτολεμαίων: η μάχη της Ραφίας
Βασική βιβλιογραφία

5. Βασιλείς και βασίλεια
Βασιλεία: οι ετερογενείς καταβολές της ελληνιστικής βασιλείας
Βασιλεία: μια οικογενειακή υπόθεση
Νέες διοικητικές προκλήσεις: η διακυβέρνηση αυτοκρατοριών
Πόλεις και βασιλείς: αγώνες για αυτονομία και ψευδαισθήσεις ελευθερίας
Ο στρατιωτικός χαρακτήρας της ελληνιστικής μοναρχίας
Η θνητή θεότητα των ελληνιστικών βασιλέων
Η δια­πραγμάτευση της εξουσίας
Η σκηνοθεσία της βασιλείας
Βασική βιβλιογραφία

6. Η πόλις-κράτος σε έναν κόσμο ομοσπονδιών και αυτοκρατοριών
Η πόλις: φυσική παρακμή και ιδεολογική μακροζωία
Ένας κόσμος γεμάτος πόλεις
Ελληνιστικές ομοσπονδίες: μεγάλες προσδοκίες και μεγάλες αποτυχίες
Οι πολιτικοί θεσμοί
Οι ψευδαισθήσεις της δημοκρατίας και η πραγματικότητα της πλουτοκρατίας
Το ελληνιστικό «star system»: δημαγωγοί, τύραννοι, δυνάστες και ήρωες
Βασική βιβλιογραφία

7. Συμπλοκή: Η Ρώμη επί σκηνής (221?188 π.Χ.)
Συμπλοκή: η γέννηση της παγκόσμιας ιστορίας
«Πυρ, γυνή και θάλασσα»: ο πόλεμος που έφερε τους Ρωμαίους στα Βαλκάνια (229 π.Χ.)
Από την εμπιστοσύνη και τη νομιμοφροσύνη στην επέκταση: τα πρώτα βήματα της Ρώμης προς την ιμπεριαλιστική κυριαρχία
Ο Δημήτριος της Φάρου και ο Δεύτερος Ιλλυρικός Πόλεμος (219?218 π.Χ.)
Σύννεφα από τη Δύση (217?205 π.Χ.)
Η μεγάλη συμπλοκή: ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος (215?204 π.Χ.)
Η αιγυπτιακή κρίση και μια καιροσκοπική συμμαχία (204?201 π.Χ.)
Το σημείο καμπής του ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού;
Ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος (200?197 π.Χ.)
Ελευθερία: μια διακήρυξη με συνέπειες (196 π.Χ.)
Μια μοιραία αναμέτρηση: ο Αντίοχος Γ΄ και η Ρώμη (196?189 π.Χ.)
Η ειρήνη της Απαμείας: καμπή στην ιστορία της ελληνικής Ανατολής (188 π.Χ.)
Όταν η Ελλάδα έπαψε να γεννά ενάρετους άνδρες
Βασική βιβλιογραφία

8. Τα ελληνικά κράτη γίνονται Ρωμαϊκές επαρχίες (188?129 π.Χ.)
Η εξουσία ως συνήθεια
Το τέλος του βασιλείου της Μακεδονίας (179?167 π.Χ.)
Graecia capta: η Ελλάδα γίνεται ρωμαϊκή επαρχία (167?146 π.Χ.)
Από συμμαχικό βασίλειο επαρχία: οι τελευταίοι Ατταλίδες (159?129 π.Χ.)
Η επέκταση ως εκμετάλλευση: οι Ρωμαίοι δημοσιώνες στην Ασία
Βασική βιβλιογραφία

9. Η παρακμή και η πτώση των ελληνιστικών βασιλείων στην Ασία και την Αίγυπτο (188?80 π.Χ.)
Το λυκόφως των θεών στην Ανατολή
Σύγκρουση πολιτισμών στην Ιουδαία: από τους αρχιερείς στους βασιλείς
Η άνοδος και η πτώση των ελληνικών βασιλείων της κεντρικής Ασίας.
Οι δυναστικές διαμάχες και ο αργός θάνατος των Σελευκιδών
Το παιγνίδι των θρόνων: οι εμφύλιοι πόλεμοι των Πτολεμαίων
Βασική βιβλιογραφία

10. Αρένα ξένων φιλοδοξιών (80?30 π.Χ.)
Ο πόθος της ελευθερίας να πολεμάς
Πόντος: από περιφερειακό βασίλειο διεθνής παράγοντας
Ο Πρώτος Μιθριδατικός Πόλεμος και η άνοδος του Σύλλα
Ο Δεύτερος και ο Τρίτος Μιθριδατικός Πόλεμος και οι λουκούλλειες φιλοδοξίες
Οι πόλεμοι κατά των πειρατών και η άνοδος του Πομπηίου
Το όραμα του Πομπηίου για τη ρωμαϊκή Ανατολή
Οι τελευταίοι των Πτολεμαίων: από μονάρχες, πελάτες Ρωμαίων πατρώνων
Μια ρωμαϊκή περιπέτεια: η Κλεοπάτρα και ο Καίσαρας
Ο δικτάτωρ απέθανε. Ζήτω ο …, ποιος;
Το τελευταίο ελληνιστικό δράμα: ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα
Βασική βιβλιογραφία

11. Η Ρωμαϊκή Ανατολή. Τοπικές ιστορίες σε μια οικουμενική σκηνή (30 π.Χ. – 138 μ.Χ.)
Επίγειοι θεοί και επουράνιοι βασιλείς
Οι Έλληνες ως θεατές της παγκόσμιας ιστορίας
Ο Αύγουστος και η διαμόρφωση της «Ηγεμονίας»
Η οργάνωση μιας ρωμαϊκής Ανατολής: πελατειακοί βασιλείς και προσαρτήσεις
Η αναζωογόνηση της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας
Ο Νέρων: βραχύβια ελευθερία για τους Έλληνες, μακρύς αγώνας για τους Ιουδαίους
Η ενσωμάτωση των Ελλήνων στην ελίτ της αυτοκρατορίας: οι Φλάβιοι
Η σταθεροποίηση των συνόρων της Οικουμένης: Τραϊανός και Αδριανός
Βασική βιβλιογραφία

12. Αυτοκράτορες, πόλεις και επαρχίες από τον Αύγουστο έως τον Αδριανό (30 π.Χ. – 138 μ.Χ.)
Το δώρο της θείας πρόνοιας στην ανθρωπότητα: ο Ρωμαίος αυτοκράτορας
Εξουσία εξ αποστάσεως: η ορατότητα του αυτοκράτορα
Θεοί Σεβαστοί: η θεοποίηση των αυτοκρατόρων
Η επαρχιακή διοίκηση
Οι πόλεις: παραδοσιακές πόλεις, ρωμαϊκές αποικίες και πολιτική ζωή
Βασική βιβλιογραφία

13. Κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες
Από τον κόσμο των πόλεων στο δίκτυο της «οικουμένης»
Νέα κοινωνική ιεραρχία: πλούτος, νομικό καθεστώς και κοινωνική θέση
Οι άνθρωποι της γνώσης: κοινωνική άνοδος χάρη στην παιδεία και τη δεξιοτεχνία
Εγγύτητα στην εξουσία και κινητικότητα στην κοινωνία
Πιεστικά προβλήματα και αποτυχημένες λύσεις στην ελληνιστική Ελλάδα
Όπου γη και πατρίς: η ελληνιστική μετανάστευση
Επαγγελματική εξειδίκευση και κινητικότητα
Pax Romana: παλαιές εντάσεις σε νέο περιβάλλον
Βασική βιβλιογραφία

14. Κοινωνικές και πολιτιστικές τάσεις
Ευεργέτες, σύντροφοι, έφηβοι, αθλητές, γυναίκες και δούλοι
Ανιχνεύοντας τάσεις και καινοτομίες
Ο «ευεργετισμός»: ευεργεσίες, κοινωνικό κύρος και πολιτική ισχύς
Εθελοντικά σωματεία
Αγώνες και διεθνή αστέρια του αθλητισμού και της ψυχαγωγίας
Η διάπλαση πολιτικών αξιών και πολιτικής ταυτότητας: η εφηβεία και το γυμνάσιο
Νέα πρότυπα γάμου και η ορατότητα των γυναικών
Σκοτεινές αποχρώσεις: η δουλεία στον ελληνιστικό κόσμο και την ελληνική Ανατολή
Βασική βιβλιογραφία

15. Από την τοπική λατρεία στον μεγαθεϊσμό. Θρησκείες και κοσμοπολιτισμός. Παγκόσμιες τάσεις, προσωπικές εμπειρίες
Τι είναι «ελληνιστικό» στις θρησκείες της «μακράς ελληνιστικής εποχής»;
Οι γιορτές
Η μεταβαλλόμενη δημοτικότητα των παλαιών θεών
Οι αιγυπτιακές λατρείες και οι απομιμήσεις τους
Μίθρας
Θεός Ύψιστος θεός, ιουδαϊκές επιδράσεις και μονοθεϊστικές τάσεις
Μια εποχή θαυμάτων
Άκουσέ με! Η προσωπική επικοινωνία με το θείο
Παραδοσιακές μυστηριακές λατρείες
Ο άλλος κόσμος
Θρησκευτικές καινοτομίες: ιδρυτές λατρειών, ιεραπόστολοι, «ιεροί άνδρες»
Χριστιανισμός και οι καταβολές της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας
Βασική βιβλιογραφία

16. Οι Έλληνες και η Οικουμένη. Οι «έξι βαθμοί διαχωρισμού» ή μια αρχαία «παγκοσμιοποίηση»
Διασυνδέσεις: ένας μικρός κόσμος
Μετακίνηση πληθυσμών
Πολιτισμική σύγκλιση και τοπικές παραδόσεις
Βασική βιβλιογραφία

Συντομογραφίες
Σημειώσεις
Κατάλογος εικόνων – Πηγές
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο