Κρήτες πρόσφυγες και οι Αμερικάνοι ευεργέτες τους

Ο Σ. Χάου υπήρξε ειλικρινής, ανιδιοτελής και ένθερμος φιλέλληνας, όχι μόνο κατά τον πόλεμο της εθνικής μας ανεξαρτησίας το 1821, αλλά και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στον Αγώνα, τόσο ως χειρουργός γιατρός όσο και ως πολεμιστής, για τις οποίες απέκτησε τον τίτλο του "Λαφαγιέτ της Ελληνικής Επανάστασης".

Σε μια διακοπή από το Νοέμβριο του 1827 έως το Νοέμβριο του 1828, και κατά προτροπή της ελληνικής κυβέρνησης, μετέβη στις ΗΠΑ, όπου κινούμενος με ασίγαστο πάθος, συνέλεξε ερανικές εισφορές, σε χρήματα συνολικού ποσού περίπου 60.000 δολαρίων, και σε είδη, τα οποία με πλοίο μετέφερε στη χώρα μας.

Κατά το μικρό αυτό διάστημα της παραμονής του στις ΗΠΑ, επιτέλεσε πραγματικό συγγραφικό άθλο με την έκδοση στη Βοστόνη το 1828 ενός εξαιρετικά ενδιαφέροντος και ογκώδους βιβλίου, με τίτλο: "Ιστορική σκιαγραφία της Ελληνικής Επανάστασης" (1997, εκδ. Εκάτη). Στόχος του ήταν να ενημερώσει από "πρώτο χέρι" και να συγκινήσει την αμερικανική κοινή γνώμη, ώστε να επιτύχει στην προαναφερθείσα αποστολή του.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα και μέχρι τον Ιούνιο του 1830, ο Χάου φρόντισε με αμερικανικά κεφάλαια, να κατασκευάσει μόλο στο λιμάνι της Αίγινας, καθώς και να οργανώσει πρότυπο εκτεταμένο κτήμα, την "Ουασιγκτονία", στην περιοχή της Κορίνθου, για να φροντίσει θύματα του πολέμου.

Το 1835, η ελληνική κυβέρνηση του απένειμε το "Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος".

Το 1866, στο άκουσμα ότι στην Κρήτη είχε ξεσπάσει εξέγερση για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, έσπευσε και πάλι στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, απ' όπου συντόνιζε το εξαιρετικά σοβαρό και δυσχερές έργο της υποδοχής και περίθαλψης των γυναικόπαιδων (περίπου 20.000), που κατέφθαναν σε άθλια κατάσταση στην ηπειρωτική Ελλάδα και σε νησιά του Αιγαίου καθώς και την μεταφορά εφοδίων στην εμπόλεμη Κρήτη.

Ήδη στις ΗΠΑ, σε αντίθεση με την επίσημη κρατική πολιτική, είχε ξεκινήσει εργώδη προσπάθεια συλλογής ερανικών εισφορών σε χρήμα και σε είδη, ενώ παράλληλα για το σκοπό αυτό, εξέδωσε εκεί περιοδικό με τίτλο "Ο Κρητικός" (The Cretan).

Το 1868, με το πέρας των παραπάνω δραστηριοτήτων του, έκρινε σκόπιμο να ενημερώσει τους συμπατριώτες του που είχαν συμβάλει με δωρεές στην ανακούφιση των προσφύγων και, ως απολογισμό, κυκλοφόρησε βιβλίο με τίτλο "Κρήτες πρόσφυγες και οι Αμερικανοί ευεργέτες τους".

Αυτό το κείμενο, που είναι άγνωστο ως τώρα στην ελληνική γραμματεία, αποτελεί ντοκουμέντο και για πρώτη φορά δημοσιεύεται σε μετάφραση στην Ελλάδα από τις εκδόσεις "Εκάτη".

Από τον εκδότη