Άρης ο αρχηγός των ατάκτων ΙΙ

Αν όπως έχει ειπωθεί, οι μύθοι σχηματίζονται σαν τους κρυστάλλους, ένα από τα πιο λαμπερά μόρια που θα συνθέσουν το μύθο του Αρη Βελουχιώτη , είναι η καθολική απόρριψη του από όλες τις εξουσίες. Για τους Ιταλούς και τους Γερμανούς ήταν ένας επικηρυγμένος αρχηγός ανταρτών. Για τους Αγγλους, εγκληματίας πολέμου. Για την ηγεσία της ελληνικής συντηρητικής παράταξης, σφαγέας και ληστοσυμμορίτης. Για την ηγεσία του Κομουνιστικου Κόμματος Ελλάδας, αποκηρυγμένος προβοκάτορας και προδότης. Στην πραγματικότητα είναι ο άνθρωπος που δημιούργησε το μεγαλύτερο εθελοντικό στρατό της ελληνικής ιστορίας και μια Ελεύθερη Ελλάδα μέσα στην υποδουλωμένη Ευρώπη.







ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο πρώτος τόμος του βιβλίου του Διονύση Χαριτόπουλου αρχίζει τον Μάιο του 1941, με την εμφάνιση του Θανάση Κλάρα, ενός άγνωστου δεκανέα του Ελληνικού Στρατού, ο οποίος μετά τη συνθηκολόγηση και το σπάσιμο του μετώπου κατεβαίνει στην Αθήνα, στην Ομόνοια. Ανεβασμένος στα σκαλιά ενός σπιτιού επί της οδού 3ης Σεπτεμβρίου μιλάει σε ταλαιπωρημένους στρατιώτες, καλώντας τους να μην παραδώσουν τα όπλα τους. Τελειώνει δε με μια συγκέντρωση καπεταναίων μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, όπου βλέποντας ένα άγνωστο κομματικό στέλεχος, τον Χαρίλαο Φλωράκη, λέει ότι πρόκειται για έναν από «κείνους που όταν εμάς θα μας κρεμάσουνε, αυτοί θα κοιτάνε». Ο δεύτερος τόμος αρχίζει με την επίσκεψη των αντιπροσωπειών των οργανώσεων ΕΑΜ - ΕΔΕΣ - ΕΚΚΑ τον Αύγουστο του 1943 στο Κάιρο και τη ριζική αντίθεση του Αρη σε αυτήν. Και τελειώνει με την αυτοκτονία του ανυπότακτου Αρη τον Ιούνιο του 1945 στη χαράδρα της Μεσούντας, στις όχθες του Αχελώου, και το κρέμασμα της κομμένης κεφαλής του σε ένα φανοστάτη της πόλης των Τρικάλων.

Το βιβλίο στηρίζεται σε πολλές βιβλιογραφικές πηγές αλλά και σε έρευνα του συγγραφέα σε αρχεία (των ΑΣΚΙ, του ΚΚΕ - περιορισμένα -, της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, σε προσωπικά αρχεία ιδιωτών) και επιπλέον σε συνεντεύξεις συναγωνιστών του Αρη: του Γιώργου Χουλιάρα (Περικλή), του Βαγγέλη Παπαδάκη (Λευτεριά), του Μήτσου Δημητρίου (Νικηφόρου), του Δημήτρη Καραθάνου (Δημητρού) και άλλων πολλών από τους οποίους ξεχωρίζει ο αρχιμανδρίτης Γερμανός, ηγούμενος της Μονής Αγάθωνος, ο θρυλικός πατήρ Ανυπόμονος. Ωστόσο ο συγγραφέας έχει υψηλότερες φιλοδοξίες από τη συγγραφή μιας βιογραφίας. Δεν αρκείται στο να αφηγηθεί τη σύντομη και περιπετειώδη ζωή του ήρωά του στο αντάρτικο (εμφανίστηκε στο βουνό τον Μάιο του 1942), αλλά επιθυμεί να εξιστορήσει και τη δράση των ανταρτών στη Ρούμελη - όπου βρίσκονταν τα λημέρια του Αρη -, και ακόμη να αποτιμήσει συνολικά την Εθνική Αντίσταση.

Μέσα από τις σελίδες του δίτομου βιβλίου, το οποίο πρέπει να κριθεί συνολικά, σκιαγραφείται ένας δυνατός, γενναίος, αποφασισμένος, παράτολμος, ριψοκίνδυνος, ενίοτε εκρηκτικός, λιτοδίαιτος, χαρισματικός άνδρας, που λατρεύεται απεριόριστα από τους αντάρτες και τους χωρικούς και μισείται από τους άγγλους αξιωματικούς που είναι τοποθετημένοι στο βουνό, μα και τους κομματικούς ιθύνοντες, οι οποίοι είτε εποφθαλμιούν τη θέση του (την αρχηγία του ΕΛΑΣ), όπως ο Καραγιώργης και ο Σιάντος, είτε τον θεωρούν ακατάλληλο για το επίζηλο πόστο λόγω της δήλωσης αποκήρυξης του ΚΚΕ που είχε κάνει στη φυλακή της Κέρκυρας. Ο συγγραφέας εμμένει στη σπάνια διορατικότητα του Αρη. Η διαίσθησή του, στηριγμένη στην ευφυΐα και στην παρατηρητικότητα, τον είχε πείσει ότι ο πόλεμος εκ μέρους του ΕΑΜ θα κερδιζόταν αν οι ηγέτες του δεν εμπιστεύονταν τους Αγγλους. Είχε διαβλέψει από νωρίς τον ύποπτο ρόλο τους, είχε ψέξει την υπονομευτική δραστηριότητά τους σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής (κάτι που επισημαίνεται από πλείστους συγγραφείς, έλληνες και ξένους, οι οποίοι ανέτρεξαν σε βρετανικά και γερμανικά αρχεία για να το τεκμηριώσουν) και δεν έπαψε να εκφράζει τη δυσπιστία του προς αυτούς κρατώντας αντιαγγλική στάση. Εχοντας συλλάβει το νόημα της αγγλικής πολιτικής, πάσχιζε να αποτρέψει τα αποτελέσματά της με παρεμβάσεις, προειδοποιήσεις, υποδείξεις προς τους απαίδευτους (ο Ιωαννίδης ήταν κουρέας, ο Σιάντος καπνεργάτης), ανάξιους και ανίκανους (όπως αποδείχτηκε) ηγέτες του ΚΚΕ. Αμετακίνητοι εκείνοι στη σύμπλευση με τη Σοβιετική Ενωση, την ιδεολογική πατρίδα - η οποία ουδόλως βοήθησε τους έλληνες πατριώτες στον αντιφασιστικό αγώνα τους -, δεν ήταν διατεθειμένοι να πράξουν το παραμικρό που θα μπορούσε να διαταράξει τη Συμμαχία κατά των δυνάμεων του Αξονα. Ωστόσο ένα κομματικό στέλεχος, το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ Π. Καραγκίτσης, που τότε δήλωνε «εμείς θα κάνουμε ό,τι πουν οι σύμμαχοί μας Αγγλοι», πολλά χρόνια αργότερα, μετά την ήττα και την καταστροφή του εαμικού κινήματος, παραδέχτηκε ότι ο αγώνας θα ήταν νικηφόρος αν η ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ άκουγε εγκαίρως τις προειδοποιήσεις του Αρη για τον ρόλο των Αγγλων.

Είναι πολλές οι φορές που ο Αρης και οι Αγγλοι συγκρούονται στο βουνό - αναφέρονται στο βιβλίο. Κάποτε κατέστρεψε τα όπλα και τον ασύρματο κάποιων συνδέσμων, άλλη φορά πέρασε χειροπέδες σε έναν λοχαγό, χαστούκισε έναν ελληνικής καταγωγής ταγματάρχη και μαστίγωσε τον λοχαγό Πρατ, ο οποίος διαπραγματευόταν την αγορά ιταλικού οπλισμού για λογαριασμό του ΕΔΕΣ. Με αυτά και με τ' άλλα ο Αρης είχε καταστεί ο υπ' αριθμόν 1 εχθρός των Βρετανών στην Ελλάδα και δεν είναι τυχαίο που μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και την ανυπακοή του σε αυτήν οι Αγγλοι τον επικήρυξαν. Αλλά και απέναντι στους Σοβιετικούς ήταν δύσπιστος. Διαισθανόμενος μάλλον παρά γνωρίζοντας τις διαθέσεις του Στάλιν απέναντι στην Ελλάδα - την οποία είχε παραχωρήσει στην αγγλική σφαίρα επιρροής -, όταν έφθασε στο βουνό σοβιετική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον αντισυνταγματάρχη Γκριγκόρι Ποπόφ, ο Αρης, κόντρα στη γενική ευφρόσυνη κατάσταση, είπε: «Ολα τα γουρούνια έχουν την ίδια μύτη».

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τελευταίες ημέρες του Αρη Βελουχιώτη. Επικηρυγμένος, διαγραμμένος από το κόμμα του, ξεγραμμένος απ' όλους, καταδιωκόμενος από αποσπάσματα θανάτου παρακρατικών και στρατού, φαίνεται ότι έχασε το ηθικό του. Οι λιγοστοί άνδρες που κατάφερε να στρατολογήσει δεν έδειχναν τον ίδιο ζήλο, όπως οι παλιοί του σύντροφοι, δεν εμφορούνταν από πάθος και αγωνιστικότητα, δεν ήταν πειθαρχημένοι, λιποτακτούσαν. Ο Χαριτόπουλος, εξοπλισμένος με εξαίρετα αφηγηματικά εφόδια, κατορθώνει να εξιστορήσει την πορεία του προδομένου αρχηγού προς τον θάνατο με τρόπο λογοτεχνικό, τέτοιον ώστε η ροή των γεγονότων να μοιάζει με θρίλερ και μυθιστόρημα αγωνίας.

Εκεί που κάπως χωλαίνει το όλο εγχείρημα είναι στην παρουσίαση της ιδεολογικής σκευής του ήρωα. Διότι και στους δύο τόμους του έργου ο Αρης παρουσιάζεται περισσότερο ως εθνικιστής πολέμαρχος - ενδέχεται να εκληφθεί και ως σοβινιστής - παρά ως κομμουνιστής αντάρτης. Για να υποστηρίξει αυτή την εικόνα του αρχηγού του ΕΛΑΣ ο Χαριτόπουλος προβαίνει σε αποσιωπήσεις. Μολονότι το βιβλίο του είναι ρητώς βιογραφία, από αυτό απουσιάζουν εντελώς τα νεανικά χρόνια του Αρη, η σύνδεσή του με το Κομμουνιστικό Κόμμα, η συνδικαλιστική δράση του, οι φυλακίσεις, οι εξορίες, τα βασανιστήρια που υπέστη - όπου πιθανότατα κρύβονται τα αίτια της ενίοτε επιθετικής συμπεριφοράς του που δεν συνδέεται άμεσα με τις ηγετικές και άλλες ικανότητές του.

Επομένως η πληρέστερη βιογραφία του, εκείνη που περιέχει στοιχεία χρήσιμα στην κατανόηση της προσωπικότητάς του, είναι η έκδοση του 1964 Αρης Βελουχιώτης ο πρώτος του αγώνα του Πάνου Λαγδά. Εκεί βρίσκεται επίσης ολόκληρος ο λόγος του στη Λαμία τον Οκτώβριο του 1944, όταν έπειτα από μια αναδρομή στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, στην Επανάσταση του 1821, στο αλβανικό έπος και στην πρόσφατη αντάρτικη δράση ο Αρης επιχείρησε να πείσει τον κόσμο ότι σύντομα, μετά τις εκλογές που θα κέρδιζε με δημοκρατικά μέσα, το ΚΚΕ δεν θα έγδερνε τους παπάδες, δεν θα γκρέμιζε τις εκκλησιές, δεν θα διέλυε την οικογένεια, δεν θα καταργούσε τα σύνορα. Αλλά και στο βιβλίο Η προσωπικότητα του Αρη Βελουχιώτη και η Εθνική Αντίσταση (Φιλίστωρ, 1997, επιμέλεια Κλεομένης Κουτσούκης, καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου), το οποίο είναι καρπός του ιστορικού επιστημονικού συμποσίου που έγινε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1995 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από τον θάνατό του, παρατίθεται μια φράση σχετικής επιστολής του Αρη προς τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ: «Ημουνα, είμαι και θα είμαι ο πιστότερος στρατιώτης και θα δουλέψω σκυλίσια για οποιαδήποτε γραμμή κι αν χαράξετε» γράφει ο «δηλωσίας» επαναστάτης, ο οποίος πίστευε ότι αυτό που προείχε ήταν η υπακοή στο κόμμα.

Σε κάθε περίπτωση και παρά τις όποιες ενστάσεις, το βιβλίο Αρης ο αρχηγός των ατάκτων είναι ενδιαφέρον. Παρουσιάζει έναν ελληνολάτρη ­ μια θρυλική μορφή της Αριστεράς της οποίας ο μύθος δεν επιβλήθηκε άνωθεν, δηλαδή με κομματικά φιρμάνια -, το όνομα του οποίου ζυμώθηκε μέσα στον λαό, αρχικά με τον αγώνα του και στη συνέχεια με το τραγικό του τέλος. Ισως ο πιο εύστοχος και ταυτόχρονα λιτός χαρακτηρισμός γι' αυτόν - μπορεί να σταθεί δίπλα στα ποιήματα του Ρίτσου, του Βάρναλη, του Καββαδία και στα δημώδη άσματα που υμνούν τους αγώνες του ή θρηνούν τον θάνατό του - προέρχεται από μια συντηρητική προσωπικότητα, τον πολιτικό του αντίπαλο Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος συνεργάστηκε μαζί του κατά την είσοδο του ΕΛΑΣ στην Τρίπολη: «Ο Αρης ήταν ένας αγνός ιδεολόγος».



ΥΓ.: Στις ολοσέλιδες διαφημίσεις του δεύτερου τόμου του βιβλίου του Διονύση Χαριτόπουλου «Αρης ο αρχηγός των ατάκτων» που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2001 υπήρχαν αποσπάσματα βιβλιοκρισιών και παρουσιάσεων για τον πρώτο τόμο γραμμένα από επώνυμους Ελληνες, πολιτικούς και δημοσιογράφους. Ολα τα κείμενα ήταν υμνητικά τόσο για τον ήρωα του βιβλίου (αναφορικά με τη λαϊκή του καταγωγή, την ομοιότητά του με τον Λεωνίδα, τον Παλαιολόγο, τον Καραϊσκάκη κ.ά.) όσο και για τον συγγραφέα του (σχετικά με την έρευνα, τη μελέτη, την τεκμηρίωση, την ικανότητα αφήγησης). Μάλιστα σε ένα από αυτά διαβάσαμε ότι ο δεύτερος είναι «Ωραίος! Και έξυπνος και τρυφερός και μάγκας... μακριά από ομάδες, δημόσιες σχέσεις και κόλπα. Μόνος». Αν είναι δυνατόν να απέχει από δημόσιες σχέσεις ένας επιτυχημένος συγγραφέας που εργάστηκε επαγγελματικά στον τομέα της διαφήμισης και πρόκοψε...

Από τα ανωτέρω κείμενα έλειπε η αναφορά στη βιβλιοκρισία των «Βιβλίων» της 30ής Νοεμβρίου 1997 που υπέγραφε ο Ριχάρδος Σωμερίτης, ο οποίος αντιμετώπισε την έκδοση με σκεπτικισμό και μάλλον απαξιωτικά. Και ακριβώς γι' αυτό δεν συμπεριελήφθη στη διαφημιστική καταχώριση καμία παράγραφος με τις σκέψεις του, σκέψεις ενός επονίτη που συνάντησε για λίγο τον πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ το 1945.





Φίλιππος Φιλίππου (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 03-02-2002







ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Αρης Βελουχιώτης, πρωτεργάτης του μεγαλύτερου ένοπλου αντιστασιακού στρατού (ΕΛΑΣ) κατά την περίοδο της ξενικής Κατοχής, έγινε θρύλος, μύθος, τραγούδι, μέσα στην ψυχή ενός μεγάλου μέρους του λαού, όπως ο Αθανάσιος Διάκος ή ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Τσιτσάνης ή ο Καζαντζίδης και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να κεντρίζει το ενδιαφέρον συγγραφέων και ερευνητών στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ο δεύτερος τόμος του συγγραφέα Διονύση Χαριτόπουλου για τον Αρη, τον «αρχηγό των ατάκτων» έρχεται να ολοκληρώσει την πολύχρονη ερευνητική προσπάθεια του συγγραφέα περί τη ζωή και τη δράση του «πρωτοκαπετάνιου»της Εθνικής Αντίστασης: του Θανάση Κλάρα ή Αρη Βελουχιώτη.

Το πρώτο που μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το βιβλίο του Χαριτόπουλου είναι ότι δεν πρόκειται για μια ψυχρή, «ουδέτερη», αποστασιοποιημένη ματιά ενός ξένου ή Ελληνα ιστορικού πάνω στη ζωή και τη δράση του Αρη. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αναδύεται περισσότερο η θέση ενός σύγχρονου αριστερού ρομαντικού απέναντι σ' έναν ηγέτη, του οποίου το όραμα επιδοκιμάζει ανεπιφύλακτα.

Ο Χαριτόπουλος δεν επιδιώκει και δεν προσδοκά να κερδίσει μια πανεπιστημιακή έδρα από το συγγραφικό του έργο. Ξεκίνησε από προσωπικό μεράκι για να ξετυλίξει στο χαρτί το όνειρο του βιογραφούμενου, που ήταν και δικό του.

Σε πολλά σημεία του βιβλίου του, ο συγγραφέας αποκαλεί τον Αρη «ο αρχηγός», όπως ακριβώς τον προσφωνούσαν οι «μαυροσκούφηδες» σύντροφοί του.

(«Ο εμπαιγμός του αρχηγού συνεχίζεται», σελ. 533 κ.ά.).

Κατά τον Χαριτόπουλο, ο Αρης είναι ο εκφραστής των λαϊκών οραμάτων της περιόδου της Εθνικής Αντίστασης, που βρέθηκε τελικά ανάμεσα στις συμπληγάδες των ηγεσιών των αντίπαλων παρατάξεων της εποχής, που κατόρθωσαν να τον εξουδετερώσουν.

«Αν η κυβέρνηση και η ηγεσία του ΚΚΕ τον εξόντωσαν και τον διαπομπεύουν (το 1945) μετά θάνατον, ο λαός θρηνεί το θρυλικό αρχηγό» (σελ. 564).

Μολονότι ο συγγραφέας ακολουθεί μια συγκεκριμένη γραμμή πλεύσης, προσπαθεί να είναι όσο γίνεται πιο αντικειμενικός απέναντι στις άλλες αντιστασιακές δυνάμεις της εποχής, που βρέθηκαν σε άλλη κορυφή του λόφου από το ΕΑΜ / ΕΛΑΣ.

Δεν φείδεται εγκωμίων για τον «ατρόμητο σαμποτέρ» Ιωάννη Πελτέκη, της φιλοβρετανικής μυστικής οργάνωσης «Απόλλων» (σελ. 117) ή για τον υπαρχηγό του ΕΔΕΣ Κομν. Πυρομάγλου και τους άνδρες του, σε αντίθεση με το στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα και το στενό κύκλο του, που από μια στιγμή και μετά άρχισε μυστικές συνεννοήσεις με τους Βρετανούς (για την επιστροφή του βασιλιά) και τους εχθρούς Γερμανούς (σ.σ. 202-203).

«Πιστοί στον ΕΔΕΣ παραμένουν εκείνοι οι αξιωματικοί που βγήκαν στο βουνό, όχι ελπίζοντας σε πρόσκαιρα οφέλη, αλλά με μοναδικό σκοπό να πολεμήσουν τον κατακτητή, όπως οι μετέπειτα στρατηγοί του Ελληνικού Στρατού Β. Καμάρας, Γ. Αγόρος, Χρ. Παπαδάτος, Π. Νικολόπουλος, Γ. Περίδης κ.ά.» (σελ. 157).

Ο Χαριτόπουλος δεν φείδεται εγκωμίων για την Ορθόδοξη Εκκλησία, που «με την άμεση προτροπή του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού» και τη συμπαράσταση των ανώτερων αστυνομικών Αγγ. Εβερτ, Δ. Βρανόπουλου και Μ. Γλύκα βοήθησαν, παράλληλα με το ΕΑΜ, στη διάσωση πολλών καταζητούμενων, από τους Γερμανούς, Εβραίων (σ. 182).

Οσον αφορά τη βίαιη διάλυση της ΕΚΚΑ από τον ΕΛΑΣ, στο βιβλίο επισημαίνεται ότι «τίποτα δεν θα κοστίσει περισσότερο στο ΕΑΜ και στο Αντάρτικο γενικώς από το φόνο του συνταγματάρχη Ψαρρού» (σ. 288).

Βασισμένος σε εκτεταμένη βιβλιογραφία, ντοκουμέντα και μαρτυρίες συντρόφων τού Αρη, ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στις μεγάλες στιγμές του αντιστασιακού αγώνα, επιχειρεί να «φωτογραφίσει» μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του κατορθώματα απλών, ανώνυμων, ανθρώπων του λαού εναντίον των ξένων κατακτητών, συνοδευόμενα μερικές φορές με ποιήματα και τραγούδια.

Ενας παπάς στο Αγρίνιο, ο Κ. Παπαβαλής, για να πετύχει την παράνομη έξοδο από τη γερμανοκρατούμενη πόλη των όπλων που είχαν συλλεχθεί από παραδοθέντες Ιταλούς, οργάνωσε περισσότερες από 35 κηδείες, όπου μέσα στα φέρετρα, «αντί της σορού» του νεκρού, κρύβονταν τα όπλα που μεταφέρονταν στον ΕΛΑΣ. Κάποια άλλη φορά ο Παπαβαλής επισκέφθηκε κρατουμένους μελλοθάνατους δήθεν για να τους εξομολογήσει, ενώ στην πραγματικότητα ήθελε να βοηθήσει στην απελευθέρωσή τους. Καθώς οι κρατούμενοι συγκεντρώθηκαν, παρόντος του Γερμανού διοικητή, ο Παπαβαλής άρχισε να ψέλνει: Κύριε ελέησον, μέσα στο γιαούρτι ένα πριόνι / του Κυρίου δεηθώμεν, να κόψετε τα σίδερα...» (σ.σ. 99-101).

Το τραγικό τέλος του Αρη και η έκθεση της κεφαλής του σε κοινή θέα από φανοστάτη πλατείας στα Τρίκαλα, τον Ιούνιο του 1945, ήταν προάγγελος της μοίρας και αυτών των απλών ανθρώπων που είχαν πιστέψει στον εθνικό αντιστασιακό αγώνα.

Το μεταπολεμικό ελληνικό δράμα θα επισημάνει εύστοχα ο μουσικοσυνθέντης Μάνος Χατζιδάκις, τονίζοντας ότι: «Εκατομμύρια ελληνικά παιδιά που πίστεψαν στην απελευθέρωση, αλλά βρέθηκαν ευθύς αμέσως απέναντι στον ίδιο χωροφύλακα, στον ίδιο δικαστή, στα ίδια ανάλγητα αρμόδια πρόσωπα που αντιμετώπιζαν πριν από λίγο κιόλας χρόνο, όταν ακόμη υπήρχαν Γερμανοί... Κι όμως, συνέβη αυτό. Ξανάρθαν τα φαντάσματα κι άρχισαν να πλαστογραφούν γι' άλλη μια φορά την ελληνική Ιστορία. Και τα παιδιά που πολέμησαν και ονειρεύτηκαν, γίνανε παιδιά της γαλαρίας» (σ.σ. 443, 498).

Γραμμένο απλά και χωρίς να πέφτει στο λαϊκισμό, το βιβλίο του Χαριτόπουλου θα προκαλέσει μια συγκινησιακή φόρτιση, κυρίως στους παλιούς και νέους αριστερούς, αλλά όχι μόνο. Εχει τη συγκινησιακή δύναμη του παλιού καλού σοβιετικού κινηματογράφου και θυμίζει μερικές φορές τις αντιστασιακές περιπέτειες που διαβάζαμε στα νιάτα μας στο «Μικρό Ηρωα». Βρίσκεται ασφαλώς στην ίδια γραμμή πλεύσης και συμπερασμάτων με την αντιστασιακή βιβλιογραφία των αδελφών Φοίβου και Σόλωνα Γρηγοριάδη, όπως και άλλων συγγραφέων. Ο Χαριτόπουλος κάνει έναν σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στον «εθνικοαπελευθερωτικό στρατό» του ΕΛΑΣ και τον «επαναστατικό στρατό» (ΔΣΕ) που οργάνωσε το ΚΚΕ κατά την περίοδο του Εμφυλίου (1946-49).

Το βιβλίο ενισχύει, ταυτίζεται άμεσα με το λαϊκό θρύλο, με το μύθο περί το πρόσωπο του Αρη Βελουχιώτη.

«Η προϊούσα μυθοποίηση του Αρη είναι η προσπάθεια ενός ολόκληρου λαού να αντιπαλαίσει την εκδοχή που προσπαθούν να του επιβάλουν, να τοποθετήσουν έναν ληστή στη θέση ενός μεγάλου εθνεγέρτη και ιδιοφυούς πολέμαρχου» (σελ. 577).

Και ασφαλώς αυτή η συμπόρευση ή ταύτιση του βιβλίου με το λαϊκό μύθο, που είναι φυσικά αναφαίρετο δικαίωμα του συγγραφέα, μπορεί να προκαλέσει αντιρρήσεις και κριτική διάθεση, τουλάχιστον μέρους των ανθρώπων που δεν ενστερνίστηκαν τα οράματα του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ κατά την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Αντιθέτως, οι φίλοι του ΕΑΜ, όπως προναφέρθηκε, είναι συναισθηματικά προδιατεθειμένοι να αγκαλιάσουν το βιβλίο, γιατί πιστεύουν ότι κατανοούν τις αληθινές ρίζες περί το μύθο του Αρη, που βασίζεται στην έντονη αντιστασιακή δράση του.



ΦΟΙΒΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 15/02/2002