Οι πολιτειακές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα

Το έτος 2009 υπήρξε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο έτος για την Ελλάδα, καθώς εκδηλώθηκε εκρηκτικά μία πρωτοφανής κρίση χρέους, που με την σειρά της είχε αντίκτυπο και στην συνταγματική τάξη της χώρας, όπως συνέβη άλλωστε και σε άλλες χώρες της ΕΕ με υψηλά ελλείμματα και χρέη. Οι δυσμενείς εξελίξεις του 2009 χαρακτηρίστηκαν από τις αποκαλύψεις ότι τα εγχώρια δημοσιονομικά μεγέθη είχαν εκτροχιαστεί και ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το έτος σε ποσοστό σχεδόν τριπλάσιο του προβλεπόμενου και σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν βιώσιμο το δημόσιο χρέος. Τα δυσθεώρητα ύψη, στα οποία είχε ανέλθει το δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας κατέστησαν μη βιώσιμο το χρέος της, δεδομένου ότι ήταν πλέον αδύνατη η χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και η αναχρηματοδότηση του χρέους, έπειτα μάλιστα και από αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας διεθνώς και μετά την άρνηση των αγορών στις αρχές του 2010 να δανείσουν την ελληνική Κυβέρνηση με λογικά επιτόκια. Συνέπεια ήταν ο άμεσος κίνδυνος στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου, ο οποίος τελικά αναχαιτίστηκε λόγω της χρηματοδότησης από έναν νεοπαγή διεθνή «Μηχανισμό Στήριξης», την ενεργοποίηση του οποίου ζήτησε η Ελλάδα στις 23.4.2010. Ο κίνδυνος αυτός, αν και αφορούσε κατ΄ αρχήν μόνο την Ελλάδα, ήταν κίνδυνος και για την ζώνη του ευρώ, ενδεχομένως μάλιστα για την αξιοπιστία του ίδιου του ευρώ. Το γεγονός αυτό δικαιολογεί άλλωστε την άμεση και αποφασιστική αντίδραση της Ευρώπης.

Εντός αυτού του πλαισίου, χαρακτηριστική είναι η επανειλημμένη χρήση από τις Κυβερνήσεις των διαδικαστικών διατάξεων των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου 76 του Συντάγματος για την ψήφιση πληθώρας νομοθετημάτων με την διαδικασία του επείγοντος και του κατεπείγοντος. Η αίσθηση παραμερισμού του Κοινοβουλίου μάλιστα στο πλαίσιο αυτό επιδεινώθηκε από το ότι τα υπό ψήφιση σχέδια νόμου ήταν «πολυνομοσχέδια», εμπεριείχαν δηλαδή πλήθος ετερόκλητων μεταξύ τους διατάξεων. Λόγω δε των ασφυκτικών χρονικών περιθωρίων που καταλείπονταν για την ψήφισή τους περιόριζαν δραστικά την δυνατότητα των βουλευτών να τα μελετήσουν, να τα επεξεργαστούν και να τα ελέγξουν ουσιαστικά. Στις περιπτώσεις αυτές ο ρόλος του Κοινοβουλίου κατέληξε συχνά τυπικά επικυρωτικός των αποφάσεων της Κυβέρνησης. Συστηματικότατη επίκληση από μέρους των οργάνων της εκτελεστικής εξουσίας έγινε και των «εκτάκτων περιπτώσεων επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης» για την ενεργοποίηση της διαδικαστικής διάταξης της παραγράφου 1 του άρθρου 44 του Συντάγματος. Αποτέλεσμα ήταν η αλλεπάλληλη έκδοση πολλών δεκάδων Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου για την ρύθμιση θεμάτων γενικού ενδιαφέροντος -αποδοχών δημοσίων υπαλλήλων, περικοπών δημοσίων δαπανών, ιδιωτικοποιήσεων κ.λπ.-, που υπό ομαλές συνθήκες θα αποτελούσαν ύλη του νομοθέτη και όχι της εκτελεστικής εξουσίας.

Με αυτούς ιδίως τους τρόπους, οι οποίοι θα αναπτυχθούν στην οικεία (πρώτη) ενότητα, κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης η έκτακτη νομοθετική λειτουργία της εκτελεστικής εξουσίας από εξαίρεση έγινε κανόνας σε τέτοιο βαθμό, ώστε να γίνεται δικαιολογημένα λόγος για «νομοθετούσα κυβέρνηση».

Και ο ρόλος και λόγος του δικαστή επηρεάστηκαν όμως από τα νέα δεδομένα που έφερε η οικονομική κρίση στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας.

Όλα τα παραπάνω αναλύονται στην παρούσα μελέτη, η οποία έχει ως αντικείμενο την εκτίμηση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη λειτουργία του πολιτεύματος και της δικαιοσύνης.