Ευρώπη και παγκοσμιοποίηση Ι

[...]Με τα μάτια στραμμένα στο μέλλον, η πολιτική του «μεσαίου χώρου», που προτείνεται στο βιβλίο αυτό, επιχειρεί μια υπέρβαση του γραμμικού άξονα Δεξιά-Αριστερά. Έτσι, δημιουργείται μια τρίτη ποιοτική διάσταση, η οποία δε συνθέτει έναν ποσοτικό συμβιβασμό των δύο άκρων, αλλά αυτοδύναμα υιοθετεί πολιτικά αιτήματα ευρύτερου ενδιαφέροντος, γύρω από τα οποία επιχειρεί να συσπειρώσει μεγάλες κοινωνικές ομάδες.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Συχνά οι πολιτικοί θέλουν να δείξουν κάτι άλλο από αυτό που είναι. Υποπτεύονται ότι η άσκηση της εξουσίας δεν τους προσθέτει κάτι το θετικό και ότι πρέπει με κάποιον τρόπο να αποκατασταθούν στη συνείδηση του κόσμου ως άνθρωποι ευαίσθητοι και καλλιεργημένοι. Το φαινόμενο είναι πανάρχαιο και καταγράφεται με τον τεχνικό όρο «αισθητικοποίηση» της εξουσίας.

Υπάρχουν όμως προσφορές που, όσο και αν λειτουργούν αντικειμενικά προς την ίδια κατεύθυνση, αποκαλύπτουν κάτι το πολύ πιο γνήσιο: την ειλικρινή πρόθεση κάποιων να συνδέσουν την πολιτική με τη γνώση και την ευθύνη για τα δημόσια πράγματα.

Ενα πρόσφατο βιβλίο με τίτλο «Ευρώπη και Παγκοσμιοποίηση», «Καστανιώτης», 2007, αποτελεί μια υποδειγματική περίπτωση υπεύθυνης και άδολης παρέμβασης στο τόσο σημαντικό ζήτημα που ο τίτλος του συνοψίζει.

Και πράγματι τα τρία πιο κρίσιμα απαιτήματα για τη δικαίωση της Ευρώπης αναπτύσσονται εδώ.

-Το πρώτο, η κοινωνική συνοχή, εξηγείται γιατί πρέπει να είναι όσο καθολικότερη γίνεται. Γιατί αυτή αποτελεί και την πραγματιστική προϋπόθεση για μια αληθινή, όσο γίνεται, άσκηση των «κοινωνικών δικαιωμάτων».

-Το δεύτερο απαίτημα είναι το περιβάλλον. Και ορίζεται ως διασφάλιση του μέλλοντος της γης. Ενάντια στον εγωισμό του παρόντος χρόνου. Ο συγγραφέας επιμένει στην όσο πιο έγκαιρη προληπτική παρέμβαση για την αποφυγή μη αντιστρέψιμων καταστροφών. Καταστροφές που θα δημιουργήσουν τέτοιες ανισότητες που μπορεί να απειλήσουν όχι μόνο την υγεία, όχι μόνο τη ζωή, αλλά άμεσα την ειρήνη του κόσμου.

-Το τρίτο διακύβευμα -απέναντι στο οποίο πολλοί παριστάμεθα φιλήσυχοι, με την έννοια ότι δεν κινητοποιούμεθα για να αντιληφθούμε την κρισιμότητά του- είναι η υποστήριξη της πολιτισμικής συνύπαρξης.

Η τελευταία αποτελεί, αν ειλικρινά την επιδιώκουμε, την πρακτική απόδειξη μιας ανοικτής κοινωνίας τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Για κοινωνίες πραγματικά ελεύθερες, και κυρίως πραγματικά καλλιεργημένες, η πολιτισμική συνύπαρξη δεν είναι ένα πρόβλημα αλλά στόχος. Εδώ δηλαδή διαπιστώνεται η υπέρβαση του εγωικού εθνοκεντρισμού και η μετάπλασή του σε μια εθνική κοινωνία δημιουργικά περίεργη στις άλλες εισφορές.

Αυτά τα τρία απαιτήματα ο συγγραφέας του βιβλίου δεν τα αφήνει στη μοίρα τους. Υποδεικνύει τα πολιτικά μέσα ώστε ο στόχος να προσεγγισθεί. Τα μέσα αυτά είναι:

(α) Η διευρυμένη διαβούλευση στην οποία όλες οι χώρες πρέπει να έχουν λόγο. Συνεπάγεται όμως αυτή τη συνειδητοποίηση της πιο βαθιάς και της πιο ευρείας, της αρχής ότι ο Κόσμος τελεί σε συνεξάρτηση.

(β) Το δεύτερο προτεινόμενο μέσο -και είναι πραγματικά θαρραλέο να τίθεται έτσι- είναι η ανάληψη της κύριας ευθύνης από την Ευρώπη. Ο κοινός τίτλος και των δύο τόμων του έργου αποκαλύπτει την «πίστη» του συγγραφέα προς μια περιοχή του κόσμου που από την ιστορία της και τις εμπειρίες της, τα λάθη της και τα δράματά της είναι αυτή που πρέπει να παίρνει συνεχείς στρατηγικές πρωτοβουλίες αλλά και να τις θέσει σε παγκόσμια συζήτηση. Μόνο έτσι θα ικανοποιηθεί ο κύριος στόχος για την ειρήνη και την αποηγεμόνευση του κόσμου.

Και το τρίτο μέσο (γ) είναι η από όλους μας συστηματική και όσο πιο δυναμική γίνεται αποδοχή και υποστήριξη του ρόλου της πολιτικής. Μιας πολιτικής όμως που θα χαρακτηρίζεται από την υιοθέτηση μιας σταθερής κριτικής στάσης απέναντι στην ίδια. Αλλά και από μια σταθερή αντιγραφειοκρατική πεποίθηση για τους τρόπους με τους οποίους διαχειριζόμαστε σήμερα τα προβλήματα.

Δεν σας αποκάλυψα αμέσως τον συγγραφέα επιδιώκοντας να παρακρατήσω, αν το πέτυχα, την προσοχή σας προς την ουσία ενός έργου με διαλεκτική δομή και με μια αψεγάδιαστη λογική συνέπεια στην παράθεση των επιχειρημάτων. Μπορεί κάποιοι να διαφωνήσετε με τη μια θέση ή με την άλλη, με τη μια γνώμη ή με το α ή β συμπέρασμα που εκτίθενται σε αυτό το έργο.

Ομως, το βιβλίο του Σωτήρη Χατζηγάκη, α' αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων (που ίσως και από ηθική του λειτουργήματος να έμαθε να βλέπει πιο σφαιρικά και πιο αμερόληπτα τα προβλήματα του κόσμου) θα σας υποχρεώσει να στοχασθείτε δημιουργικά. Θα μας υποχρεώσει να σκεφθούμε, ως πολίτες και της χώρας μας και της Ευρώπης και του Κόσμου όλου. Ενα βιβλίο γραμμένο όχι για τη βουλευτική καταξίωση του συγγραφέα, αλλά με πρόθεση τον πολιτικό ουμανισμό μάς έχει προσφερθεί.



ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 31/08/2007