Ο φιλοξενούμενος

ΚΡΙΤΙΚΗ



H ιδέα του εγκλεισμού και οι άνθρωποι που κρύβουν πολύτιμα μυστικά κυριαρχούν και στη δεύτερη μυθιστορηματική δοκιμή του B. Χατζηγιαννίδη. Αυτή τη φορά το έναυσμα δείχνει να έρχεται από τη γηγενή επικαιρότητα των τρομοκρατικών οργανώσεων και των τηλεπαιχνιδιών αλλά και την παγκόσμια, των ποικίλων επεμβάσεων πάνω στην ανθρώπινη φύση. Ο εμφαντικός τρόπος που παρουσιάζονται εισαγωγικά τα μέλη ενός μυστικού «ομίλου», οι υπαινιγμοί για σκοτεινές πλευρές στις αναμεταξύ τους σχέσεις και οι υποψίες για κινήσεις τους ανά την υφήλιο προετοιμάζουν για ένα θρίλερ υψηλών προδιαγραφών. Ο Χατζηγιαννίδης επινοεί μια «ομάδα διανοουμένων» που έχει το παράξενο χόμπι να μελετά, ακόμη και με αθέμιτα μέσα, το ανθρώπινο είδος. Αν οι τυχόν διανοούμενοι των τρομοκρατικών οργανώσεων αποβλέπουν σε μια μορφή εξουσίας, αυτοί φαίνεται να επιδιώκουν τον απεριόριστο έλεγχο του ανθρώπου διά της γνώσης. Τα τρόπον τινά θύματά τους είναι άτομα με κάποιο εξέχον χαρακτηριστικό, που αποδέχονται έναντι αμοιβής να παραμείνουν έγκλειστα για ένα διάστημα, υφιστάμενα ποικίλες δοκιμασίες, πνευματικές ή και σωματικές, οι οποίες υποτίθεται πως θα δείξουν τη συμπεριφορά και τις αλλοιώσεις της χαρισματικής τους φύσης υπό αντίξοες συνθήκες. Εν συντομία, το άνοιγμα του μυθιστορήματος υπόσχεται ήρωες αρκούντως διάστροφους και σκηνές έντονης δράσης.



Οι χώροι του μυστηρίου



Μόνο που παρόμοιες ιστορίες δεν ταιριάζουν στο συγγραφικό ταμπεραμέντο του Χατζηγιαννίδη, ο οποίος νομίζουμε πως βρίσκεται στο στοιχείο του στήνοντας αλλόκοτες και περίκλειστες καταστάσεις. Και πράγματι, θυμίζοντας αστυνομικές ιστορίες τύπου Αγκαθα Κρίστι, η αφήγηση κατορθώνει να δημιουργήσει ατμόσφαιρα μυστηρίου κυρίως με τις περιγραφές των χώρων. Στο δυναμικό κέντρο και των δύο μυθιστορημάτων του ορθώνεται το σκηνικό. Στο πρώτο Οι τέσσερις τοίχοι είναι το πέτρινο σπίτι και το υπόσκαπτο σπήλαιο ενός μοναστηριού· στο πρόσφατο, ένα ξενοδοχείο καταμεσής της πόλης που χρησιμεύει ως έδρα της οργάνωσης. H εξερεύνηση των εσωτερικών του χώρων, από το δώμα ως το υπόγειο, τα έπιπλα και η διάταξή τους, ο διάκοσμος και τα καλλωπιστικά αντικείμενα, οι σκιερές γωνίες και τα απόκρυφα ανοίγματα προκαλούν ρίγη τρόμου ακόμη και πριν από την ανακάλυψη του οποιουδήποτε φόνου. Ο συγγραφέας επιτείνει το γριφώδες του σκηνικού με την ονομασία του ξενοδοχείου, που παραπέμπει σε μύθους και σκοτεινές ιστορίες του παρελθόντος. Αινώ, ως παράγωγο του ομηρικού επιθέτου αινός, που αναφέρεται στην τρομερή και φοβερή φύση του πατέρα των ολύμπιων θεών. Ευφάνταστος προτιμά να επινοεί εύηχα ονόματα και να πλάθει τις δικές του ιστορίες γύρω από αυτά. Στο προηγούμενο ήταν ο αγρότης Π. Ροδακής ­ ουδεμία σχέση με τον Ροδάκη και το αιγινήτικο σπίτι του που υπέθεσαν οι διαβασμένοι κριτικοί ­, τώρα η θεότητα Αινώ, κόρη του Δία και προστάτιδα των μυστικών. Αν ο Νταν Μπράουν σοφίστηκε τον Κώδικα Ντα Βίντσι, ο Χατζηγιαννίδης προτείνει τον «κώδικα της Αινώς». Ενα βυζαντινό παλίμψηστο που προσδίδει στην ιστορία την πρόσθετη αίγλη ενός παιχνιδιού αποκρυπτογράφησης.

Παρά την εντύπωση που δημιουργείται μιας παρωχημένης εποχής, η υπόθεση διαδραματίζεται το 1991 και καταγράφεται από τον τελευταίο φιλοξενούμενο της ομάδας των διανοουμένων οκτώ χρόνια αργότερα, με το επιλογικό κεφάλαιο να συμπληρώνεται στις 22 Δεκεμβρίου 2003.



Το πειραματόζωο της γνώσης



Είκοσι δύο ετών το 1991 ο φιλοξενούμενος, τεταρτοετής φοιτητής Αρχαιολογίας, επιλέχθηκε ως πειραματόζωο λόγω της δίψας του για γνώση, που υποτίθεται πως έφθανε στα όρια μονομανίας. Οταν γράφει την ιστορία είναι πλέον ένας επιτυχημένος επιστήμονας 30 ετών. Και όμως, παρά τις σπουδές και τη γενικότερη κουλτούρα που θα πρέπει να διαθέτει, στον λόγο του συμφύρονται λόγιες και δημώδεις εκφράσεις με αδόκιμες κάποτε διατυπώσεις. Μένουμε με την απορία σε τι αποσκοπεί αυτή η επιλογή, μια και η γλώσσα του πρώτου μυθιστορήματος τoυ Χατζηγιαννίδη δείχνει πως δεν πρόκειται για συγγραφική αδυναμία. Ελάχιστα όμως ενοχλούν σήμερα πλέον τα όποια γλωσσικά προσκόμματα: τόσα και τόσα ξένα μυθιστορήματα προσφέρουν συγκίνηση, κι ας πάσχει η ελληνική τους απόδοση.

Ρόλο ντετέκτιβ αναλαμβάνει ο φιλοξενούμενος, αντιμέτωπος με τους εκκεντρικούς διανοουμένους. Μόνο που οι αρχικές περιγραφές του αφηγητή γι' αυτούς δεν βρίσκουν αντιστοιχία στις πράξεις τους. Ο τρομερός αρχηγός, που οι πάντες υπακούουν, προβάλλει σαν ένας αγαθός σοφός, ενώ τα μέλη της ομάδας, οι τέσσερις καλλιτεχνικές ψυχές, αποδεικνύονται ελάχιστα εύστροφα και χωρίς υπαρξιακές περιέργειες. Αδύναμα μυθοπλαστικά πρόσωπα που δεν εμπνέουν φόβο ούτε συμβάλλουν σε μια αγχωτική ατμόσφαιρα εγκλεισμού και καταδίωξης. Οπότε ο φιλοξενούμενος, φύσει περίεργος και με ελευθερία κινήσεων, αποκαλύπτει το μυστικό της οργάνωσης στερώντας το σασπένς από την ιστορία. Οπως όμως και στο προηγούμενο μυθιστόρημα, ο συγγραφέας διατηρεί το ενδιαφέρον περιπλέκοντας την ιστορία τους με αναδρομές στα χρόνια της Κατοχής, την εμφάνιση μιας μοιραίας γυναίκας και την ανάμειξη ενός χαρισματικού αμφίφυλου, ενώ ως κορύφωση έρχεται ένας φόνος. Καθόλου τυχαία το θεατρικό alter ego του Χατζηγιαννίδη δίνει τον ρόλο του δολοφόνου στον συνήθη ένοχο για ένα σκηνικό έγκλημα.

Κατά τα άλλα, η αφήγηση ελίσσεται με πρωθύστερα και στοχαστικές παρεκβάσεις περί της λειτουργίας της μνήμης και της αξίας των μυστικών, προσπαθώντας κάπως βεβιασμένα να δημιουργήσει ένα κάποιο αλληγορικό βάθος στο μυθιστόρημα. Τελικά επαληθεύτηκε και πάλι ο κανόνας που θέλει το δεύτερο βιβλίο ενός νεότερου συγγραφέα να υστερεί του πρώτου.



MAPH ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ, 10-10-2004