Η αληθινή ιστορία του βασιλιά Δαβίδ

Ο βασιλιάς Σολομών συγκροτεί μια επιτροπή από τους πιο υψηλόβαθμους αξιωματούχους της αυλής του με αντικείμενο την κατάρτιση της μίας, μοναδικής, αυθεντικής και επίσημης ιστορίας του πατέρα του, του βασιλιά Δαβίδ. Η επιτροπή αναθέτει τη συγγραφή της στον Αιθάν, επαγγελματία ιστορικό, λάτρη του καλού φαγητού, των υλικών αγαθών και των απολαύσεων. Οι ιδιότητές του αυτές τον καθιστούν ευεπίφορο σε επηρεασμούς και κατάλληλο να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της επίσημης πολιτικής, γράφοντας ένα χρονικό γεμάτο δόξα, νικηφόρους πολέμους και τιμές, εγκώμια για τη σοφή και ενάρετη διακυβέρνηση -ύμνους στον Δαβίδ και στον διάδοχό του τον Σολομώντα, πολύτιμο έργο προπαγάνδας που θα στερεώσει την εξουσία του Σολομώντα.
Ο Αιθάν προχωρά στην έρευνά του, μιλά με τις γυναίκες του Δαβίδ και τον λαό, και ανακαλύπτει μια άλλη ζωή, μια άλλη αλήθεια, την ιστορία ενός Δαβίδ με σκοτεινές πλευρές, ενός ανθρώπου που αναρριχήθηκε στην εξουσία χρησιμοποιώντας δόλο και βία.
Ποιά ζωή και ποια αλήθεια θα καταγράψει στην ιστορία του; Τι θα επιλέξει; Την παραποιημένη αλήθεια της εξουσίας ή αυτή που ανακάλυψε με τα όπλα της επιστήμης του;





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ενας συγγραφέας σαν τον Γερμανό Στέφαν Χάιμ (1913- 2001) -ψευδώνυμο του Χέλμουτ Φλιγκ- με ένα τόσο πλούσιο βιογραφικό όσον αφορά τη σχέση του με τις ιδεολογίες και την Εξουσία, είναι φυσικό να εμπνευσθεί από αυτό και να περάσει στοιχεία και αύρες από τα βιώματά του στις μυθοπλασίες του.

Η ζωή του Χάιμ μπορεί να διαβαστεί και να ιδωθεί ως ένα βιβλίο ποικιλιών, με προέχουσα την πολιτική συνιστώσα, ως ένας αντιπροσωπευτικός χάρτης της διαδρομής μιας εν εγρηγόρσει συνείδησης, η οποία διέσχισε τις κυριότερες εστίες των πολιτικών εξελίξεων του περασμένου αιώνα.

Αξίζει τον κόπο να παρατεθεί η περίληψη του «βιβλίου ζωής» του δραστήριου αυτού διανοούμενου, ως ένα αναγκαίο προοίμιο στο υπό σχολιασμόν μυθιστόρημά του. Θα μπορούσε, επίσης, κανείς να παρομοιάσει, τηρουμένων των αναλογιών, το βίο αυτού του συγγραφέα με ένα πικαρέσκο αφήγημα της Αναγέννησης. Δηλαδή με τις (καλώς εννοούμενες ) τυχοδιωκτικες περιπέτειες κάποιου που αναζητεί την τύχη του, το πρόσωπό του, στον κοινωνικο-πολιτικό στίβο.

Εβραίος της Γερμανίας, έρχεται από μικρός σε αντίθεση με τους ναζιστές και ως εκ τούτου καταφεύγει στις ΗΠΑ. Εκεί αρχίζει να γράφει, συμμετέχει στην απόβαση των συμμάχων στην Ευρώπη και μετά την πτώση του φασισμού εγκαθίσταται στο Μόναχο, όπου εργάζεται ως ανταποκριτής αμερικανικών εφημερίδων και μυθιστοριογράφος. Οι εμπειρίες του αποτυπώνονται στις σελίδες των έργων του, τα σύμβολα των οποίων προέρχονται κατευθείαν από τις φιλελεύθερες ιδέες του.

Ο μακαρθισμός, όμως, τον βρίσκει αντίθετο και τον αναγκάζει να αναθεωρήσει τη μέχρι τότε στάση του απέναντι στον υπερατλαντικό κόσμο. Ετσι καταφεύγει στην Ανατολική Γερμανία, γίνεται οπαδός του σταλινισμού, όπως ο Μπρεχτ, και τιμάται από το καθεστώς. Ομως και σε αυτό το στρατόπεδο δεν θα μείνει για πολύ, αφού η αισθητική και οι αστυνομικές μέθοδοι του νέου χώρου του τον απωθούν. Τα βιβλία του θα θεωρηθούν ανατρεπτικά, ο ίδιος θα πέσει σε δυσμένεια και θα γίνει ένας από τους πολλούς αντιφρονούντες συγγραφείς του ανατολικού μπλοκ.

Ο Χάιμ είναι μία από τις πολλές δραματικές περιπτώσεις διανοουμένων που θεωρούν ότι μπορούν να συμβιώσουν με ένα ιδεολογικοποιημένο σύστημα σε πλαίσιο καλής πίστης. Παραμένοντας ιδιοπρόσωπος κομμουνιστής, είχε την ψευδαίσθηση ότι η σταλινική εξουσία θα τον θεωρούσε ισότιμο συνομιλητή της...

Το 1972 θα εκδοθεί το μυθιστόρημά του «Η αληθινή ιστορία του βασιλιά Δαυίδ», μια διεισδυτική αλληγορία για τις χαλκεύσεις της ιστορικής αλήθειας στις οποίες καταφεύγει η Εξουσία για να χειραγωγήσει τα πράγματα. Το 1994 εξελέγη βουλευτής της ενοποιημένης Γερμανίας και παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του αντιφασίστας, ρομαντικός οπαδός ιδεών στις οποίες άρχισε να πιστεύει στα νιάτα του.

Με την «Αληθινή ιστορία του βασιλιά Δαυίδ» ο Χάιμ βρίσκει την ευκαιρία να σκύψει πάνω στις απαρχές της εβραϊκής ιστορίας, την οποία θεωρεί σημαίνουσα, ίσως και για λόγους που έχουν σχέση με την καταγωγή ενός αρχαίου λαού με διαχρονική πορεία, αποφασιστικού παράγοντα στις σύγχρονες εξελίξεις στον πλανήτη.

Στα καθέκαστα της θεμελίωσης της εβραϊκής ιστορίας, κατά το συγγραφέα, είναι δυνατόν να μελετήσουμε πολύ καθαρά με ποιους τρόπους, να το επαναλάβω, η Εξουσία ενοφθαλμίζει το μυθικό στοιχείο (το φίξιον) στην επίσημη εκδοχή της Ιστορίας.

Ο πανέξυπνος Χάιμ επιλέγει τη μυθιστορηματική φόρμα για να παρουσιάσει ορισμένους από τους θρυλικούς εκείνους βιβλικούς πρωταγωνιστές, που με τη δράση τους έγιναν τα πρότυπα ιδεών και αξιών της κραταιάς εβραϊκής κουλτούρας. Αλλά, βέβαια, το σκηνικό μέσα στο οποίο κινούνται πρόσωπα όπως ο Σολομών, ο Δαυίδ, ο Σαμουήλ, ο Σαούλ και άλλοι, χρησιμοποιείται συμβολικά. Ως αφορμή για προβληματισμό πάνω στο τι απεργάζεται κάθε εξουσιαστής στο εργαστήριό του δημιουργώντας ένα είδος σταρ-σίστεμ για να «παρασύρει» το λαό, ο οποίος, ασφαλώς, υπαινίσσεται απασιόδοξα ο Χάιμ, είναι ευεπίφορος σε τέτοιου είδους διαδικασίες.

Ο βασιλιάς της Ιουδαίας Δαυίδ, το πολύ γνωστό αυτό πρόσωπο της Παλαιάς Διαθήκης, είναι ένας ήρωας κατάλληλος για τις πλαγιοκοπήσεις που θέλει να κάνει ο Χάιμ. Ο Δαυίδ ήταν ένας ιδιόρρυθμος άρχοντας, αφού και ως καλλιτέχνης μέσα από τους ψαλμούς του, κατά κάποιον τρόπο, αυτοβιογραφήθηκε (παρουσιάζοντας και κακές πλευρές του εαυτού του)· τότε καταλαβαίνουμε το ενδιαφέρον του Χάιμ να τον συμπεριλάβει στην συγκεκριμένη μυθοπλασία του.

Πριν προχωρήσω σε συγκεκριμένες αναφορές στο στόρι του βιβλίου, να υπενθυμίσω την ύπαρξη μιας σημαντικής -ποιητικής θα έλεγα, από πλευράς ύφους και ουσίας- μελέτης του Αμερικανού θρησκειολόγου Τζακ Μάιλς «Ο Θεός: η βιογραφία» («Ελληνικά Γράμματα») που παρουσιάστηκε προ ετών στη «Β». Σε εκείνο το πολυσέλιδο δοκίμιο μπορούσες να βυθιστείς με απόλαυση στο μυθικό κόσμο της Βίβλου και στα πολυάριθμα και πολύχρωμα σκηνικά της, τα οποία φιλοξενούν πάθη Θεού και ανθρώπων, ικανά να τροφοδοτούν επ' άπειρον τις έντεχνες αφηγήσεις. Θεωρώ το βιβλίο του Μάιλς βασικό οδηγό για την οποιαδήποτε ενασχόλησή μας με θέματα που αφορούν τον κόσμο της Βίβλου.

Με τον τρόπο του ο Χάιμ διεισδύει στο χώρο αυτό και σταθμεύει στην περίοδο του βασιλιά Σολομώντα. Ο άρχων επιθυμεί να γραφτεί μια επίσημη ιστορική εκδοχή για τον πατέρα του, το θρυλικό Δαυίδ, που νίκησε, αυτός, ένας ασήμαντος νεαρός, τον γίγαντα Γολιάθ και τους εχθρούς της Ιουδαίας Φιλισταίους. Καλεί, λοιπόν, στο παλάτι του τον Αιθάν, γιο του Οσσά, έναν γνωστό ιστορικό της εποχής και άνθρωπο της απόλαυσης των υλικών αγαθών, για να προσεγγίσει το βίο και την πολιτεία του Δαυίδ. Φυσικά ο κληθείς είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει την επίσημη, εξιδανικευτική άποψη για τον πεθαμένο βασιλιά. Οι διάφοροι αυλικοί και σοφοί της αυλής του Σολομώντα είναι διαθέσιμοι να τον βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο Αιθάν, όμως, είναι ένας μοντέρνος, ρηξικέλευθος ερευνητής και δεν περιορίζεται στην άνωθεν «γραμμή». Γι' αυτό αναδιφεί σε «αρχεία» και ακούει προφορικές αφηγήσεις για την προσωπικότητα του Δαυίδ, η οποία δεν ήταν καθόλου ανεπίληπτη, το αντίθετο μάλιστα: ο περιώνυμος βασιλιάς και ήρωας ήταν «κατασκευασμένος», θα μας πει ο Χάιμ, από τους μηχανισμούς της Εξουσίας αλλά και με τη συνηγορία του ίδιου του λαού, ο οποίος προτιμά να τον εξαπατούν παρά να του παρουσιάζουν γυμνή την αλήθεια. Σκληρό αυτό το τελευταίο συμπέρασμα ενός συγγραφέα και διανοούμενου που δοκιμάστηκε, όπως πολλοί ακόμα, σε παραπλήσιες συνθήκες, αντιμετωπίζοντας τους ανήθικους όρους λειτουργίας του Συστήματος.

Ο Δαυίδ ήταν ένας σφαγέας, πανούργος και άπληστος νομέας της Εξουσίας. Υπήρξε, όμως, και καλλιτεχνική φύση, η οποία με μουσικότητα και ειλικρίνεια δημιούργησε έναν άλλο, πιο αληθινό και άυλο κόσμο από αυτόν που υπηρέτησε στη ζωή του. Ισως γι' αυτό το στοιχείο, στο βάθος της ποιητικής του, ο Χάιμ επεξεργάζεται μια δραματικότητα στα συμβάντα τα οποία δεν εξαντλούνται σε ένα προφανές κοινωνικοπολιτικό σχόλιο.

Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο με βάση τους τρόπους της παραμυθιακής αφήγησης, η οποία υπονομεύεται συχνά με νεωτερισμούς που ξαφνιάζουν ευχάριστα.

Η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου ακολούθησε με συνέπεια και αποδοτικότητα το μεικτό αυτό ύφος, αναδεικνύοντας την εσωτερικότητα ενός προσεκτικού κατηγορητηρίου εναντίον των εξουσιαστικών μηχανισμών δημιουργίας ειδώλων.



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 25/06/2004