Πεζογραφήματα

Η έκδοση αυτή συγκεντρώνει σε έναν τόμο τα εννέα λογοτεχνικά πεζογραφήματα που ο Χειμωνάς εξέδωσε σε αυτοτελείς εκδόσεις στη διάρκεια της ζωής του (κατά σειρά τα βιβλία Πεισίστρατος, Η εκδρομή, Μυθιστόρημα, Ο γιατρός Ινεότης, Ο γάμος, Ο αδελφός, Οι χτίστες, Τα ταξίδια μου, Ο εχθρός του ποιητή). Στα πεζογραφήματα του Χειμωνά επιτάσσεται εκτενές (300 σελίδες) «Χρονολόγιο βίου και έργου». Το χρονολόγιο αυτό, που διανθίζεται με πλούσιο και σε μεγάλο βαθμό ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό, συγκεντρώνει, για πρώτη φορά, την εργογραφία και τη βιβλιογραφία Χειμωνά, χορηγεί πλήθος πληροφοριών για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα και παραθέτει πολλά αποσπάσματα συνεντεύξεων και δοκιμίων του, με τα οποία ο ίδιος ο Χειμωνάς σχολιάζει τα λογοτεχνικά πεζογραφήματά του. Σε επίμετρο του χρονολογίου δηοσιεύεται, επίσης για πρώτη φορά, η «Εργογραφία Γιώργου Χειμωνά», καταταγμένη σε επτά κατηγορίες εντύπων: Α. Λογοτεχνικά πεζά, Β. Δοκίμια, Γ. Επιστημονικά βιβλία, Δ. Μεταφράσεις, Ε. Αυτοτελείς μεταφράσεις (βιβλίων του Χειμωνά) σε ξένες γλώσσες, Α. Συνεντεύξεις, Η. Κείμενα (και σχέδια) σε συλλογικούς τόμους, περιοδικά, εφημερίδες και προγράμματα παραστάσεων.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Σε διάστημα σαράντα χρόνων, από το 1960, χρονιά έκδοσης στη Θεσσαλονίκη του εφηβικού «Πεισίστρατος», μέχρι το 2000, χρονιά του ξαφνικού θανάτου του, το λογοτεχνικό έργο του Γιώργου Χειμωνά προβλημάτισε, παρερμηνεύτηκε, συζητήθηκε εμβριθώς, δρασκέλισε τα σύνορα, αποθεώθηκε και εν τέλει επιβλήθηκε στα νεοελληνικά γράμματα. Ο παρών τόμος συγκεντρώνει τα εννέα πεζογραφήματά του («Πεισίστρατος», «Η εκδρομή», «Μυθιστόρημα», «Ο γιατρός Ινεότης», «Ο γάμος», «Ο αδελφός», «Οι χτίστες», «Τα ταξίδια μου», «Ο εχθρός του ποιητή») που κυκλοφόρησαν σε αυτοτελείς εκδόσεις, όλες από τον «Κέδρο» -με εξαίρεση τον «Πεισίστρατο» (β' έκδοση «Υψιλον», 1980). Ο Ευριπίδης Γαραντούδης ανθολογεί το συγγραφέα Χειμωνά, διάσταση η οποία υπερκέρασε αυτές του νευροψυχολόγου, του δοκιμιογράφου και του μεταφραστή αρχαίων τραγωδιών και του Σέξπιρ, αν και οι πτυχές αυτές οφείλουν να τύχουν ανάλογης σπουδής με την ανά χείρας έκδοση. Ο Γαραντούδης στην εισαγωγή του υπενθυμίζει το εύρος των δραστηριοτήτων τού Χειμωνά, το ζήτημα των ανέκδοτων και στο συντριπτικό τους μέρος εξαφανισμένων χειρογράφων και εκθέτει πειστικά το σκεπτικό της συνάθροισης αποκλειστικά των εκδομένων πεζών. Επίσης προσανατολίζει με ευσύνοπτες επισημάνσεις ως προς τις ορθογραφικές, γλωσσικές και μορφολογικές ιδιοτυπίες της λογοτεχνίας του Χειμωνά, αποσιωπώντας διακριτικά προσωπικές νύξεις πάνω στο ανθολογούμενο έργο. Οι πρόδηλα προσεκτικές διατυπώσεις, οι φειδωλές κρίσεις, η αιτιολόγηση μειζόνων και ησσόνων επιλογών, η μέριμνα για τη διασταύρωση πληροφοριών, η ομολογία επιφυλάξεων και δισταγμών για ανεξακρίβωτες μαρτυρίες, φανερώνουν τον απροσποίητο σεβασμό του επιμελητή προς το συγγραφέα. Ο σεβασμός του, ωστόσο, αξίζει να υπογραμμιστεί, ουδέποτε εκχειλίζεται σε μυθοποίηση, για την οποία προσφερόταν η μορφή του Χειμωνά. Σημαντικό επίτευγμα του Γαραντούδη είναι ότι παραμερίζει τη δική του ανάγνωση των βιβλίων, προετοιμάζοντας -με πληθώρα παραθεμάτων από επιλεγμένες, ποικίλες πηγές-, τις προϋποθέσεις για την προσφορότερη ανάγνωση και πρωτίστως επαναπροσέγγισή τους, απώτερο στόχο του συγκεντρωτικού τόμου. Η διακριτικότητα του επιμελητή εκφράζεται και από τη ρητή προειδοποίηση προς φιλοπερίεργους για την απουσία οιασδήποτε φύσης ιδιωτικών πληροφοριών.

Στο εκτενέστατο «Χρονολόγιο βίου και έργου» που επιτάσσεται στα πεζά, ο Γαραντούδης παρακολουθεί ανά έτος, σχεδόν, την πορεία και την απήχηση του Χειμωνά, προσηλωμένος κυρίως στη λογοτεχνική του υπόσταση και παραπλεύρως στις επιμέρους (με κανέναν τρόπο δευτερεύουσες) ενασχολήσεις του με τη μελέτη της Νευροψυχολογίας και τη μετάφραση. Αφετηρία, το αμφιλεγόμενο έτος γέννησης (1936, 1938, 1939) και τερματισμός το 2004, ως έμμεση υπόδειξη του διαρκούς ενδιαφέροντος για το πολυσχιδές έργο του. Πολύτιμες οι τριακόσιες σελίδες του «Χρονολογίου», στο μέτρο που δίνουν προτεραιότητα στο λόγο του Χειμωνά με πολυάριθμα αποσπάσματα από συνεντεύξεις, άρθρα και δοκίμιά του. Τα σχόλιά του για τα βιβλία του, τα οποία συχνά υπερισχύουν σε οξυδέρκεια και νηφαλιότητα κριτικών προσεγγίσεων, μαρτυρούν μια «στέρεη αυτογνωσία των λογοτεχνικών τρόπων και των αποτελεσμάτων τους», όπως δικαίως αναγνωρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας. Μέσα από τις επικαλύψεις θέσεών του σε διαφορετικές δημοσιεύσεις πιστοποιείται ξεκάθαρα η αποκρυσταλλωμένη αντίληψη για τη λογοτεχνία του. Παράλληλα, τα αποσπάσματα από κείμενα τρίτων, μελετητών, κριτικών και δημοσιογράφων, επανέρχονται στα εξέχοντα σημεία του έργου του. Αναλύουν διεξοδικά το θεματικό δίπολο «το τέλος του καιρού» και «το όριο του ανθρώπου», μιλούν για γραφή ανιστορική, τελετουργική, οντολογική, εσχατολογική, νεωτερική, για εικονοποιία αποκαλυπτική, επιμένουν στη δυσκολία ειδολογικής κατάταξης και προσπέλασης, ενώ πολλοί ερμηνεύουν τη διαταραχή του λόγου ως απόρροια της αδήριτης ανάγκης του συγγραφέα να στραγγαλίσει γραμματικές, συντακτικές συμβάσεις για να αποστάξει την ουσία του νοήματος. Γλώσσα και νόημα, μύθος και σύνταξη, εμφανίζονται ως άτμητα σύνολα στην πεζογραφία του. Η γλώσσα του πυκνώνεται σε σχόλιο -επικριτικό- του γραπτού λόγου. Το μεγαλείο, εμβληματικό γνώρισμα των συνθέσεών του, απορρέει από την απαρασάλευτη εμπιστοσύνη στις εξυψωτικές, «αυξητικές» δυνατότητες της λογοτεχνίας. Μια λογοτεχνία στην οποία δεν χωρεί καμία παραχώρηση. «Αυτή εδώ η περιοχή [η εξηγητική ανάλυση των νοημάτων], η πιο ουσιαστική για ένα κείμενο, είναι πιστεύω η περιοχή ακριβώς εκείνη όπου σε κανένα συγγραφέα δεν επιτρέπεται να δειχτεί επιεικής απέναντι στον αναγνώστη του».


Το «Χρονολόγιο» ακολουθεί «Εργογραφία», διαιρεμένη σε επτά κατηγορίες εντύπων και για πρώτη φορά συστηματικά καταγεγραμμένη. Ενδιαφέρουσα (πέρα από λειτουργική) η απόφαση του Γαραντούδη να εντάξει την «Εργογραφία» στο «Χρονολόγιο» υπό μορφήν αριθμημένων παραπομπών. Συνάδει απόλυτα με την ισχυρή πεποίθηση του Χειμωνά ότι το έργο κατισχύει του δημιουργού, με την έννοια ότι η τέχνη διαχέεται στη ζωή και την καταλαμβάνει. «Εχθρός του ποιητή, η ποίηση».



ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 16/06/2006