Ο ηλεκτρικός Μικελάντζελο

Ο Ηλεκτρικός Μικελάντζελο είναι μια ιστορία που ξεκινά από την ανεμοδαρμένη ακτή του Μόρκαμπ Μπέυ, στη βορειοδυτική Αγγλία, και μιλά για μια χαμένη αγάπη, αλλά και την τέχνη του τατουάζ.

Η Σάρα Χολ, με τη μοναδικά αισθησιακή και λυρική γραφή της, που έχει γίνει ήδη σήμα κατατεθέν της, αφηγείται την ιστορία του Συ Παρκς από τα παιδικά του χρόνια στον παραθαλάσσιο ξενώνα για φυματικούς με τη μητέρα του Ρίντα μέχρι τη μαθητεία του κοντά στον Έλιοτ Ράιλυ, έναν καλλιτέχνη του τατουάζ με φήμη Μπολσεβίκου και μέθυσου.
Ο Συ, έχοντας μάθει πια την τέχνη και διψασμένος για εμπειρίες, ξεκινά για την Αμερική και τον αχαλίνωτο κόσμο του Κόνυ Άιλαντ, όπου στήνει τη δική του δουλειά με το ψευδώνυμο "Ηλεκτρικός Μικελάντζελο".

Σ' αυτό το πανηγυριώτικο κλίμα των λούνα παρκ και των σόου με κάθε λογής τέρατα, την εποχή που η εδουαρδινή βιομηχανία θεάματος φτάνει στο ζενίθ της, ο Συ ερωτεύεται την Γκρέις, μια μυστηριώδη πρόσφυγα από την ανατολική Ευρώπη και σχοινοβάτισσα τσίρκου, που του ζητά να καλύψει όλο το σώμα της με τατουάζ.

Απίστευτα ατμοσφαιρικός, εξωτικός και οικείος, ο Ηλεκτρικός Μικελάντζελο μιας από τις πιο ταλαντούχες συγγραφείς της γενιάς της είναι μια ερωτική ιστορία κι ένα εξαίσια φιλοτεχνημένο πορτρέτο δύο παραθαλάσσιων θέρετρων στις δύο ακτές του Ατλαντικού







ΚΡΙΤΙΚΗ



Η γραφή του σώματος και η μετατροπή του σε κείμενο, πρόσφορο σε αναγνώσεις, ερμηνείες και προβολές, είναι θέμα που τα τελευταία χρόνια έχει απασχολήσει τους συγχρόνους θεωρητικούς, στρέφοντας το ενδιαφέρον τους -ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη αναβίωσή της- στην περιθωριοποιημένη κουλτούρα του τατουάζ.

Το σώμα ήταν πάντα ένα πεδίο εκπομπής μηνυμάτων που αφορούν την ταυτότητα, συχνά δε χρησιμοποιείται για την αναθεώρηση ή τη μεταβολή της: μεταφράζοντας τα ρούχα που το ντύνουν, τα σημάδια και τα τατουάζ που το κοσμούν, συχνά παίρνουμε και μια ιδέα για τον κάτοχό του. Κυρίως δε τα τατουάζ, καθώς πρόκειται για προμελετημένη απεικόνιση ενός σωματικού μηνύματος, εξωτερίκευση ενός πόνου, μιας διαμαρτυρίας ή μιας απειλής, αποτελούν και τη δημοσιοποίηση μιας εσωτερικής, ιδιωτικής κατάστασης. Ο,τι χαράσσεται στο σώμα, όσο καλά κρυμμένο κι αν είναι, έχει στόχο τους άλλους και αποτελεί πρόσκληση σε ανάγνωση και πρόκληση της προσοχής, παγιδεύοντας το βλέμμα.

Το μυθιστόρημα της Χολ είναι μια εξιστόρηση της παρόρμησης που ωθεί τους ανθρώπους να εγγράψουν το σώμα τους και της διαδικασίας που προηγείται της εφαρμογής και της υποδοχής του μηνύματος πάνω του, δοσμένης μέσα από τη ζωή του κεντρικού ήρωα Σίριλ Παρκς, καλλιτέχνη τατουάζ.

Ο Σίριλ, γνωστός στους φίλους του ως Σι που μυήθηκε στην τέχνη τού τατουάζ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα από έναν φημισμένο επαγγελματία, τον Ελιοτ Ράιλι, στο αγγλικό παραθαλάσσιο θέρετρο του Μόρκαμπ όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, είναι ο ίδιος η ενσάρκωση του πόνου που μετατρέπεται σε κείμενο καθώς εγγράφεται πάνω στο σώμα: η Χολ παρουσιάζει όλη την πορεία της ζωής του από παιδί ως τα γηρατειά, ζωή «ποτισμένη με μελάνι και αίμα», που συμπίπτει με τις αλλαγές και τις κρίσιμες στιγμές του εικοστού αιώνα. Ο Σι, υπηρετώντας την παραγνωρισμένη αλλά απαιτητική αυτή τέχνη, έζησε και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, υιοθετώντας το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Ηλεκτρικός Μικελάντζελο, εμπνευσμένο από τον αγαπημένο του ζωγράφο, χάραξε πλήθος σωμάτων αφού πρώτα άκουσε τους καημούς της καρδιάς τους, βοηθώντας τους πελάτες του, πριν τους ζωγραφίσει, να ανασύρουν στην επιφάνεια τα τραύματά τους μέσω του λόγου. Και καθώς η έκφραση είναι βασική προϋπόθεση για την ψυχανάλυση του σώματος, τους βοηθά να του εκμυστηρευθούν, πριν από την επέμβαση, τα βαθύτερα μυστικά τους.



Ψυχαναλύοντας τα σώματα



Ο Σίριλ Παρκ, ορφανός από πατέρα και γιος της Ρίντα, ήρθε από νωρίς σε επαφή με τα μυστικά, τα απόβλητα και τη σκοτεινή πλευρά των σωμάτων καθώς η μητέρα του, ιδιοκτήτρια μιας πανσιόν που φιλοξενούσε φυματικούς, τις νύχτες επιδιδόταν σε παράνομες εκτρώσεις. Ο Σι γεννήθηκε την επόμενη μέρα του θανάτου του πατέρα του, γεγονός που τον στιγμάτισε και ολόκληρη η υπόλοιπη ζωή του πήρε τη μορφή μιας αδιάκοπης αναζήτησης.

Στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος περιγράφεται η παιδική ηλικία του Σι, η πλούσια σε γεγονότα ζωή της παραλιακής πόλης του Μόρκαμπ αλλά και οι άχαρες εμπειρίες, η εξοικείωσή του με τον πόνο και το θάνατο λόγω της ενασχόλησης της μητέρας του. Οταν η Ρίντα αρρωσταίνει και πεθαίνει, η παιδική του ηλικία τερματίζεται απότομα και ο Σι μένει με τον Ράιλι. Γοητευμένος ήδη από το επάγγελμά του, μαθητεύει στην τέχνη του τατουάζ, υπομένοντας τις εκκεντρικότητες, τον αλκοολισμό και το εκρηκτικό ταμπεραμέντο του δασκάλου του για να αναδειχτεί ο ίδιος, σε σύντομο διάστημα, σε έναν συνειδητό και ικανότατο επαγγελματία. Μετά το θάνατο του Ράιλι, ο Σι εγκαταλείπει το Μόρκαμπ, την πόλη όπου γεννήθηκε και έμαθε την τέχνη του τατουάζ, και μεταναστεύει στην Αμερική, στον σουρεαλιστικό κόσμο του Κόνι Αϊλαντ, πλάι στους ανθρώπους του τσίρκου, ανάμεσα στα σόου και στα τέρατα της φύσης. Εκεί στήνει τη δική του παράγκα και υπηρετεί το επάγγελμα της ζωγραφισμένης σάρκας, διακοσμώντας τα σώματα των τουριστών που ήθελαν να προσφέρουν στο σώμα τους ένα μόνιμο ενθύμιο, λίγο πριν από την αναχώρησή τους.

Στα κεφάλαια του μυθιστορήματος που περιγράφεται η μαθητεία του πλάι στον Ράιλι αλλά και η περίοδος κατά την οποία ο ίδιος ασκεί το επάγγελμα στην Αμερική, η Χολ καταπιάνεται με τους λόγους που ωθούν τους ανθρώπους στο να σημαδεύουν το σώμα τους αλλά και με την επιλογή των συγκεκριμένων μοτίβων που απεικονίζονται σε αυτά. Ο Σι έχοντας από παιδί μυηθεί στα ακραία ανθρώπινα συναισθήματα, έχοντας γνωρίσει τον πόνο και την απώλεια, αποδεικνύεται ιδανικός ακροατής, παρασύροντας τους πελάτες στην εκμυστήρευση για όση ώρα αυτός τους ζωγραφίζει, με αποτέλεσμα το μυθιστόρημα να περιέχει έναν αριθμό ιστοριών. Πλήθος εμπειριών και ατομικών ιστοριών καταγράφονται, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αποκομίζει ο Σι από τα μέλη του τσίρκου, τις οποίες η Χολ χειρίζεται επιδέξια, χωρίς να αποκλίνει από την κυρίως αφήγησή της, κατορθώνοντας να περνάει από το επιμέρους στο γενικό και από το ατομικό στο συλλογικό, προσφέροντας εικόνες και σκέψεις που αφορούν την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στον πόνο. Καθώς η τέχνη του Σι είναι και μια μαθητεία στον πόνο, η ιστορία του κάθε τατουάζ αποτελεί και το ατομικό έμβλημα που χαράσσει με τη βουτηγμένη στο μελάνι βελόνα του ο Ηλεκτρικός Μικελάντζελο στο κάθε σώμα, στολίζοντας το δέρμα με μια οπτική περίληψη των πλέον ακραίων και βασανιστικών συναισθημάτων.



Οφθαλμοί αντί οφθαλμών



Στο Κόνι Αϊλαντ συναντάει και τη Γκρέις, μια σχοινοβάτισσα του τσίρκου που γλιστρούσε ανάμεσα στις ταυτότητες και φορούσε τη νέα χώρα σαν «μεγάλο πανωφόρι που σκέπαζε την εθνική της ενδυμασία». Η Γκρέις ήταν πρόσφυγας, αγνώστου καταγωγής, μια γυναίκα που αντιπροσωπεύει την Ευρωπαία εξόριστη. Το σώμα της χαρακτηρίζεται ως αρένα και τα μάτια της «γόνιμα» και «ξενιτεμένα», μάτια που όταν κλαίνε «ολόκληρη η οδύνη της Ευρώπης μοιάζει να ξεχειλίζει». Ο Σι την ερωτεύεται παράφορα και όταν του ζητάει να καλύψει το σώμα της με το ίδιο επαναλαμβανόμενο μοτίβο -πράσινα μάτια σε κάθε της σημείο ώστε να αντιπαραθέσει τα δικά της ζωγραφισμένα μάτια στα αντρικά βλέμματα που πέφτουν πάνω της- ο καλλιτέχνης δέχεται καθώς είναι μια μοναδική ευκαιρία να την πλησιάσει περισσότερο. Ζωγραφίζοντας το κορμί της με πράσινα μάτια έρχεται αντιμέτωπος με το δυνατό ερωτικό κάλεσμα του κορμιού της, στο οποίο η επαγγελματική του δεοντολογία τού απαγορεύει να υποκύψει.

Οταν αργότερα η Γκρέις θα εκθέσει το σώμα της στο τσίρκο, θα δεχτεί επίθεση από κάποιον φανατικό που θεωρεί την επέμβασή της ασέβεια απέναντι στη φύση και που αναλαμβάνει να επαναφέρει το σώμα της στην αρχική του μορφή. Η γυναίκα με τα πολλά μάτια θα μετατραπεί σε «μια τοιχογραφία όπου πάνω της πέταξαν ένα βάζο με διαλυτικό μπογιάς» και η Γκρέις που ισχυριζόταν πως το σώμα ήταν ένα πεδίο μάχης και ήθελε να πολεμήσει την αντρική κυριαρχία του βλέμματος με ένα οπτικό κόλπο, θα ηττηθεί, αμέσως μόλις άρχισε να «γιορτάζει την ταυτότητα του κορμιού της σαν δικό της κυρίαρχο κράτος». Ο Σι, που ήταν σύμμαχος της τατουαρισμένης με μάτια γυναίκας, καθώς αυτός ξανάγραψε την ιστορία του κορμιού της, κατανοεί πως η απόφαση της Γκρέις ήταν μια απόπειρα αλλαγής του τρόπου που οι άντρες κοιτάζουν το γυναικείο σώμα και από παθητικό αντικείμενο θέασης να γίνει η ίδια υποκείμενο, υιοθετώντας μια καινούργια, ενεργή ταυτότητα της επιλογής της.

Στον «Ηλεκτρικό Μικελάντζελο» εμπεριέχονται πλήθος θεμάτων που σχολιάζονται και εικονοποιούνται με τρόπο συγκλονιστικό, καθώς η δύναμη των περιγραφών της συγγραφέως κατορθώνει να σοκάρει και να τέρπει. Η γραφή της, λυρική αλλά και σκληρή, δηλώνει γόνιμη θητεία στον ποιητικό λόγο και μας προσφέρει την τοιχογραφία μιας εποχής αλλά και τη βιογραφία ενός καλλιτέχνη της σάρκας, σε αυτό το μυθιστόρημα που σίγουρα αξίζει να διαβαστεί.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 05/08/2005