Η γραμμή της ομορφιάς ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Καλοκαίρι 1983 και ο νεαρός Νικ Γκεστ μετακομίζει στο Νότινγκ Χιλ, στη σοφίτα του σπιτιού των Φίντεν, και παρασύρεται από τον τρόπο ζωής τους -με τα μεγαλόπρεπα πάρτι, τις ευκαιριακές τους φιλίες, την παρέλαση κωμικών και ταυτοχρόνως απειλητικών ανθρώπινων τεράτων. Σε μια εποχή που υποτίθεται πως προσφέρει ατέρμονες δυνατότητες (το μυθιστόρημα ξεδιπλώνεται ανάμεσα σε δύο εκλογικές επιτυχίες του θατσερισμού), ο Νικ καταφέρνει να κυνηγήσει τη δική του προσωπική εμμονή: Την εμμονή στην ομορφιά -έπαθλο τόσο δελεαστικό γι' αυτόν όσο η δύναμη και ο πλούτος για τους φίλους του. Το ειδύλλιο με κάποιο νεαρό μαύρο, του χαρίζει την πρώτη του ερωτική εμπειρία· μα είναι η μετέπειτα σχέση του, με έναν ωραίο εκατομμυριούχο, εκείνη που θα αλλάξει δραστικά τη ζωή του και θα θέσει υπό αμφισβήτηση τα μεγαλύτερα όνειρα μιας αδίστακτης δεκαετίας. Μυθιστόρημα συναισθηματικά φορτισμένο και αφοπλιστικά αστείο, Η γραμμή της ομορφιάς αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα έργα της σύγχρονης βρετανικής λογοτεχνίας. Κέρδισε το Βραβείο Booker 2004.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Στο «Μάθημα του Δασκάλου», μια συλλογή διηγημάτων του Χένρι Τζέιμς που δημοσιεύτηκε το 1909, περιλαμβάνεται και η ομότιτλη νουβέλα στην οποία ένας καταξιωμένος, κοσμικός συγγραφέας ισχυρίζεται πως βασική προϋπόθεση κάθε νέου που θρέφει φιλοδοξίες για τη σύνθεση ενός δικού του έργου είναι η απάρνηση των ψεύτικων θεών, οι οποίοι ενσαρκώνονται στα «είδωλα της αγοράς»: χρήμα, πολυτέλεια, «κόσμο» και όλα τα ευτελή τεχνάσματα που αναγκάζεται να κάνει κανείς προκειμένου να γίνει μέλος του. Ο ίδιος ο Τζέιμς στα έργα του αποτύπωσε με απαράμιλλη οξυδέρκεια και δηκτικότητα τον κόσμο της αγγλικής υψηλής κοινωνίας, σχολιάζοντας τις συνήθειές της, σχόλια που μόνον όσοι ήταν εξίσου ασκημένοι πνευματικά ήταν σε θέση να αντιληφθούν. Στην ευφυέστατη αυτή παραβολή του Τζέιμς ο συγγραφέας, που φιλοξενείται σε μια έπαυλη στην αγγλική εξοχή έξω από το Λονδίνο, σχολιάζει συνεχώς πίνακες και βιβλία, ενώ οι υπόλοιποι καλεσμένοι συνωστίζονται γύρω του, εκλαμβάνοντας τα λόγια του ως χρησμό. Ο ίδιος, όμως, όπως πολλοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι, δεν παύει να αποτελεί και το άλλοθι των ιδιοκτητών τής έπαυλης, οι οποίοι μέσω αυτού διεκδικούν το μερίδιό τους στην πνευματικότητα, χρησιμοποιώντας την παρουσία του για να ανεβάσουν το πρεστίζ τους.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στη «Γραμμή της Ομορφιάς», που απέσπασε το βραβείο Μπούκερ το 2004, όπου ο ήρωας με το εμβληματικό όνομα Νικ Γκεστ, χρησιμοποιείται ως βιτρίνα μιας δήθεν πνευματικότητας από τους εύπορους κοσμοπολίτες οικοδεσπότες του, αν και ο ίδιος με τη σειρά του χρησιμοποιεί το «Δάσκαλο» Χένρι Τζέιμς, εκφέροντας τα αποφθέγματά του, προβαίνοντας σε ανάλογους χειρισμούς με το μεγάλο συγγραφέα, ντύνοντας το πλέον κοινότοπο σχόλιο με την αύρα της σοφιστείας, επιδιδόμενος σε ευφυολογήματα και αναλισκόμενος σε σύντομες συμπερασματικές προτάσεις, ώστε να εντυπωσιάζει εξακολουθητικά όσους τον πλησιάζουν.

Ο Νικ Γκεστ είναι κι αυτός ένας επισκέπτης, όπως δηλώνει το όνομά του, ένας πνευματικός απόγονος του Τζέιμς στον οποίο εκπονεί τη διατριβή του για όσο χρόνο διαρκεί η αφήγηση, παίρνοντας ταυτόχρονα τις αποστάσεις του από το περιβάλλον, παρατηρώντας και σχολιάζοντας τις συνήθειές τους, ενώ νέμεται τις ευκολίες, απολαμβάνει τις ανέσεις που του προσφέρονται και επωφελείται από τις γνωριμίες ως φιλοξενούμενος στην πολυτελή κατοικία του ανερχόμενου συντηρητικού πολιτικού Τζέραλντ Φίντεν, στα χρόνια της θατσερικής διακυβέρνησης. Οι Φίντεν εκτιμούν το μικρό τους «αισθητιστή» και ο Νικ, με τη σειρά του, προσκολλάται στην κάστα των προνομιούχων, στην οποία δεν θα μπορούσε με κανέναν άλλο τρόπο να εισέλθει λόγω της ταπεινής του καταγωγής και της ομοφυλοφιλίας του. Παρ' ότι αμέσως παρατηρεί πως αυτό που κυριαρχεί τόσο στο σπίτι των Φίντεν όσο και στο γενικότερο περιβάλλον τους είναι μια ομαδική προσπάθεια για «αντεστραμμένη αναρρίχηση», καθώς «οι άνθρωποι κατρακυλούν προς τα κάτω», εν τούτοις αφήνεται κι αυτός να παρασυρθεί από τη φορά του ρεύματος και τις κυρίαρχες τάσεις της δεκαετίας του '80.



Ο θατσερικός κατήφορος



Ο Νικ Γκεστ έρχεται στο Λονδίνο και διαμένει στο σπίτι των Φίντεν ως φίλος και συμφοιτητής του γιου τους Τόμπι στην Οξφόρδη και σε μικρό χρονικό διάστημα γίνεται φίλος της οικογένειας χωρίς να μπει στον κόπο να κρύψει τις ερωτικές του προτιμήσεις.

Στο μυθιστόρημα, που είναι και μια αναδρομή στη δεκαετία του '80, στο ελεύθερο προ του AIDS σεξ, στα ξέφρενα πάρτι και στην ομαδική προσπάθεια για κοινωνική προώθηση, περιγράφονται τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα του Νικ. Δίνονται με λεπτομέρειες η πρώτη του σχέση με τον τζαμαϊκανό Λίο, η χαλαρή ηθική των κατοίκων του σπιτιού αλλά και οι επιτυχίες, οι δραστηριότητές τους και η κοσμική τους ζωή. Η ατμόσφαιρα της εκμαυλισμένης δεκαετίας αποδίδεται μέσα από τις εφήμερες σχέσεις, τις νυχτερινές αποκλίσεις, τη συνεχή χρήση κοκαΐνης, και τις συνεχείς μετατοπίσεις του ήρωα από το περιθώριο στο κέντρο, τον οποίο τη μια στιγμή τον βλέπουμε να χορεύει με την κυρία Θάτσερ σε ένα κοσμικό πάρτι και την επόμενη να συναναστρέφεται ανθρώπους του υποκόσμου προκειμένου να προμηθευτεί κοκαΐνη για τον επόμενο εραστή, για τον οποίο εργάζεται και ως «σύμβουλος», τον πλούσιο Λιβανέζο κληρονόμο Ουάνι.

Στην ιστορία υπάρχουν πλήθος σκηνών με τολμηρό ομοφυλοφιλικό σεξ αλλά και ακριβέστατες περιγραφές εσωτερικών χώρων, πινάκων και επαύλεων. Ο,τι και να περιγράφει, όμως, ο Χόλινγκχερστ αποδίδεται με τέτοια ακρίβεια, προσήλωση στη λεπτομέρεια και δεξιοτεχνική σύνδεση με θέματα αισθητικής, ώστε κατορθώνει να εστιάζεται στο φαινόμενο και όχι στα επιμέρους, αποδεικνύοντας πως αυτό που μετράει στη μυθοπλασία είναι ο τρόπος εκτέλεσης του θέματος και όχι το ίδιο το θέμα. Από το πάρτι των εικοστών πρώτων γενεθλίων του Τόμπι, που λαμβάνει χώρα στο Χόκσκγουντ, στην εξοχική έπαυλη ενός συγγενή των Φίντεν, όπου το 1903 είχε φιλοξενηθεί και ο Δάσκαλος Τζέιμς, μέχρι το πάρτι στο σπίτι των Φίντεν στο Κένσιγκτον, όπου παρευρίσκεται η ίδια η πρωθυπουργός, ο Τζέιμς είναι παρών και μέσα από το πρόσωπο του Νικ σχολιάζει και καυτηριάζει τις συνήθειές τους, την υποκρισία αλλά και την πνευματική κενότητα και την άμετρη ματαιοδοξία των μεθυσμένων κομψευόμενων που περιφέρονται ως άλλες «κινούμενες παρερμηνείες προσδοκιών και αναγκών», προκειμένου να εντοπίσουν αυτούς που θα τους παρέχουν μια θέση στο θατσερικό κατήφορο.



Η τέχνη γεννάει ευκαιρίες



«Η τέχνη γεννά ζωή», το περίφημο ρητό του Χένρι Τζέιμς έχει μετατραπεί από τον Νικ στο «Η τέχνη γεννάει ευκαιρίες», ο οποίος προκειμένου να επιπλεύσει, υιοθετεί κι αυτός το ρόλο του Δασκάλου στα ακατέργαστα πλήθη, κατορθώνοντας με την επιδεξιότητά του να τα βγάζει πέρα με ανθρώπους, χρησιμοποιώντας την ικανότητά του να δημιουργεί οικειότητα με μια κουβέντα περί τέχνης και μουσικής ή την ξαφνική επίδειξη ευαισθησίας. Αν και ενδόμυχα χλευάζει την εκζήτηση του διαμερίσματος του εραστή του Ουάνι και τη διαλυμένη οικογενειακή ζωή των Φίντεν, εν τούτοις μοιράζεται τη «φαντασίωση μιας ευημερίας», αφομοιώνοντας ταχύτατα την άνεση και την ευκολία μέσα στο διακριτικά φευγαλέο κόσμο που τους προσφέρει το σύστημα της «ελαχιστοποιημένης αγωνίας, εγγυημένης κολακείας».

«Η γραμμή της ομορφιάς» του τίτλου είναι μια καμπυλωτή, κυματοειδής γραμμή, σύμφωνα με την πραγματεία του Γουίλιαμ Χόγκαρθ, η οποία τέρπει το βλέμμα όταν αυτή συναντάται σε ανθρώπινα πλάσματα ή στη φύση. Στο μυθιστόρημα του Χόλινγκχερστ συναντάμε συχνά και μια άλλη γραμμή, λευκή, λεπτή και ευθεία, τη γραμμή της κοκαΐνης που κόβουν με την τραπεζική τους κάρτα, ακόμα και πάνω σε βιβλία του Δασκάλου, τον οποίο ο Νικ φαντάζεται να τους παρατηρεί με το χαρακτηριστικό του ελαφρύ μειδίαμα. Κάποια στιγμή έρχεται στη σκέψη του μια φράση που είχε πει ο Χένρι Τζέιμς για τον Πόε: «Η ακρότητα της προσωπικής του απουσίας τον είχε αιφνιδιάσει», και αισθάνεται πως αυτή αφορά και τον ίδιο, καθώς είχε πλέον απολέσει κάθε αίσθηση του εαυτού του όντας μέλος αυτού του φανταχτερού και ψεύτικου κόσμου.

Ο Χόλινγκχερστ περιγράφει την υπερβολή της συγκεκριμένης δεκαετίας -τις ίντριγκες, τα πάθη, τις αποκλίσεις, το λονδρέζικο γκέι τοπίο- αποφεύγοντας τη χυδαιότητα, κρατώντας με τη συγκρατημένη του γραφή τις ισορροπίες, κατορθώνοντας να αποδώσει το κοινωνικό πλαίσιο μέσα από τα σεξουαλικά ήθη της εποχής, ενώ η διάχυτη και υπόγεια ειρωνεία αποδεικνύει πως ο μαθητής έμαθε από το Δάσκαλο καλά το μάθημά του.

Οι χαρακτήρες διαθέτουν μια διαχρονική μνημειώδη ποιότητα -η ματαιοδοξία, ο υλισμός, η μισαλλοδοξία, ο εγωισμός και η ομορφιά τοποθετούνται μέσα στο συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο, με πρόσωπα της δεκαετίας να κάνουν την εμφάνιση τους-, οι δε ερωτικές περιγραφές δεν είναι προκλητικές λόγω της δεξιότητας και της γλώσσας τού συγγραφέα, η οποία θα μπορούσε να είχε αποδοθεί καλύτερα στη γλώσσα μας αν είχε υποβληθεί σε προσεκτικότερη επιμέλεια.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/07/2005