Η κάθοδος των τεσσάρων ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στο Στέκι των Αυτοχείρων, τον ουρανοξύστη που προτιμούν όλοι όσοι θέλουν να αυτοκτονήσουν στο βόρειο Λονδίνο. Τέσσερις άγνωστοι πρόκειται να ανακαλύψουν σύντομα ότι το να δώσεις τέλος στη ζωή σου δεν είναι η προσωπική πράξη ακριβώς που περίμεναν ότι θα ήταν.
Ο Μάρτιν Σαρπ, μαυρισμένος και με μαλλί περμανάντ, είναι ένας ατιμασμένος πρώην παρουσιαστής πρωινής τηλεοπτικής εκπομπής, ο οποίος τα είχε όλα -καριέρα, οικογένεια, διαμέρισμα σε ακριβή περιοχή- και τα χαράμισε όλα. Η αυτοκτονία είναι για τον Μάρτιν η λογική αντίδραση...
Η Μορίν πρέπει να το κάνει απόψε, που έχει βάλει τον Μάττυ στην κλινική. Ο γιος της δεν μπόρεσε ποτέ να κάνει τίποτα απ' όσα κάνουν τα φυσιολογικά παιδιά -να περπατήσει ή να μιλήσει, ας πούμε- και η αφοσιωμένη μαμά του δεν μπορεί πια να τα βγάλει πέρα.
Μισοτρελαμένη από ερωτική απογοήτευση, από μοναξιά κι εφηβικό άγχος, από επτά Μπακάρντι Μπρίζερ και δύο μπίρες, η Τζες είναι έτοιμη να πηδήξει -να απογειωθεί για την ακρίβεια- από την ταράτσα.
Τέλος, ο Τζέι Τζέι -ψηλός, cool!, Αμερικάνος, θυμίζει ροκ σταρ-, ο οποίος έχει λυγίσει από το βάρος των προβλημάτων του και τις πίτσες που κουβαλάει.
Αστείο, δραματικό και βαθιά συγκινητικό, το νέο μυθιστόρημα του Νικ Χόρνμπυ θέτει μερικά μεγάλα ερωτήματα: για την ζωή και τον θάνατο, τους ξένους και τη φιλία, την αγάπη και τον πόνο, και για το αν μια παρέα αποτυχημένων και μια πίτσα μπορούν να σε βοηθήσουν να βγεις από τη μεγάλη και σκοτεινή νύχτα της ψυχής.


Ο Χόρνμπυ είναι ένας συγγραφέας που τολμά να είναι διασκεδαστικός, έξυπνος και συναισθηματικά γενναιόδωρος, κι όλα αυτά συγχρόνως.

New York Times

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Νικ Χόρνμπι είναι ένας ακόμα συγγραφέας του νέου αγγλικού μυθιστορήματος που καταγίνεται επιτυχώς με τις σύγχρονες αστικές ψυχώσεις, αποδίδοντας τα συμπτώματά τους με οξύνοια και καυστικό χιούμορ, χρησιμοποιώντας το έργο του και ως σχόλιο για την κατάσταση που προέκυψε μετά την άνοδο του Μπλερ στην εξουσία, την ανάμειξη της χώρας του με τον πόλεμο στο Ιράκ αλλά και την ωραιοποιημένη πραγματικότητα που πασάρεται μέσω των media. Ο Χόρνμπι στην «Κάθοδο των τεσσάρων» αποδεικνύεται μετρ στην περιγραφή της μονομανίας με την ευτυχία και την επιτυχία που έχει καταλάβει μεγάλο μέρος των Λονδρέζων, μια μονομανία που χτυπάει τις περισσότερες αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες και συνοδεύεται από την ασύστολη δημοσιοποίηση του ιδιωτικού, τη συρρίκνωση της εσωτερικότητας, την υπερβολική επένδυση στη γνώμη των άλλων αλλά και την αίσθηση του αποκλεισμού που δοκιμάζουν όσοι αδυνατούν να συμμετάσχουν στο συλλογικό όνειρο μιας εικονικής ευδαιμονίας, ευδαιμονίας που εστιάζεται κυρίως στην οικονομική και κοινωνική ανέλιξη. Σ' ένα τέτοιο ανταγωνιστικό κλίμα ζουν οι Λονδρέζοι των βιβλίων του Χόρνμπι, οι οποίοι αναπτύσσουν διάφορες εμμονές προκειμένου να κερδίσουν μια έστω και προσωρινή ισορροπία, εμμονές όπως το ποδόσφαιρο, τη μουσική, τα βιβλία, ενώ στο πρόσφατο έργο του παρουσιάζεται και μια καινούρια: η αυτοκτονία, η οποία, όπως αποδεικνύεται, τους παρέχει το κίνητρο να παρατείνουν τη ζωή, όταν έρθουν σε επαφή με άλλους ομοιοπαθείς. Μέσα από τα μάτια κάποιων ξένων, εξίσου ή περισσότερο απελπισμένων, τους προφέρεται μια καινούρια οπτική της ζωής, η οποία μπορεί να μην είναι μεν παρηγορητική, αλλά κατορθώνει, έστω και για λίγο, να τους αποσπάσει το ενδιαφέρον.

Στο πρώτο του μυθιστόρημα, «High Fidelity», ο ήρωάς του είναι κολλημένος με τη μουσική, αλλά πάσχει ταυτόχρονα και από συναισθηματική δυσλεξία και δεν κατανοεί το λόγο που οι γυναίκες τον εγκαταλείπουν. Στον «Πυρετό της μπάλας», με θέμα το ποδόσφαιρο, ο ήρωάς του υποφέρει από κατάθλιψη και δυσκολεύεται να πάρει τη ζωή στα χέρια του, ενώ στο «Για ένα αγόρι» μια μητέρα προσπαθεί να μην κάνει απόπειρα αυτοκτονίας και στο «Να είσαι καλός» παρουσιάζεται ένα ζευγάρι που πασχίζει να δώσει νόημα στη σχέση τους.



Λόγοι για να ζήσεις



Παρ' ότι οι ήρωες του Χόρνμπι είναι άνθρωποι βασανισμένοι, με προβλήματα, εν τούτοις δεν είναι οι ίδιοι καταθλιπτικοί, κι αυτό οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο μιλάνε για την κατάθλιψή τους, στη ζωντάνια του λόγου τους και την ειλικρίνεια και στην απεγνωσμένη αποφασιστικότητα με την οποία εκφράζεται η κατάστασή τους στους άλλους, καθώς πασχίζουν να διορθώσουν αυτό που δεν μπορεί να διορθώσει η τύχη ή η ζωή.

Μέσα από τις εναλλασσόμενες αφηγήσεις των τεσσάρων χαρακτήρων της «Καθόδου των τεσσάρων» μαθαίνουμε πως όλοι έχουν λόγους να πεθάνουν αλλά και λόγους για να ζήσουν. Και οι τέσσερις (δύο άντρες και δύο γυναίκες) σχεδιάζουν να πέσουν από έναν ουρανοξύστη του βόρειου Λονδίνου, Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Πρώτα μας παρουσιάζεται ο σαραντάχρονος Μάρτιν Σαρπ πάνω στην ταράτσα, η οποία ονομάστηκε και το Στέκι των Αυτόχειρων, να ετοιμάζεται να πέσει στο κενό, αφού έχει κόψει ένα κομμάτι από τα σύρματα, και ακολουθεί η πενηντάχρονη Μορίν, μητέρα ενός διανοητικά καθυστερημένου παιδιού, που τον ρωτάει αν μπορεί χρησιμοποιήσει τη σκάλα του, μετά από αυτόν φυσικά. Ακολουθούν η Τζες, μια ταραγμένη έφηβη, και ο Αμερικανός Τζ. Τζ., ένας αποτυχημένος κιθαρίστας, ο οποίος καταφτάνει με τις πίτσες που υποτίθεται πως θα πρέπει να διανείμει. Σε λίγο βρίσκονται και οι τέσσερις να μιλούν και να καταθέτουν τους λόγους που έφτασαν μέχρι εκεί, συμφωνώντας πως όποια απόφαση και να πάρουν για τη δική τους ζωή, έχουν καθήκον να αποτρέψουν την Τζες που βρίσκεται σε νεαρή ηλικία και δεν έχει ακόμα δοκιμάσει την πραγματική γεύση της ζωής, ώστε να έχει και το δικαίωμα να την απορρίψει.

Ο Μάρτιν, πρώην επιτυχημένος τηλεοπτικός παρουσιαστής, πατέρας δύο κοριτσιών και πρώην σύζυγος μιας γλυκιάς γυναίκας, έχει μόλις έχει αποφυλακιστεί για αποπλάνηση ανηλίκου. Το σκάνδαλο τροφοδότησε για καιρό ανάλογες εκπομπές και ήταν γνωστός σε όλη την επικράτεια σαν μια ξεπεσμένη πρώην διασημότητα, με αποτέλεσμα τώρα να αναλώνεται σε δευτεροκλασάτες εκπομπές και κανάλια έναντι ασήμαντης αμοιβής. Σίγουρα η ζωή του όπως και η αυτοεκτίμησή του έχουν πάρει την κάτω βόλτα, το μέλλον διαγράφεται ζοφερό και ο Μάρτιν δεν είναι σε θέση να επινοήσει λόγους για να συνεχίσει να ζει. Ο πρώην τηλεπαρουσιαστής βρίσκεται σε συνεχή κόντρα με τη νεαρή Τζες, κόρη υφυπουργού Παιδείας, της οποίας η βρόμικη γλώσσα τρέχει ακατάπαυστα και ξερνάει «ό,τι έχει μέσα της πάνω στους άλλους μέχρι να αδειάσει».

Οι ετερόκλιτοι αυτοί χαρακτήρες δημιουργούν μια κάποιου είδους ομάδα αλληλοϋποστήριξης και συναντιούνται τακτικά, αναβάλλοντας την επιστροφή τους στην ταράτσα μέχρι την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Ταυτόχρονα, αποφασίζουν να κάνουν κάποια πράγματα μαζί, όπως το να διαβάσουν βιβλία συγγραφέων που αυτοκτόνησαν και να τα συζητήσουν και επιπλέον, να πάνε διακοπές -όταν εξοικονομούν κάποια χρήματα, πουλώντας την εμπειρία τους σε κίτρινες φυλλάδες. Ομως, ούτε το ένα ούτε το άλλο λειτουργεί. Τα μεν βιβλία συγγραφέων όπως οι Βιρτζίνια Γουλ, Πρίμο Λέβι ή Σίλβια Πλαθ η Τζες τα βρίσκει δυσνόητα, και μάλιστα όταν λέει κυνικά πως ο λόγος που η Βιρτζίνια Γουλφ αυτοκτόνησε ήταν που «δεν την καταλάβαινε κανένας», προκαλεί έναν ακόμα δυνατό καβγά με τον Τζ. Τζ., που είναι φανατικός αναγνώστης της συγγραφέως. Οι δε διακοπές αποδεικνύονται ένα φιάσκο και δεν τις απολαμβάνουν, εκτός από τη Μορίν που δεν είχε ξαναταξιδέψει στο εξωτερικό. Η πενηντάχρονη γυναίκα δυσκολεύεται να ομολογήσει πράγματα για τη ζωή της γιατί απλούστατα δεν είχε την ευκαιρία να ζήσει αυτά που για τους υπόλοιπους είναι δεδομένα και συνηθισμένα.

Παρά την αποτυχία των προσπαθειών επανένταξης, διακρίνεται μια αργή αλλά σταθερή πρόοδος, γιατί τα μέλη της παρέας δεν ανεβαίνουν ξανά στην ταράτσα -τουλάχιστον όχι για το λόγο που ανέβηκαν την πρώτη φορά.



Ο κυνισμός της λαϊκής κουλτούρας



Από την αρχή παρατηρούμε πως παρ' ότι οι τέσσερις χαρακτήρες του μυθιστορήματος έχουν λόγους να νιώθουν έτσι όπως νιώθουν, ελάχιστα περιγράφονται τα συναισθήματα που πρέπει να τους οδήγησαν μέχρι την κορυφή του ουρανοξύστη. Ο Χόρνμπι εστιάζεται στην απογοήτευση, στην αδυναμία χειρισμού των δυσκολιών και στη μηδαμινή ικανοποίηση που παίρνουν από τις σχέσεις τους με τους άλλους. Αντιθέτως, όταν οι τέσσερις αυτοί άνθρωποι βρεθούν μέσα σε μια τυχαία παρέα, όσο και αν διαφωνούν, όσο και να είναι παράταιροι μεταξύ τους, φτάνει η ανθρώπινη παρουσία και η ύπαρξη μιας μελλοντικής συνάντησης για να δώσει ένα έστω και προσωρινό νόημα στη ζωή τους. Ο Χόρνμπι ελάχιστα ασχολείται με τον εσωτερικό τους κόσμο. Στο μυθιστόρημα υπάρχουν ευφυέστατες απόψεις για τη σύγχρονη πραγματικότητα: Σε κάθε σελίδα, σχεδόν, υπάρχει μια ανατρεπτική παρατήρηση για τα τρέχοντα γεγονότα, όμως, παρά την απουσία του συναισθηματικού παράγοντα και την αδυναμία να μας κάνει να συμπάσχουμε με τους αποτυχημένους, ωστόσο βιώνουμε σε βάθος το πρόβλημα που τους τσακίζει: ο κυνισμός και η επιθετικότητα της σύγχρονης λαϊκής κουλτούρας. Ακόμα και η παράταση της ζωής τους οφείλεται σ' αυτή τη λαϊκή κουλτούρα, στη «γενναιοδωρία» που επιδεικνύουν οι κίτρινες φυλλάδες και οι κουτσομπολίστικες εκπομπές που τους καλούν επ' αμοιβή για να επαναλάβουν την εμπειρία τους και να «διδαχθεί» το κοινό.

Καθώς η Τζες είναι παιδί της τηλεόρασης και θέλει οι ιστορίες να έχουν ένα καλό τέλος, ονειρεύεται την επανένταξη όλων, την εξέλιξή τους και τη συμφιλίωση με τους δικούς τους. Οι προσπάθειές της πέφτουν στο κενό, καθώς λόγω ηλικίας αγνοεί πως ο καθένας από αυτούς έχει διαφορετικό σημείο έναρξης. Ομως, η πορεία των τεσσάρων μοιάζει λιγάκι με τον Τροχό του Λονδίνου. Οπως εκείνος όταν τον βλέπεις από μακριά μοιάζει ακίνητος, εν τούτοις, έστω και αμυδρά, μετακινείται, έτσι κι αυτοί κατορθώνουν να δώσουν κάποιες μικρές, προσωρινές λύσεις.

Η μετάφραση αποδίδει πειστικά το ετερόκλιτο ύφος του κάθε χαρακτήρα, το πλήθος των ιδιωματισμών αλλά και το χρώμα της ζωντανής γλώσσας, κι αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην ικανότητα της μεταφράστριας.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/02/2006