Ήλιος ανέσπερος

Με την ποιητική συλλογή «Ήλιος Ανέσπερος» η Πολυξένη Χούση, διαπρεπής Αιτωλίς λογία, κάνει το πρώτο της υπολογίσιμο πνευματικό φανέρωμα στον κόσμο της λογοτεχνίας.
Ως τόσο το καλοτυπωμένο και πνευματοφόρο αυτό βιβλίο μαρτυρά μια νέα ποιήτρια με αξιόλογη πνευματική οντότητα, που γνωρίζει τι θέλει να πει και πώς να το εκφράσει. Όχι μόνον οι πνευματικές γνώσεις της, αλλά και το ίδιο καλλιτεχνικό ταπεραμέντο της, την κάνουν να δημιουργεί ένα καλό ξεκίνημα με προοπτικές για καλή πνευματοφόρο σταυροφορία.
Η γραφή της είναι στρωτή, συγκαταβατική, που γνωρίζει να αποφεύγει το περιττό και να επιμένει στη λυρική διαπραγμάτευση ουσιών διαχρονικής αξίας.
Άλλοτε χαριτωμένα παραδοσιακή και άλλοτε τολμηρά νεωτερίζουσα, ξέρει να κυνηγά τις λυρικές ουσίες και να αποδίδει εικόνες μοναδικής αρτιότητας.
Την παρακολουθούμε στην τεχνικότατη «Πνοή ζωής» :
Με του ήλιου το γέλιο ξεχνιέσαι
με της νύχτας το μαύρο αγρυπνάς
στην αχλή του αέρα πλανιέσαι
πεταλούδα που άνθος ζητάς.

Φευγαλέες ανάσες κυκλώνουν
κυνηγάς οξυγόνο να βρείς,
στην αγάπη κρυμμένη η αλήθεια
και μαζί η πνοή της ζωής.

Η λιτότητα του στίχου ειδικότερα και του ποιήματος γενικότερα, είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά της λυρικής αρχιτεκτονικής της ποιήτριας.
Η ποιήτρια στηρίζεται σε αδιαμφισβήτητα πιστεύω : στη φύση, στην οικογένεια, στις προσηνείς σωτήριες παραδόσεις. Ο ρόλος του συναισθήματος όχι μόνον δεν περιορίζεται, αλλά διευρύνεται. Είναι το πάθος που πολιτογραφείται από το λόγο. Η ψυχή της κυρίας Χούση είναι η έμμυθη ψυχή που θέλει πάντα να αντιπαρατίθεται στο στεγνό ορθολογισμό. Διαβάζουμε στο ποίημα «Επικράτηση» :
Το άδικο,
δόνηση, αστραποβροντή στα σωθικά τ’ ανθρώπου,
μπήγεται ίσα στο πετσί και χύνεται στο αίμα,
παλεύει, χαρακώνεται απ’ της ψυχής τα νύχια.

Η έκφραση της έγνοιας της και το βάθος της έντασής της, μας κάνουν να ριγούμε. Ωστόσο πάντα στην ποίηση αυτή μία οπτασιακή αχτίδα φωτίζει τους συλλογισμούς της ποιήτριας. Είναι η ανάταση των συμβόλων μιας αξίας. Εκείνη η ορισμένη ποιότητα της ατομικής ζωής.
Πρόκειται για μία ζωντανή λυρική ιστορία, ιστορία μιας ζωντανής ψυχής και μιας άγρυπνης συνείδησης και τραγουδιέται με το να διηγηθεί κανείς τη μελωδία της, όπως έγραψε και ο μεγάλος ισπανός λυρικός Αντώνιο Ματσάδο.
Η Πολυξένη Χούση βρίσκεται σε καλό δρόμο και πιστεύω πως θα τον ακολουθήσει με συνέπεια και λυρική υπευθυνότητα.
Μαρούσι 23-8-2010
Θανάσης Παπαθανασόπουλος
Πρόεδρος Εφετών, Ποιητής, Συγγραφέας

Πνοή από ζείδωρο αεράκι στην ποίηση, θα έλεγα, η συλλογή ποιημάτων «Ήλιος Ανέσπερος» της Πολυξένης Χούση. Έχει ανάγκη από τέτοιες πνοές η σημερινή ποίηση καθώς, δεσμώτης στα χέρια προχειρολογούντων, βυθίζεται στο τέλμα της ανυπαρξίας, ξέμακρη απ΄το χώρο της, που ακολουθεί τη φιλοσοφία και κάπου τη συμπληρώνει. Ναι, η ποίηση ήταν και πρέπει να παραμείνει ήλιος ανέσπερος, να φωτίζει τις καρδιές και να διαλύει τα σκότη. Δεν είναι ενασχόληση εύκολη η ποίηση, ούτε τρόπος και μέσον για να καλύπτει μικροφιλοδοξίες. Δεν επιδέχεται αυτοσχεδιασμούς, δεν προσφέρει τη σάρκα της για ασέλγειες. Και τι διαπιστώνουμε σήμερα; Ένα πλήθος από ετερόκλητα στοιχεία να οικειοποιούνται το χώρο της και εκδότες περιοδικών να δημοσιεύουν με απίστευτη ευκολία τα παράγωγά τους, που μόνο ποιήματα δεν είναι. Το κακό συμπληρώνεται με διθυραμβικές κριτικές από πρόθυμους κριτές. Επί τέλους, καιρός είναι, κάποτε να καταλάβουν πως, αν θέλουν να σκοτώσουν την ώρα τους, υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι να το πετύχουν, αφήνοντας ήσυχη την ποίηση, για να μείνουν σ’ αυτόν το χώρο τον ιερό, άξιοι εκπρόσωποι, που διαθέτουν έμπνευση και τάλαντο.
Η Πολυξένη Χούση άργησε και όλα δείχνουν πως το μελέτησε και το δοκίμασε πολύ και μόνον όταν πείσθηκε, αποφάσισε να κατεβεί σ’ αυτόν το χώρο.
Διαβάζοντας την ποιητική συλλογή της Πολυξένης Χούση, αισθάνεσαι μια βαθιά αλλαγή, μια μεταστοιχείωση να συντελείται μέσα σου. Εδώ οι λέξεις δεν παρατάσσονται μόνον σε μια θαυμαστή αλληλουχία. Επενεργούν και σαν δυνατός καταλύτης και παράγουν έντονο ψυχισμό, που εκδηλώνεται με μια αισθητή αλλοτρίωση του εγώ σου, που παύει πια να υπακούει σε προσωπικά κελεύσματα και αφομοιώνεται και ταυτίζεται με τον κόσμο και τα αισθήματα της ποιήτριας και γίνεται ένα μ’ αυτά. Δεν έχουμε συχνές ευκαιρίες να απολαμβάνουμε ποίηση βαθιά ανθρώπινη, ειρηνική, κατευναστική. Καλή η αναζήτηση για κρυμμένες χαρές, καινούργιες ιδέες, αναγεννητικούς δρόμους στην τέχνη. Κάτι που να συμπλέει με τις αλλαγές και τις κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής, που ούτε σαν υποψία δεν μπορούσε να συλλάβει ανθρώπινος νους. Πάνω όμως στην αναζήτηση, χάθηκε η ουσία και μπρός μας στήνεται ένα καινοφανές κατασκεύασμα, άδειο από περιεχόμενο και ιδέες, κακότεχνο, ποίηση μόνον κατ’ όνομα, που μένει στα αζήτητα και λείπει τελείως από τις απαγγελίες, που γέμιζαν μεγάλες εθνικές γιορτές.
Η ποίηση της Πολυξένης Χούση είναι απλή, απαλή, τρυφερή. Έχει όλα τα γνωρίσματα του ποιητικού λόγου. Είναι γεμάτη φως κι ομορφιές και πάντα χαριέσσα, γεμάτη αιθρίες κι αστρόεσες νύχτες. Μετατρέπει, με τρόπο μαγικό, την κακή διάθεση σε πνευματική ευφορία. Νοιώθεις να βουλιάζεις σε μια γλυκιά ανακούφιση, που σε αιχμαλωτίζει και διαχέεται ως το τελευταίο κύτταρο του είναι σου. Είναι περισσότερο από βέβαιο πως δεν θα τη διαβάσεις μια μόνο φορά. Θα ’ναι η καταφυγή σου σε αιχμηρές στιγμές της καθημερινότητας.
Η γλώσσα της καθαρή, χυμώδης και ρέουσα, απαλλαγμένη από αρχαϊκούς διεμβολισμούς κι ο λόγος της μεστός και άρτια δομημένος.
Ακολουθώντας το προγονικό : Ουκ εν τω πολλώ το ευ, τι να πεις για κείνο το ποιηματάκι «Απορία» : Τι είν’ η ζωή , τι θάνατος/ ποια ρήση θα το γράψει/κι από τα δυο ποιο ειν’ αυτό /το νου που θα τρομάξει;
Τι περιεκτικότητα, τι πλούτος, τι νοήματα!
Μοιάζει με αναζήτηση για στέρεο έδαφος, τούτη η ποίηση, που θα εμπιστευτείς το βάρος και την πορεία σου, τείνοντας σε υψηλές κατακτήσεις, που για να τις πλησιάσεις, χρειάζεται υπέρβαση.
Κάποιοι χαμηλοί τόνοι ερωτισμού, πέραν απ’ του κορμιού την ηδονή, αλλά αγάπη χωρίς σύνορα για όλου του κόσμου τις ψυχές.
Κάπου, φευγαλέες σκιές μελαγχολίας κάνουν την παρουσία τους. Σχετικό το ποίημα «Θύμηση» : Άλλαξες είπες ουρανό./Τακτοποίησα και τις τελευταίες εκκρεμότητες στη μνήμη μου/και κλείδωσα το αρχείο/Σου ’δωσα τα κλειδιά/να το ανοίγεις μόνο/για να ποτίζεις το λουλούδι/χάρισμα στη γιορτή σου./Το άρωμά του και για τους δύο/θύμηση μόνη ζωντανή/μιας γιορτής που κράτησε χρόνια.
Απαλό το χέρι της ποιήτριας, απλώνεται διακριτικά σ’ όλες της ζωής τις χαρές. Μυρίζει και χαίρεται το τριαντάφυλλο, προσέχοντας όμως μην το χνώτο της, ζαλίσει τα τρυφερά του πέταλα. Έτσι, ξανοίγεται στον κόσμο των αισθήσεων, που τις μεταπλάθει σε ιδέες, ευγενικές και εύληπτες, με πρόσκαιρες δοκιμασίες, που τις προσπερνά αδιατάραχα. Ακολουθώντας την στο ποιητικό της ταξίδι, θα νιώσεις ψυχική ανάταση, θα βρεθείς σε πνευματικές αιθρίες με καθάριες αναπνοές και θα αράξεις σε απάνεμο και γαληνεμένο αραξοβόλι.
Κλείνοντας, αφού συγχαρούμε την ποιήτρια, για το ελπιδοφόρο ξεκίνημά της, θα της τονίσουμε, με νόημα, πως όσα της είπαμε δεν σημαινοποιούν πως κατέκτησε την ποίηση, απλά μπήκε με το δεξί της πόδι στο χώρο της κι ας είναι προσεχτική στο δύσκολο δρόμο που μπροστά της ξανοίγεται.
Αθήνα, Σεπτέμβριος 2010.
Πάνος Λαζαρόπουλος
Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας

Η ποίηση της Πολυξένης Χούση έχει - όπως υποδηλώνει και ο τίτλος – το φως της ηλιοπότιστης μέρας και την αρμονική γραμμή του Αυγουστιανού δειλινού με χρώματα και ψυχικά αρώματα. Αποπνέει μια γαλήνη με το προσεκτικό μετροβάδισμα που σέβεται την πνευματική ηρεμία του αναγνώστη. Κι όταν – ανθρώπινο – μας αναμετράει με μιαν ανασεμιά μελαγχολίας, φροντίζει με την αρμονία του στίχου να μας δώσει την άνεση της δυνατότητας διαφυγής. Δεν ποντάρει στην κακότητα του συρμού. Ούτε υπεισέρχεται στις ψυχικές αναστατώσεις και τους υπαρξιακούς κατατρεγμούς. Θέλει να στήσει τους στίχους της σε μιαν ολότητα συναρμονικού πορεύματος, ώστε να δίνεται - και πιο σωστά - να μεταδίδεται η δική της αισθαντικότητα στον αναγνώστη, παρ’ ότι το υπαρξιακό στοιχείο είναι πάντα μπροστά μας, χωρίς να μας προκαλεί. Γι αυτό και μάλλον θα ξαφνιάζει τους ποιητές του αχ και βαχ και τους αναγνώστες του σκοτεινού στοχασμού.
Εδώ όλα είναι ποίηση με το χαρακτηριστικό του φωτός. Υπάρχει το φως και δεν θέλει το σκοτάδι. Εμμένει στο φως. Δεν θα την έλεγα ποίηση του ευτυχισμού. Είναι η ποίηση του προβλήματος και των καταστάσεων που ζούμε με σαφή προσανατολισμό των ψυχών προς τη χαρά της γλυκόφωτης μέρας. Και είναι συνειδητή αυτή της η κατεύθυνση. Αυτό δεν σημαίνει πως αγνοεί ή πως δεν βιώνει τις θλιβερές πραγματικότητες ή την κοσμική ερημία του όντος. Απλά δεν θέλει να περνάει από τέτοιες γειτονιές. Δεν φοβάται τα υπαρξιακά βυθίσματα. Οδοιπορεί κι από κει αλλά σε ώρες που κοιμάται η διαμαρτυρία και η εξέγερση, για να τις δίνει σε ύπνο, για να μη μας αφαιρεί την αίσθηση του φωτός, που μας μερεύει.

Αυτά γενικά. Περνάμε σε μιαν επαφή με τη στιχουργική της και τις επισημάνσεις της. Είναι ολοφάνερο πως βιώνει ως ποιήτρια το λόγο του Αριστοτέλη: Ει τις περιέλοιτο της ποιήσεως τον τε ρυθμόν και το μέλος, λόγοι γίγνονται το λοιπόμενον». Αν κανείς αφαιρέσει από την ποίηση το ρυθμό και τη μουσικότητα – την αρμονία, τον έμμελο λόγο, το υπόλοιπο είναι σκέτα λόγια. Κι αυτός ο ρυθμός κρατάει καλά τόσο στα ποιήματα της ομοιοκαταληξίας, όσο και στην ελεύθερη στιχουργία της. Έχω την εντύπωση πως θα προτιμούσε την ομοιοκαταληξία των στίχων στη γραμμή, όσο και την ανά δεύτερο στίχο, καθώς και την ανά δύο στίχους, όπως στο «άρωμα»: ζουμπούλια- τραγούδια, φθάνει- μαράνει, τα μέρη – να μου φέρει.

Διαθέτει τέχνη με χάρισμα και σεμνότητα. Δεν φωνάζει. Ψιθυρίζει. Ακούστε τη στο «χρέος» πώς μας παίζει ωραία στιχουργικά παιχνίδια με την άρπα της τραγουδώντας την ομορφιά της ποίησης απευθυνόμενη στους ποιητές: «αν βρει ουρανό να κρατηθεί και γη για να φωλιάσει – άρωμα ’λιόφερτης πνοής αναγεννά την πλάση- Ποιητές – τους ήλιους δείξετε κι αστέρια ζωγραφίστε, - τους ανέμους σωπάσετε, τους ουρανούς κρατείστε». Δεν ωραιοποιεί τίποτα. Δείχνει κι όποιος έχει μάτια βλέπει. Δέστε τώρα και τον ελεύθερο στίχο της πόσο μουσικός είναι και τί πνοές φυσάει μέσα μας. Το ποίημα «Θύμηση» : Άλλαξες είπες ουρανό. – τακτοποίησα και τις τελευταίες - εκκρεμότητες στη μνήμη μου – και κλείδωσα το αρχείο. – Σου ’δωσα τα κλειδιά – να το ανοίγεις μόνο – για να ποτίζεις το λουλούδι – χάρισμα στη γιορτή σου – Το άρωμά του και για τους δυο- θύμηση μόνη ζωντανή - μιας γιορτής που κράτησε χρόνια». Μουσικότητα, χαμηλοί τόνοι, βαθειά συναισθήματα, αξιοπρέπεια ζωής και ευγένεια πόνου! Κοιτάζει πίσω υπερβαίνοντας τον πόνο, ενώ συνομιλεί μιλώντας γαλήνια μ’ένα δάκρυ διακριτικού συγκρατημού, ένα δάκρυ μετανάστης.

Δεν θέλω ν’ αποφύγω τον πειρασμό ν’ αναφερθώ σε στίχους, ελεύθερους στίχους από το ποίημα της Πολυξένης Χούση, «έλλειμμα ουρανού». Και τούτο γιατί δείχνει πως η λατρεία του φωτός δεν αποκλείει τη μελαγχολία. Άλλο, όμως, να τσακίζεσαι καλαμιά των ανέμων κι άλλο να διασώζεις την αρμονία των στίχων με μιαν αισθαντικότητα που αιχμαλωτίζει με ανεπαίσθητο δίχτυ γλυκιάς αιχμαλωσίας.
Πάντα διαβαίνεις στενοσόκακα
μη και βρεθείς σε πλάτωμα και ξοδευτείς σ’ ανέμους …
Τεμαχισμένος ο ήλιος σώνεται…
και συ έμπορος μελλοθάνατης αχτίδας.
………………………………………
Σκήνωμα ονείρου η μέρα
λιγοστεύει το φως
και συ αόμματος θεριστής λουλουδιών...
…σε σκοτεινό πηγάδι η ελπίδα
και συ κουβαλητής ερέβους.
…………………………………………
Αγκιστρωμένος σε κατωφέρεια λιγόφωτης σελήνης….
πορεύεσαι, σε νοθευμένες άνοιξες κι άγευστα καλοκαίρια.»

Έχει θυμό –συγκρατημένο – μια πικρή μελαγχολία, από θολό ουρανό και μίζερη ψυχή. Θυμός, οίκτος και εκείνη η πικρή γεύση της πικροδάφνης. Κι αυτά με στίχο ελεύθερο υπηρετώντας σε θαυμαστές ισορροπίες τον Αριστοτελικό ρυθμό και το μέλος. Είναι η πρώτη της συλλογή, αλλ’ όχι και τα πρώτα της ποιήματα, όπως γράφει η ίδια στα βιογραφικά της και όπως είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ. Στην προλογική της πρόσβαση για τον αναγνώστη, γράφει: «Έτσι από παλμό σε παλμό και από στίχο σε στίχο προσπαθώ να στεγασθώ στο μέρος όπου φως και μουσική περιφρουρούν το κάλλος: Στην ποίηση. Καταλαβαίνουμε τώρα γιατί φως, γιατί ρυθμός, γιατί μέλος!
Πολυξένη έχεις στεγαστεί δικαιωματικά στην ποίηση, απ’ όπου πολλοί έχουν μετακομίσει κι ας μην το φωνάζουν. Η κρίση του καιρού μας είναι γενική και κείνοι, όπως λες, «κουβαλητές ερέβους».

Χρήστος Κορέλας

Φιλόλογος, Συγγραφέας