Πορεία μιας ζωής

Ο Κωνσταντίνος Χρηστίδης, εγκαταλείπει τα Γιάννενα σε ηλικία δεκατριών ετών και αφού περνάει κάποια χρόνια στο Μεσολόγγι και στη συνέχει στην Αθήνα μεταβαίνει στην Οδησσό και καταλήγει στη Ρουμανία. Εκεί ενσωματώνεται στα υψηλότερα επίπεδα της κοινωνικής πυραμίδας, αρχικά ως οικοδιδάσκαλος στις πλούσιες και συγχρόνως καλλιεργημένες οικογένειες της ελληνικής διασποράς, και στη συνέχεια ως ενοικιαστής αγροτικών εκμεταλλεύσεων και έμπορος δημητριακών. Η αφήγηση της «βιογραφίας», του γραμμένη στα ενενήντα του χρόνια στο Βουκουρέστι, μας μεταφέρει στον κόσμο των λογίων του 19ου αιώνα, τόσο στον εθνικό χώρο, όσο και στις διάφορες χώρες της ελληνικής διασποράς.






ΚΡΙΤΙΚΗ



«Εγεννήθην τω 1818 εν τη κώμη Βελτσίστη κειμένη εν θελκτικώ οροπεδίω 4 ώρες των Ιωαννίνων απέχοντος, οπόθεν πηγάζει και εκρέει εκ της Αχερουσίας λίμνης, της αρχαίας Παμβώτιδος, ο Αχέρων, εκβάλλων εις έτερον μεγαλύτερον ποταμόν καλούμενον Θύαμιν». [...] «Εν δε μόνον λυπούμαι, ότι αποθνήσκω επί της ξένης χωρίς ν' αξιωθώ να ίδω τουλάχιστον διά τελευταίαν φοράν και ασπασθώ την φιλτάτην Μαρίαν μου και τα φίλτατά μου χαριέστατα τέκνα της, αλλά και αυτήν την φιλτάτην πατρίδα μου, την ιεράν εκείνη γην των αναμνήσεων και των ελπίδων, προς ην αείποτ' ητένιζον τον νουν μου και την καρδίαν ουδέποτ' αυτής επιλανθανόμενος». Σ' ετούτες τις δύο φράσεις, την αρχική και την ακροτελεύτια της αυτοβιογραφίας του, περικλείει ο σημαντικός λόγιος της ελληνικής διασποράς Κωνσταντίνος Χρηστίδης εβδομήντα έτη βίου, τον οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει «περιπετή, βαρυπενθή, πολύκλαυστό τε και πολυώδυνο». Καθώς δεν υπάρχουν αναφορές στην τελευταία εικοσαετία της ζωής του, η Ευγενία Μπουρνόβα, η οποία επιμελήθηκε επιστημονικά την έκδοση, παρατηρεί ότι ο Χρηστίδης ενδιαφερόταν μάλλον να καταγράψει την προσωπική του διαδρομή από το χωριό του ως την πλήρη δικαίωση και αναγνώριση, με την απόκτηση του πτυχίου του στην τότε Ρωσία και τον γάμο του, παρά να συντάξει μια πλήρη αυτοβιογραφία.

Με πρώτον το 1831, όταν πηγαίνει από τα Γιάννενα στο Μεσολόγγι, οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής του εντοπίζονται: το 1843 στην Αθήνα, όπου παρακολουθεί το πανεπιστήμιο, και ένα χρόνο αργότερα στο Βουκουρέστι, όπου παραδίδει μαθήματα ελληνικής γλώσσας σε παιδιά οικογενειών που καταλέγονται στην ελίτ της πόλης· το 1851 παίρνει το πτυχίο φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο του Χάρκοβο και επιστρέφει στην Οδησσό, όπου αποδέχεται θέση καθηγητή της ελληνικής γλώσσας στο Λύκειο· το 1853 εγκαθίσταται στο Ισμαήλ, όπου διευθύνει την Εμπορική Σχολή, και το 1860 μετοικεί στο Πογωνέστι της Βεσσαραβίας, όπου νυμφεύεται και αναλαμβάνει το κτήμα του πεθερού του. Η επόμενη δεκαετία θα κυλήσει με παραμονή σε ελληνικές πόλεις - ανάμεσά τους και η Αθήνα, όπου έρχεται για να εγγράψει στο Αρσάκειο τις δύο κόρες του Μαρία και Ελένη -, στην Ιταλία, στη Γαλλία και στη Βιέννη, καταλήγοντας στη Βράιλα, όπου θα αναπτύξει εμπορική δραστηριότητα.

Το 1875 εγκαθίσταται στη Ζιμνιτσέα, ως επιστάτης των εκεί κτημάτων του Γρηγορίου Γρ. Υψηλάντη, και τρία χρόνια αργότερα μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να συντάξει έκθεση που του ζητήθηκε από τον Ευάγγελο Ζάππα για το ομώνυμο παρθεναγωγείο. Στη συνέχεια αναχωρεί για τη Θεσσαλία, όπου εκμισθώνει το κτήμα του Ζάππα «Μεγάλα Καλύβια». Στα 1886 περνάει για τελευταία φορά από την Αθήνα για να χαιρετήσει την κόρη του και επιστρέφει οριστικά πλέον στο Βουκουρέστι, όπου θα μείνει με την οικογένεια της άλλης κόρης του, Χαρίκλειας. Πνεύμα ανήσυχο ο Χρηστίδης, λόγιος συγκροτημένος που πρόκοψε από τις σχέσεις του με την εύπορη ομογένεια της Ρωσίας και της Ρουμανίας, σχετίστηκε με πολλούς επιφανείς της εποχής του και τα γραπτά του αναδεικνύουν όλη την ατμόσφαιρα, τα εμπορικά και κοινωνικά ήθη, την εθιμοτυπία της εποχής. Αλλά οι σελίδες της αυτοβιογραφίας του συνιστούν και μια μαρτυρία για τη ζωή εν Ελλάδι, καθώς συναισθηματικά ποτέ δεν αποκόπηκε από την προσφιλέστατη γενέτειρά του.

Δ. ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ , 03-02-2002