Οικονομικές θεωρίες και κρίσεις

Το πιο δύσκολο τεστ για μια οικονομική θεωρία είναι να δει κανείς πώς αντιμετώπισε τις διάφορες κρίσεις και προκλήσεις σε διάφορες ιστορικές φάσεις. Για παράδειγμα, με ποια οικονομική πολιτική η αρχαία Αθήνα απέφυγε τις κρίσεις λιμού και ποια μέτρα εφάρμοσε ο Ιούλιος Καίσαρας για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά όταν έσκασε η "φούσκα" στην αγορά ακινήτων της αρχαίας Ρώμης; Πώς προκλήθηκε η κρίση επί Διοκλητιανού και πώς κατάφερε ο Μ. Κωνσταντίνος να την αντιμετωπίσει δημιουργώντας συνθήκες οικονομικής σταθερότητας στο Βυζάντιο κατά πολύ ανώτερες από αυτές που επικράτησαν στην Μεσαιωνική Δύση; Πώς οι επιδημίες και η κλιματική αλλαγή του 14ου αιώνα αφύπνισαν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και οδήγησαν στην ανάπτυξη του εμπορίου, των τραπεζών και του κρατικού χρέους;

Γιατί άραγε η Βιομηχανική Επανάσταση έγινε στην Αγγλία και όχι στην Γαλλία που ήταν πλουσιότερη ή στην Κίνα που την εποχή εκείνη είχε κάνει άφθονες τεχνικές ανακαλύψεις; Γιατί στην καπιταλιστική κρίση του 1930 οι κυβερνήσεις έδειξαν τυφλή εμπιστοσύνη στις αγορές και άργησαν τόσο πολύ να αντιδράσουν σωστά; Γιατί οι οικονομίες του υπαρκτού σοσιαλισμού που κατάργησαν τις αγορές δεν μπόρεσαν να βρουν την ισορροπία παραγωγής και ζήτησης και κατέρρευσαν το 1989; Πώς ο κεϋνσιανισμός αφού κυριάρχησε επί 40 χρόνια, εκτοπίστηκε από τον μονεταρισμό την δεκαετία του 1980 για να επανέλθει σήμερα εμπλουτισμένος στο επίκεντρο των νέων θεωρητικών αναζητήσεων;

Ακόμα πιο σημαντικό, πώς οι περίτεχνες χρηματο-οικονομικές θεωρίες δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την πρόσφατη πιστωτική κατάρρευση του 2008 και την κρίση χρέους της Ευρωζώνης; Για τον λόγο αυτό άλλωστε η παγκόσμια κρίση προκάλεσε μεγάλη αμφισβήτηση όχι μόνο στις οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται, αλλά και στις οικονομικές θεωρίες που διδάσκονται και σε πολλές χώρες ξεκίνησαν ήδη έντονες συζητήσεις για την επανεξέταση και αναθεώρησή τους.

Ο Νίκος Χριστοδουλάκης κάνει μια κριτική εξιστόρηση των βασικών οικονομικών θεωριών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αναλύοντας πώς διαμορφώθηκαν, πώς εξελίχθηκαν και πώς ανταποκρίθηκαν στις οικονομικές κρίσεις, πράγμα που είχε ως συνέπεια άλλες να ξεχαστούν και άλλες να κυριαρχήσουν. Στο βιβλίο παρουσιάζεται μια ταξινόμηση των διαφόρων ειδών οικονομικών κρίσεων και περιγράφονται μια σειρά από κριτήρια για την σύγκριση και αξιολόγηση των οικονομικών θεωριών. Με όσο πιο μεγάλη έπαρση ισχυριζόταν μια θεωρία ότι προσφέρει λύσεις σε όλα τα θέματα, τόσο πιο απερίσκεπτη αποδείχτηκε όταν οι συνθήκες άλλαξαν και ανέτρεψαν τα δεδομένα της. Αντίθετα, προσεγγίσεις που δεν είχαν μεσσιανικά χαρακτηριστικά κατάφεραν πιο εύκολα να κατανοήσουν τις αλλαγές και να φανούν χρήσιμες στην αντιμετώπιση των κρίσεων.