Ηλεκτρονικά έγγραφα και ηλεκτρονική δικαιοπραξία

Ηλεκτρονική λέγεται η δικαιοπραξία που καταρτίζεται με τον τύπο του ηλεκτρονικού εγγράφου, με ηλεκτρονικό τύπο. Ηλεκτρονικό έγγραφο με την ευρεία έννοια του όρου μπορεί να χαρακτηρισθεί κάθε έγγραφο του οποίου η υπογραφή παράγεται εξ ολοκλήρου ή απλώς αποτυπώνεται με τη βοήθεια της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Στην έννοια αυτή περιλαμβάνονται δύο υποκατηγορίες εγγράφων: Γνήσια ηλεκτρονικά έγγραφα, δηλαδή καταχωρίσεις σε μαγνητικό υλικό, όπως το e-mail, και χάρτινα έγγραφα με περιεχόμενο και υπογραφή ηλεκτρονικά αποτυπωμένη σ' αυτά, όπως το fax και το telex.

Η ηλεκτρονική δικαιοπραξία αποτελεί εκδήλωση του ανεπιφύλακτου συνταγματικού δικαιώματος συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας.

Στο ελληνικό ουσιαστικό δίκαιο υπήρχε γνήσιο ακούσιο επιγενόμενο κενό σχετικά με την αξία του ηλεκτρονικού εγγράφου τόσο ως συστατικού, όσο και ως αποδεικτικού τύπου. Το κενό παύει με την προσαρμογή του ελληνικού δικαίου προς τις Οδ.99/ 93 και 00/31.

Ο κοινοτικός νομοθέτης ορίζει ότι οι όροι του συστατικού η αποδεικτικού ιδιωτικού εγγράφου πληρούνται και με το ρυθμιζόμενο ηλεκτρονικό έγγραφο (άρθρ.5§1 Οδ.99/ 93), δηλ. εκείνο που φέρει προηγμένη, δηλ. ψηφιακή ασυμμετρική κρυπτογραφική υπογραφή, η οποία βασίζεται σε αναγνωρισμένο πιστοποιητικό και απορρέει από ασφαλή διάταξη δημιουργίας. Περιεχόμενο του ρυθμιζόμενου ηλεκτρονικού εγγράφου μπορούν να αποτελέσουν όλες οι άτυπες δικαιοπραξίες ή αυτές που έχουν ως συστατικό τύπο το ιδιωτικό έγγραφο δεν αποκλείεται πάντως σε μια σειρά περιπτώσεων που αναλύονται διεξοδικά στο βιβλίο να είναι έγκυρο και το μη ρυθμιζόμενο ενυπόγραφο ηλεκτρονικό έγγραφο, π.χ. ως μη προβλεπόμενο από το νόμο αποδεικτικό μέσο, δικαστικό τεκμήριο κ.ά.

Η υπογραφή ενός τέτοιου εγγράφου όντας μη ιδιόχειρη μπορεί λοιπόν να τεθεί σ' αυτό όχι μόνον από τον ίδιο τον εκδότη του, αλλά και από οποιονδήποτε τρίτον. Η συντέλεση της ηλεκτρονικής δικαιοπραξίας πραγματοποιείται κατά τη στιγμή της αποστολής του ηλεκτρονικού εγγράφου από το τερματικό του εκδότη προς το λήπτη του, αλλά τα έννομα αποτελέσματά της επέρχονται μόλις αυτό περιέλθει στον τελευταίο, δηλ. μόλις ο τελευταίος αποκτησει πρόσβαση σ' αυτό, τυχόν δε μεταγενέστερη αποστολή ηλεκτρονικού αποδεικτικού παραλαβής δεν έχει παρά αποδεικτική σημασία.

Στην επιχειρούμενη στο βιβλίο ανάλυση της παθολογίας των ηλεκτρονικών δικαιοπραξιών ικανοποιείται το αίτημα για αυξημένη "ψηφιακή πίστη", ήτοι για εμπιστοσύνη στην έγκυρη κατάρτιση της ηλεκτρονικής δικαιοπραξίας.

Εφαρμοστέο δίκαιο της ηλεκτρονικής συμβάσεως είναι το δίκαιο του τόπου εγκατάστασης του φορέα των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας.