Ακολουθώντας τα βήματα του Μεγαλέξανδρου

Η Σιμόνη Ζαφειροπούλου, ακολουθώντας τα ίχνη του Αλέξανδρου στο μεταίχμιο δύο αιώνων -20ού και 21ου- αναζήτησε τον θρύλο και τη μαγεία που επιβιώνει σε λαούς με άλλο πολιτισμό και άλλες θρησκείες. Αναψηλαφώντας την ιστορία του μεγάλου στρατηλάτη, αποτύπωσε με το φωτογραφικό της φακό στοιχεία που δείχνουν ότι ο μύθος του παραμένει ζωντανός. Μέσα από την αντιπαράθεση-συνύπαρξη ιστορίας και σημερινής πραγματικότητας, ο αναγνώστης περπατάει στα ίδια μονοπάτια, ταξιδεύει σε απόμακρες περιοχές της γης, θαυμάζει και απορεί...
Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στον βασιλιά της Μακεδονίας, τον ηρωικό στρατηλάτη, τον ενσαρκωτή της ιδέας ενοποίησης του ελληνικού με τον πολιτισμό της Ανατολής, και στον άλλο Αλέξανδρο, τον ιδεατό, της φαντασίας και των ανεκπλήρωτων οραμάτων, σ' αυτόν που μέσα στην αχλύ του μύθου του κράτησε ζωντανό τον πόθο για το άπιαστο και το ανεξερεύνητο...

Από το εξώφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



H Σιμόνη Ζαφειροπούλου έγραψε ένα οδοιπορικό ή ένα ταξιδιωτικό χρονογράφημα προσκυνηματικού τουρισμού για τον Μέγα Αλέξανδρο. Ηταν δύσκολο. Γιατί τα ίχνη που εκείνος άφησε δεν ήταν πια στο έδαφος. Οχι γιατί είχαν σβηστεί στο διάβα των 2.300 χρόνων που εν τω μεταξύ πέρασαν. Αλλά γιατί τα ίχνη είχαν μετατεθεί. Στ' άστρα, όπου το ταμείο της ιστορίας των προσώπων και των έργων τους που ξεφεύγουν από τα ανθρώπινα μέτρα. Στ' άστρα και στις ψυχές των ανθρώπων, εκεί στους τόπους απ' όπου εκείνος πέρασε. Σ' αυτές τις ψυχές απευθύνθηκε η Σιμόνη Ζαφειροπούλου. Γιατί δεν μπορούσε να πάει στ' άστρα. Αυτούς τους ανθρώπους, που με τη συλλογική και διαδοχική μνήμη τους τον είδαν οι ίδιοι με τα μάτια τους, ρώτησε. Στον Γρανικό, στη Μίλητο, στην Εφεσο, στην έρημο της Σίβα, στη χώρα των Καλάς, στην Ταξίλα, στη Βαβυλώνα, στη Σαμαρκάνδη, στην Αλεξάνδρεια του Νείλου και στην Αλεξάνδρεια την Εσχάτη, στη Βουκεφάλα του Κασμίρ, στην Ινδική, στην Περσέπολη την κεκαυμένη, στην Κεϋλάνη και σ' όλη την Ανατολή. Ολα μια φωτεινή γραμμή. Μια λάμψη πάνω σε τόπους φλεγόμενους και μη καιόμενους. Πάνω σε ανθρώπους που τη δέχτηκαν και την έκαμαν φωτοστέφανό τους εσαεί. Αυτή τη μαγική ανταύγεια στα πρόσωπα των ανθρώπων αλλά και στα μνημεία ή και στα τοπία προσπάθησε να φωτογραφίσει - και το πέτυχε - η Σιμόνη Ζαφειροπούλου.



Επίκληση του μύθου



Το μέτρο της μεγαλοσύνης κάποιου ήρωα της Ιστορίας άλλοι λένε πως είναι κατόρθωμα, επίτευγμα που ορίζει και την τάξη του ήρωα. Αλλοι επικαλούνται το αίμα. Πόση ποσότητα αίματος χύθηκε εξαιτίας κάποιου δυνατού των καιρών. Και ανάλογα εκείνος χαρακτηρίζεται μέγας. H αιμοσταγής διάσταση της Ιστορίας. Νομίζω από τη γραφή της Σιμόνης Ζαφειροπούλου προτείνεται, υπαινικτικά έστω, ένας άλλος τρόπος μετρήσεως και κρίσεως κάποιου ως μεγάλου της Ιστορίας. Είναι η θέση που κατέχει στη συνείδηση του λαού έπειτα από 2.300 χρόνια. Οχι γιατί ο λαός γνώρισε τον ήρωα ιστοριοδιφώντας. Αλλά γιατί τον είδε με τα μάτια του ο ίδιος πριν από 2.300 χρόνια. Τον είδε να νικάει στις μάχες, τον είδε να κολυμπάει στον ποταμό, τον είδε να γλεντάει, τον είδε να παντρεύεται, τον είδε να τιμωρεί, τον είδε να δίνει χάρη σε δικασμένους, τον είδε να διατάζει, να θυμώνει, να χαίρεται. Τον είδε, τέλος, να μεταβαίνει στ' άστρα. Και τον έκρινε. Αυτά, inter alia, μας μεταφέρει με τρόπο μοναδικό η Σιμόνη Ζαφειροπούλου με τον Μεγαλέξανδρό της.

Το να γράψει κανείς για τον Μεγαλέξανδρο είναι μέγα εγχείρημα. Γιατί πολλοί έγραψαν. Οι μεγαλύτεροι ιστορικοί, πολιτικοί επιστήμονες, θεωρητικοί του πολέμου και της ειρήνης έγραψαν έγκυρα και με πληρότητα για αυτό το φαινόμενο της Ιστορίας. Τι θα μπορούσε να προσθέσει η Σιμόνη Ζαφειροπούλου; Πού και πώς θα μπορούσε να χωρέσει, από ποια χαραμάδα θα μπορούσε να περάσει και με ποια επιστημονική νομιμοποίηση να σταθεί ώστε να μιλήσει για τον Μεγαλέξανδρο;



H θηλυκή ματιά



Και όμως έγραψε, μίλησε, τραγούδησε, ζωγράφισε (με την κάμερα) και με μια απίστευτη πειστικότητα. Αντλησε δύναμη από την ηθική νομιμοποίηση που της έδινε ο θαυμασμός και η αγάπη της - η λατρεία της θα έλεγα - για τον Μεγαλέξανδρο και η αγαθή της προαίρεση. Λειτούργησε σαν τους «τροβαδούρους» του Βυζαντίου που τραγουδούσαν επίμονα, μονότονα, επαναληπτικά για τον Διγενή Ακρίτα. Πάντα το ίδιο θέμα που ποτέ δεν εξαντλείτο. Ανανεωνόταν κάθε φορά από τη νέα παραλλαγή στο επεισόδιο, στις συνθήκες, στις εντάσεις, αλλά και στη φωνή, στο χρώμα, στην υποβλητικότητα του «τροβαδούρου», στον στίχο, στο μέτρο, στην πλοκή και στη φόρμα του. Αυτό έκανε και η Σιμόνη Ζαφειροπούλου.

Είχα μείνει εντυπωσιασμένος κάποτε από την εισαγωγή του Ρένου Ηρ. Αποστολίδη στην Ιστορία του M. Αλεξάνδρου του J. G. Droysen. Είχα βρει εκεί ποίηση, ρωμαλέο ύφος, ανδρική αξιολογική ματιά, ενθουσιασμό και μάγεμα από το έπος του Μεγαλέξανδρου. Τώρα βλέπω τη θηλυκή ματιά της Σιμόνης Ζαφειροπούλου, που είναι γοητευμένη από τον έφιππο πολεμιστή του Γρανικού ή από τον διψασμένο πεζοπόρο στη διάβαση της ερήμου της Γεδρωσίας στην Ινδική, που έχυνε στην καυτή άμμο το νερό που του έφερναν οι ανιχνευτές να πιει ή από τον ηγέτη και εταίρο της Ωπης που έλεγε το φοβερό «Απιτε», «Φύγετε», στους αξιωματικούς και στρατιώτες και συμπολεμιστές του. Και βλέπω σ' αυτή τη ματιά μια μικρή, όχι κρυφή, λάμψη λατρευτική. Λατρεύει αυτόν τον ήρωα η συγγραφέας.



Οδοιπόρος στα Σούσα



Και ύστερα, η περιέργεια. Είναι περίεργη η Σιμόνη Ζαφειροπούλου να δει αν είναι όλα αληθινά. Ολα όσα λέει ο μύθος. Ψάχνει για ίχνη. Για μάρτυρες. Γίνεται «ευαγγελιστής» η ίδια. Καταθέτει τη μαρτυρία της. Γίνεται οδοιπόρος στα Σούσα. Προσκυνητής στον μεγάλο δρόμο. Γίνεται καπετάνιος στο καράβι της συνείδησής της. Και απαντά η ίδια στο ερώτημα της Γοργόνας. Της αδελφής του Μεγαλέξανδρου: «Ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;». Δίνει με το βιβλίο της την πιο τίμια καταφατική απάντηση. «Ναι, ζει και βασιλεύει» μας λέει η Σιμόνη. «Ναι, τον είδα με τα μάτια μου. Και δεν μου φάνηκε σαν όνειρο, σαν παραμύθι τάχα». Τον είδα στον Γρανικό, στο Γόρδιο, στην Ισσό, στην Οαση της Σίβας, στα Γαυγάμηλα, στη Βαβυλώνα, στα Σούσα, στην Περσέπολη, στη Σογδιανή, στη Σαμαρκάνδη, στην Ινδία, στον Υδάσπη ποταμό, στη χώρα των Μαλών, στην έρημο της Γεδρωσίας, στα Εκβάτανα και, τέλος, τέλος ξαφνικό στη Βαβυλώνα.

Ο,τι είδε στη γη κάτω, στον ουρανό πάνω και προπαντός στα μάτια των ανθρώπων που ζουν στα μέρη απ' όπου πέρασε εκείνη η φωτεινή λάμψη του Αλέξανδρου, η Σιμόνη Ζαφειροπούλου μάς το μετέφερε με εντιμότητα στο έργο της, που αποτελεί πλέον ιστορικό ντοκουμέντο και προσφορά στα ελληνικά γράμματα και στην παγκόσμια «Αλεξανδρογραφία».



Βύρων Πολύδωρας (βουλευτής)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 27-07-2003