Η Γυναίκα στο χρόνο

Η ζωή της Ελληνίδας γυναίκας σε μια διαχρονική πορεία τριάντα αιώνων μέσα από συγκλονιστικές φωτογραφίες που προσδιορίζουν την αντιστοιχία κινήσεων και συναισθημάτων και επιβεβαιώνουν πως οι ρόλοι στις καθημερινές ανάγκες παρέμειναν σχεδόν οι ίδιοι μέχρι πρόσφατα, που τους ανέτρεψε δραματικά ένας καινούργιος τρόπος ζωής.

Η γέννηση, ο γάμος, οι καθημερινές ασχολίες, η κοινωνική ζωή, τα θρησκευτικά έθιμα λατρείας, η μητρότητα και ο θάνατος, μέσα από την ισχυρή συγκίνηση της εικόνας, περνούν από τη Μινωική Κρήτη στη σύγχρονη ανώνυμη αγρότισσα, σ' ένα αντικαθρέφτισμα χωρίς νοσταλγία και περισσή συναισθηματολογία, αλλά με τη δύναμη και την αλήθεια ενός ντοκουμέντου που καταγράφει μια κοινωνική πραγματικότητα.

Μια έκδοση που αξίζει να την ξεφυλλίσετε αλλά και να την μελετήσετε...







ΚΡΙΤΙΚΗ




Η Γυναίκα στο Χρόνο καθώς και η ομόλογη αγγλική έκδοση με τον τίτλο Greek Women Through Time αναβαθμίζει το μεγάλο θέμα της ιστορικής συνέχειας και το αναδεικνύει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Το νεαρό πρόσωπο της σημερινής γυναίκας αντανακλάται στον καθρέφτη του χρόνου με το πρόσωπο ενός κλασικού χάλκινου γλυπτού. Αναμφίβολα πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο, ζωντανό σε δύο διαφορετικές στιγμές της Ιστορίας. Και έτσι οι εικόνες και οι αντικατοπτρισμοί ρέουν μέσα στις σελίδες της δημιουργικής ευθυκρισίας της συγγραφέως: η αγάπη της μητέρας στο παιδί, η γαμήλια τελετή, οι καθημερινές εργασίες, η κόπωση, οι λατρείες εικονογραφούν αιώνιες αλήθειες με την πειθώ που μόνο ο καθρέφτης διαθέτει.

Το τμήμα «Πρόσωπα» το θεωρώ το πιο μαγικό. Όλοι γνωρίζουμε ότι η Αφροδίτη είναι σήμερα ζωντανή ανάμεσά μας, αλλά αυτό το βιβλίο δίνει τη σχεδόν προφανή του απόδειξη. Στις «Καθημερινές Στιγμές» το διάνυσμα της επίδρασης αντιστρέφεται. Αμέσως αναγνωρίζουμε τις απλές δραστηριότητες της γυναίκας σήμερα ή λίγα χρόνια πριν -όταν χτενίζει τα μαλλιά της, μιλάει ή κλαίει- και ξαφνικά το συναίσθημα μας μεταφέρει πίσω στη γυναίκα των κλασικών χρόνων. Το αίσθημα της αναγνώρισης είναι τόσο χειροπιαστό που σχεδόν μας διαπερνάει. Τα αγάλματα αποκτούν ζωή και κινούνται μέσα στον καθημερινό μας περίγυρο.

Είναι ένα εμπνευσμένο λεύκωμα. Κατέφυγα στο βιβλίο του Andre Malraux Οι φωνές της Σιωπής, στο οποίο ο συγγραφέας με θαυμαστό τρόπο καταγράφει την επίδραση της τέχνης και των καλλιτεχνών διά μέσου των ρευμάτων της Ιστορίας. Ο Malraux γράφει για «τη φωνή που μας καλεί μέσα απ' τους αιώνες», από την αρχαία Ελλάδα ως σήμερα. Η πρόθεσή του ήταν να δημιουργήσει μια αίσθηση ανθρώπινης κοινότητας διά μέσου του χρόνου, διά μέσου του τόπου και διά μέσου των πολιτισμών. Η Γυναίκα στο Χρόνο παρέχει μια ολοζώντανη έκφραση όλων αυτών και όταν η Ζαφειροπούλου στην εισαγωγή της αναφέρεται σε ένα «αίσθημα κοινής μοίρας μεταξύ της σύγχρονης γυναίκας και της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα» υπόσχεται να αναφερθεί σε ένα τεράστιο θέμα, ένα θέμα μεγάλης σημασίας.

Η έμπνευση είναι πάντα προσωπική. Οι αντιδράσεις σ' ένα βιβλίο είναι έντονες και ατομικές. Εάν έχω ένα πάθος που με καθοδηγεί στη δουλειά μου, στο Βρετανικό Συμβούλιο, είναι η πίστη μου ότι καθώς μοιραζόμαστε εμπειρίες και αποκτούμε συνείδηση της κοινότητας ο κόσμος γίνεται καλύτερος, ασφαλέστερος και πλουσιότερος, με όποια σημασία θέλουμε να δώσουμε σ' αυτές τις έννοιες.

Θαυμάζω λοιπόν αυτό το βιβλίο σε δύο επίπεδα: είναι μια συγκινητική έκφραση του θέματος, δηλαδή της γυναίκας μέσα στον χρόνο, αλλά επίσης μας ενισχύει την αίσθηση της συλλογικότητας και μας υπενθυμίζει την κοινή μας ανθρωπιά. Σε μια πρώτη ανάγνωση το βιβλίο αποτελείται από έργα της κλασικής περιόδου πλάι σε έργα σύγχρονων φωτογράφων-δημιουργών. Αλλά όλα αυτά μετασχηματίζονται από τη δημιουργική επανατοποθέτηση της ματιάς της συγγραφέως. Ποιος είναι ο ρόλος της καθώς τοποθετεί μια σύγχρονη φωτογραφία δίπλα σε ένα άγαλμα της κλασικής εποχής και αυτόματα μετασχηματίζεται η σημασία και των δύο;

Υπάρχει μια υπέροχη εικόνα από ένα μισοκατεστραμμένο άγαλμα έφιππης αμαζόνας. Η απώλεια της κεφαλής, των χεριών και των μηρών σ' αυτή την περίπτωση εξυπηρετεί μόνο την ενδυνάμωση της συγκλονιστικής εντύπωσης που προκαλούν η καθαρή κίνηση και ο δονούμενος αισθησιασμός. Αυτή η εικόνα ενέπνευσε σε ορισμένους ανθρώπους με τους οποίους συζητούσα το αιώνιο ερώτημα: «Ποια είναι η ωραιότερη γυναίκα στην Ιστορία: Η Αφροδίτη της Μήλου ή η Νίκη της Σαμοθράκης;». Και οι δύο βέβαια, στο Λούβρο, ήταν οι ευνοούμενες τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών. Είναι συναρπαστικό ότι και οι δύο έχουν μεταμορφωθεί και έχουν γίνει αυτό που είναι μόνο με την αλλοίωση που επέφερε σ' αυτές ο χρόνος. Η απώλεια των χεριών της Αφροδίτης της Μήλου και της κεφαλής της Νίκης της Σαμοθράκης είναι μετασχηματισμοί οι οποίοι έδωσαν στα κλασικά δημιουργήματα τη μεγάλη τους δύναμη. Ποιος καλλιτέχνης μπορεί να οικειοποιηθεί αυτή την ιδιαίτερη δημιουργία;

Συστήνω ανεπιφύλακτα αυτό το βιβλίο στους ευαίσθητους αναγνώστες, στην ελληνική καθώς και στην αγγλική ή στη γερμανική έκδοση και ελπίζω ότι θα το απολαύσουν και θα τους δώσει το έναυσμα για νέες σκέψεις. Μνήμη και φαντασία είναι το ίδιο πράγμα, ή τουλάχιστον δύο όψεις της ίδιας διαδικασίας. Δείτε μέσα σ' αυτόν τον καθρέφτη. Σίγουρα δεν θα απογοητευτείτε.

Chris Hickey (διευθυντής του Βρετανικού Συμβουλίου στην Ελλάδα), ΤΟ ΒΗΜΑ , 27-01-2002