Άσματα δημοτικά της Ελλάδος

Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος θησαυρίζει εδώ τη δική του συμβολή στη διάσωση της ελληνικής δημοτικής ποίησης. Η συλλογή περιλαμβάνει 146 "ηρωικά" (θρήνους και κλέφτικα) και 50 "ποικίλα" ανέκδοτα άσματα. Η ιστοριογραφική αξία του βιβλίου έγκειται κυρίως στην εισαγωγή του ("προοίμιον") και την εκτενή (σσ. 31-590) "ιστορική μελέτη περί Μεσαιωνικού Ελληνισμού", όπου ο Ζαμπέλιος εισηγείται πρώτος την τρίσημη ενότητα της ιστορίας του ελληνισμού ("αρχαία, μέση και νεωτέρα περίοδος"). Τα "'Ασματα δημοτικά" αποτελούν σταθμό στη γένεση της ελληνικής ιστοριογραφίας τον 19ο αιώνα. Ο Λευκάδιος λόγιος "ανακαλύπτει" το Βυζάντιο (τον ελληνικό Μεσαίωνα) ως τον χαμένο κρίκο στην αλυσίδα της ελληνικής ιστορίας και προτρέπει στην "καλλιέργεια της ιστορικής επιστήμης" και της φιλοσοφιας της ιστορίας ("ιστοριονομίας") ως "σφυγμόμετρον εξευγενισμού". Η ιστοριογραφική (και ηθική) αποκατάσταση του Βυζαντίου ως "ύδατος καθαράς πηγής Ελληνικής" ενέπνευσε στον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο να συγγράψει αργότερα τη μνημειώδη πεντάτομη "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους" και την "Επιτομή" της (1860-1877).