Πέρα από το άτομο

Ο Θ. Ζιάκας, δεν υπάρχει αμφιβολία επ’ αυτού, είναι ένας επίμονος και φίλεργος σύγχρονος διανοητής, ο οποίος δεν προέρχεται από το ακαδημαϊκό περιβάλλον του ελληνικού πανεπιστημίου. Στο βιβλίο του « Πέρα από το Άτομο » σε μια προσπάθεια να δώσει λύση στο αίνιγμα και τη συνέχεια της ελληνικής ταυτότητας, κατασκευάζει ένα γενικό θεωρητικό σχήμα, που του επιτρέπει να υποστηρίξει τόσο την ύπαρξη αυτής της ταυτότητας ( ως κατά βάση πολιτισμικής ταυτότητας ) όσο και τη διαιώνιση των μορφωμάτων της ( ετερότητα μετοχής σε έναν πολιτισμό ) από τη μια ιστορική εποχή στην επόμενη. Φαίνεται να τα καταφέρνει αρκετά καλά. Το βασικό εργαλείο κατασκευής, όπως διατείνεται ο ίδιος, είναι ο Κοινός Λόγος.
Η κατασκευή της θεωρητικής πλατφόρμας, αν και όχι τόσο εύκολη όσο δείχνει το τελικό αποτέλεσμα, είναι ένας επιλεκτικός συνδυασμός θεμελιωδών θεωρητικών παραδοχών ή σχημάτων προγενέστερων και σύγχρονων φιλοσόφων και διανοητών. Έτσι, στηριζόμενος σε Αριστοτέλη, Ηράκλειτο και Girard, θεωρεί τον πολιτισμό ως τη διακριτή απόσταση ανάμεσα στο ζην και το ευ ζην (Αριστοτέλης: Οίκος- Πόλις), η οποία πρέπει να διέπεται από τη συνεχή αποβολή της βίας
(Ηράκλειτος: Πόλεμος πάντων πατήρ εστί…) μέσω του θυσιαστικού μηχανισμού που δίνει λύση στον τριπολικό – ή τριλεκτικό κατά Ζιάκα – συγκρουσιακό μιμητισμό ( επιθυμία/εγώ- πρότυπο/ο άλλος- αντικείμενο/το ποθούμενο). Οι δυο τελευταίες θεωρητικές κατασκευές είναι του Girard.
Ανάλογα με τον πόλο, τον οποίο απορρίπτει, ένας πολιτισμός ( ή καλύτερα τον οποίο απορρίπτει το ίδιο το ανθρωπολογικό πρότυπο του συγκεκριμένου πολιτισμού), έχουμε κολεκτιβίστικους πολιτισμούς ( αποβολή επιθυμίας, το αντικείμενο πειθαρχεί στο πρότυπο), ατομοκεντρικούς ( αποβολή προτύπου, το αντικείμενο πειθαρχεί στην επιθυμία) και προσωποκεντρικούς πολιτισμούς ( αποβολή αντικειμένου, η επιθυμία πειθαρχεί στο πρότυπο). Η αξιακή τους οριοθέτηση σε ανοδική κλίμακα είναι Κολεκτίβα - Άτομο – Πρόσωπο. Κατά το Ζιάκα, όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί, παρελθόντος και παρόντος, ( αρχαιοελληνικός, λατινικός, ισλαμικός, πολιτισμοί Άπω Ανατολής, νεωτερικός, κλπ) εντάσσονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην ανωτέρω αδρή τριμερή πρότυπη κατανομή των πολιτισμών.
Όταν ένας πολιτισμός, εξαντλεί τα καύσιμά του, δηλαδή τις νομοποιητικές του αρχές και αξίες και φθείρει τα ανθρωπολογικά του πρότυπα, φτάνει σε μια οριακή κατάσταση, την κατάσταση μηδέν, πράγμα που συμβαίνει στην εποχή μας. Τότε ή θα υπάρχει υποστροφή σε κατώτερες βαθμίδες πολιτισμού ( πράγμα που συνέβη κατά το παρελθόν) ή το ξεπέρασμα της κρίσης θα γίνει με φυγή προς τα εμπρός ( πράγμα που επίσης θεωρείται ότι έχει συμβεί). Αυτή η φυγή προς τα εμπρός είναι η νέα πρόταση που κομίζει ο Θ. Ζιάκας στο πεδίο της κοινωνικής οντολογίας και εδράζεται στην Πατερική θεολογία του Προσώπου, δηλαδή ( κι αν κατάλαβα καλά!) στις προσωπικές σχέσεις ατόμου με άτομου στα πλαίσια της κοινότητας, η οποίες θα βασίζονται στην άτρεπτη δύναμη της άκτιστης ενέργειας του Θεού που είναι η Αγάπη, ο Θείος Έρως. Αυτή η Αγάπη έχει τη δύναμη να μεταβάλλει τον άνθρωπο από Άτομο σε Πρόσωπο!
Ομολογουμένως μια πρόταση ασυνήθιστη, πρωτότυπη, διαφορετική και δύσκολη στην εφαρμογή της. Ωστόσο ο Θ. Ζιάκας διατείνεται ότι αυτό έχει συμβεί κατά το παρελθόν και δεν είναι αδύνατο να ξανασυμβεί παρόλο που το θεωρεί και αυτός πολύ δύσκολο. Αλλά από την άλλη και τι δεν είναι δύσκολο!
Αυτά τα ολίγα σε γενικές γραμμές. Για μεγαλύτερη εμβάθυνση στραφείτε – όσοι πιστοί ή φιλοπερίεργοι - στο ίδιο το βιβλίο…
Πέντε αστέρια για το ασυνήθιστο και το υπεραισιόδοξο της πρότασης!