Το πνεύμα της μεσαιωνικής φιλοσοφίας

Το πνεύμα της μεσαιωνικής φιλοσοφίας, όπως εννοείται εδώ, είναι λοιπόν το χριστιανικό πνεύμα, που διαπερνά την ελληνική παράδοση, τη δουλεύει εκ των έσω και την οδηγεί να παραγάγει μια κοσμοαντίληψη, μια Weltanschauung, ειδικά χριστιανική. Έπρεπε να υπάρξουν ελληνικοί ναοί και ρωμαικές βασιλικές για να υπάρξουν καθεδρικοί ναοί· όποια όμως κι αν είναι η οφειλή των αρχιτεκτόνων του Μεσαίωνα στους προκατόχους τους, διαφέρουν από εκείνους, και το καινούργιο πνεύμα που έκανε δυνατή τη δημιουργία τους είναι ίσως το ίδιο που ενέπνευσε μαζί μ’ αυτούς και τους φιλοσόφους της εποχής τους.

Το Πνεύμα της μεσαιωνικής φιλοσοφίας αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παρακαταθήκες που κατέλιπε ο Γάλλος φιλόσοφος και ιστορικός της φιλοσοφίας Ετιέν Ζιλσόν. Στα είκοσι κεφάλαια-μαθήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, ο Ζιλσόν, εξετάζοντας με μια μοναδική συνθετική ικανότητα τις θέσεις των χριστιανών στοχαστών, από τους Απολογητές και τους Πατέρες της Εκκλησίας ως τις μεγάλες μορφές του μεσαιωνικού χριστιανικού στοχασμού —κυρίως τη σκέψη του Αυγουστίνου, του Θωμά Ακυινάτη, του Ιωάννη Σκώτου του Δούνς, του Μποναβεντούρα, του Ανσέλμου της Κανταουρίας, του Βερνάρδου του Κλαιρβώ κ.α.—, αναπτύσσει τους βασικούς άξονες στους οποίους στηρίχθηκε η δυτική μεσαιωνική σκέψη και οι οποίοι διαμόρφωσαν τη διακριτή χριστιανική θέαση του κόσμου. Αφετηρία των «μαθημάτων» είναι η στοιχειοθέτηση της έννοιας της χριστιανικής και της μεσαιωνικής φιλοσοφίας αυτής καθ' εαυτήν. Ο Ζιλσόν υπερασπίζεται την αυτονομία της σκέψης, που δεν εμποδίζεται αλλά επωφελείται από τη βοήθεια την οποία παρέχει η υπερφυσική Αποκάλυψη στην ανθρώπινη γνώση.
Στις σελίδες του βιβλίου αναπτύσσονται κεφαλαιώδη ζητήματα όπως εκείνα του όντος και της αναγκαιότητάς του, της χριστιανικής γνωσιολογίας, της αγάπης, του αυτεξούσιου και της ελευθερίας, του νόμου και της ηθικότητας, της φύσης και της ιστορίας. Το Πνεύμα της μεσαιωνικής φιλοσοφίας συνιστά κατά κάποιον τρόπο ένα απόσταγμα και μια επιτομή της μεσαιωνικής σκέψης και της χριστιανικής φιλοσοφίας εν γένει, που σφυρηλατήθηκε αξιοποιώντας τα φιλοσοφικά εργαλεία τα οποία πρόσφερε η αρχαία ελληνική σκέψη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

1. Το πρόβλημα της χριστιανικής φιλοσοφίας
2. Η έννοια της χριστιανικής φιλοσοφίας
3. Tο ον και η αναγκαιότητά του
4. Τα όντα και η τυχαιότητά τους
5. Αναλογία, αιτιότητα και τελικότητα
6. Η χριστιανική αισιοδοξία
7. Η δόξα του Θεού
8. Η χριστιανική έννοια της πρόνοιας
9. Η χριστιανική ανθρωπολογία
10. Ο χριστιανικός περσοναλισμός
11. Η γνώση του εαυτού και ο χριστιανικός σωκρατισμός
12. Η γνώση των πραγμάτων
13. Ο νούς και το αντικείμενό του
14. Η αγάπη και το αντικείμενό της
15. Αυτεξούσιο και χριστιανική ελευθερία
16. Νόμος και χριστιανική ηθικότητα
17. Πρόθεση, συνείδηση και υποχρέωση
18. Ο Μεσαίωνας και η φύση
19. Ο Μεσαίωνας και η ιστορία
20. Ο Μεσαίωνας και η φιλοσοφία

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Σημείωμα για τη συνοχή του κιστερκιανού μυστικισμού

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ για την ιστορία της έννοιας της χριστιανικής φιλοσοφίας

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ