Αγαπητέ μου Προυστ

Το 1988 ο λόγιος Νάσος Δετζώρτζης (1911-2003), περιπαθής αναγνώστης και μεταφραστής του Μαρσέλ Προυστ από το 1933, καταπιάνεται να μεταφράσει τρεις ολιγοσέλιδες επιστολές που αντάλλαξαν –εν είδει θερμής χειραψίας- ο Αντρέ Ζιντ και ο Μαρσέλ Προυστ τον Ιανουάριο του 1914. Τι καθιστά αυτή την πρώτη ανταλλαγή επιστολών μεταξύ Ζιντ και Προυστ τόσο σημαντική ως προς το έργο του Μαρσέλ Προυστ, έλκοντας συγχρόνως το ενδιαφέρον του Νάσου Δετζώρτζη, σε βαθμό να μεταφράσει την εν λόγω βραχύλογη επιστολογραφία; Στην επίμονη και επίπονη προσπάθεια εύρεσης εκδότη για τον πρώτο τόμο του μνημειώδους έργου του Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, ο Προυστ, τον Δεκέμβριο του 1912, προσέκρουσε στην απορριπτική κρίση της εκδοτικής επιτροπής της Nouvelle Revue Francaise. Αυτή η βιαστική και άδικη ετυμηγορία αποδίδεται στον Αντρέ Ζιντ (θα μείνει στην ιστορία των γραμμάτων ως «το λάθος του Ζιντ») και βασίστηκε λιγότερο στην ανάγνωση του χειρογράφου και περισσότερο στην ανάμνηση φευγαλέων συναντήσεων με τον Προυστ σε κοσμικούς κύκλους. Και είναι προς τιμήν του Ζιντ ότι, ένα χρόνο σχεδόν μετά από αυτή την αρχική του άρνηση, θα στραφεί προς τον Προυστ καταθέτοντας με συντριβή τη mea culpa του. Τη στιγμή ακριβώς που κορυφώνεται η λογοτεχνική μοναξιά του Προυστ, ο αναγνωρισμένος ήδη στον χώρο των γραμμάτων Αντρέ Ζιντ νιώθει την αδήριτη ανάγκη να στείλει και ο ίδιος μιαν επιστολή συγνώμης στον Προυστ, προτού καν ολοκληρώσει τη δεύτερη ανάγνωση του βιβλίου. Η επιστολή του Ζιντ σηματοδοτεί την ανατροπή της συγγραφικής μοίρας του Προυστ, καθώς στη συνέχεια με ομόφωνη απόφασή της η εκδοτική επιτροπή της Nouvelle Revue Francaise θα αναλάβει την έκδοση και των δύο επόμενων τόμων του έργου του.