Ο κύριος Μακιαβέλλι ή Η αποκάλυψη της ανθρώπινης καρδιάς

Όταν, για μια εξέγερση, [ο Μακιαβέλλι] λέει απλώς: «Το βράδυ…» ή «Το πρωί…», το κάνει γιατί η εξέγερση είναι ήδη εκεί, δεν έχει χρόνο να πει περισσότερα. Του χρειάζεται να αποσυναρμολογήσει το μηχανισμό της εξέγερσης (είναι ο πρώτος συγγραφέας των μαζών), να εξετάσει τα γρανάζια, να δει πως λειτουργούν οι καρδιές, πως είχαν λειτουργήσει έναν μήνα πριν για να φτάσουμε ώς εδώ. Ήταν ένα χειμωνιάτικο βράδυ και ο αέρας που λυσσομανούσε έπνιξε τα φανάρια στους δρόμους και σκίζεται, ουρλιάζοντας, πάνω στο γείσο των σπιτιών της πόλης. Ή ήταν ένα πρωί μαγιάτικο με τις δόξες του, και στεναγμοί ή δόξες βρίσκονται σ’ αυτές τις εξεγερμένες καρδιές. Η αυτοψία που κάνει είναι πολύ ακριβής για να του ξεφύγει ένα τέτοιο γεγονός. Ξέρει την αξία του κρύου, της ζέστης, του ανέμου, του ήλιου και της μυρωδιάς της πασχαλιάς για την ανθρώπινη καρδιά. Στη γωνία μιας ξηρής απαρίθμησης λογικών σκέψεων βάζει ξαφνικά, σε μια απ αυτές, το ίχνος του ανέμου, της νύχτας, του ήλιου η της πασχαλιάς.
Τα ίχνη αυτά είναι μέσα του.

TO ΚΕΙΜΕΝΟ του Ζιονό έχει μια μικρή ιστορία, η οποία δεν στερείται πολιτικού ενδιαφέροντος – αλλά πώς θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά με πρωταγωνιστή του κειμένου τον Μακιαβέλλι ;

Το καλοκαίρι του 1948 ο Ζιονό προτείνει στις εκδόσεις Gallimard, να περιλάβει το έργο του Μακιαβέλλι στη διάσημη σειρά Pleiade. Ο Κλωντ Γκαλλιμάρ δέχεται και προτείνει μάλιστα στον Ζιονό να αναλάβει την ευθύνη της έκδοσης και να την προλογίσει. Το έργο σχεδιάζεται σε δύο τόμους, ο ένας για τα θεωρητικά και λογοτεχνικά κείμενα, ενώ ο δεύτερος για την ιδιωτική αλληλογραφία του Φλορεντινού, στην οποία όμως συμπεριλαμβάνονται οι αναφορές του Μακιαβέλλι στη Σινιορία, όπου περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια από τον ίδιο οι συναντήσεις και οι συζητήσεις του με τους εκπροσώπους των ξένων δυνάμεων, στους οποίους συγκαταλέγονται ο βασιλιάς της Γαλλίας και ο τρομερός Καίσαρ Βοργίας, ένα από τα πρότυπα του Ηγεμόνα.

Ο ιδρυτής του οίκου Γκαστόν Γκαλλιμάρ παρεμβαίνει στο θέμα και ζητά φιλικά από τον Ζιονό να ξαναγράψει το κείμενό του σε τόνο πιο συμβατό με το ύφος της σειράς. Ο συγγραφέας τελικά υποχωρεί στις υποδείξεις του φίλου του εκδότη, χωρίς όμως η υποχώρησή του να σημαίνει και συμφωνία. Σε μία επιστολή ο Ζιονό γράφει : «Η σειρά της Pleiade δεν δέχτηκε την πρώτη εισαγωγή που είχα κάνει. Υπερβολικά εκτός κανόνων. Υπερβολικά ελεύθερη. Έκανα μία άλλη σοφότερη, δηλαδή τίποτα».

Τελικά, η συμβιβαστική λύση που βρέθηκε ικανοποίησε σχεδόν όλο τον κόσμο : Το σοφό κείμενο έσωσε το κύρος της σοβαρής σειράς, ενώ ο Κύριος Μακιαβέλλι, κάπως πιο καθημερινός, κάπως πιο οικείος και κάπως πιο λαϊκός, ανοίγει τη δίτομη έκδοση των επιστολών του Φλορεντινού συγγραφέα, δημοσιευμένη και αυτή στον οίκο Gallimard, αλλά στη σειρά Απομνημονεύματα του παρελθόντος στην υπηρεσία του παρόντος. Αυτόν τον Μακιαβέλλι θα διαβάσει ο αναγνώστης στο κείμενο που ακολουθεί : Ο καθένας και ο Μακιαβέλλι του. –Γ. Β.