Η βία και το ιερό, Το εξιλαστήριο θύμα

Με βαθιά ανθρωπολογική εμβρίθεια και σφριγηλή λογοτεχνική χάρη το βιβλίο αυτό ήρθε να ταράξει, στις αρχές της δεκαετίας του '70, τις αντιλήψεις μας για τη συγκρότηση της πρωτόγονης, αλλά και της ανθρώπινης κοινωνίας γενικότερα.. Εκλεκτικά συγγενές με το έργο του Μπατάιγ και τον Φρόυντ του "Τοτέμ και ταμπού", θα αναδείξει την ιδρυτική βία που υποβαστάζει τις τελετές και τους ρυθμιστικούς κανόνες, τη βία που ως «μιμητική επιθυμία» προκαλεί συγκρούσεις μεταξύ των ανθρώπων, τη βία που επενδύεται στο «αποδιοπομπαίο» θύμα προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική τάξη. Την ίδια βία που η θρησκεία και η θυσία απορρίπτουν εκτός κοινότητας, καθορίζοντας έτσι την έννοια του «ιερού».
Για τον σκοπό αυτό ο Ρενέ Ζιράρ «ξεκλειδώνει» με οξυδέρκεια γνωστικές περιοχές απλωμένες από την αρχαία ελληνική τραγωδία, τα εθνολογικά ευρήματα, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα μέχρι περίφημα ανθρωπολογικά μοτίβα και σύμβολα (μάσκα, δίδυμοι, σωσίας, αιμομιξία).


«[...] ο Οιδίποδας έχει μια διπλή συνδήλωση. Αφενός είναι μια άθλια μορφή, ένα αντικείμενο χλευασμού, που το βαραίνει η ενοχή. Αφετέρου τον βλέπουμε να περιβάλλεται από μιαν αύρα σεβασμού, να γίνεται αντικείμενο λατρείας. [...] Το θύμα επισύρει πάνω του τη βία που έπληττε το πρωταρχικό θύμα, ενώ με τον θάνατό του μετασχηματίζει αυτήν τη δηλητηριώδη βία σε μια ευεργετική βία, σε αρμονία και αφθονία».
Rene Girard