Σεργιάνι

Η ζωή είναι σεργιάνι, πάμε, ερχόμαστε, πορευόμαστε. Οι άνθρωποι διαδέχονται ο ένας τον άλλον χωρίς να γνωριστούν. Εικάζονται από τις κορυφές των κεραιών σαν σώματα τοποθετημένα στο κυλιόμενο χαλί του είδους.
Η αγωνία χτυπά, πάλλεται στη θέση της καρδιάς. Ο εγκέφαλος είναι αίθουσα βασανιστηρίων όπου δεν τολμούν να φωνάξουν από φόβο μην εξαγριώσουν τον πόνο.
Οι δεκαετίες της ύπαρξης σωρεύονται η μία πάνω στην άλλη σαν κύβοι. Τις διασχίζουν βλοσυρά χωρίς να βιώνουν κάθε στιγμή το δέος ότι βρίσκονται εκεί.
Μόλις πριν γείρουν φτάνει η στιγμή προς την οποία εξαρχής κατευθύνονταν δίχως να το γνωρίζουν. Όλα φωτίζονται, διασαφηνίζονται, η ευτυχία φλογίζει τον ορίζοντα σαν βροχή από ήλιους. Δεν έχουν τον καιρό να σκεφτούν πως το σεργιάνι άξιζε παρ' όλα αυτά τον κόπο. Τα φώτα έχουν ήδη σβήσει, έζησαν μόνον γι' αυτή την υπέρμετρη και σύντομη χαρά.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



«Θα μπορούσε να πάει στον πρώτο γιατρό που θα έβρισκε και να του πει πως παραδίδει τη ζωή της στα χέρια του». Μ' αυτή τη δήλωση προθέσεων ξεκινάει το ατέρμονο σεργιάνι της καινούργιας ηρωίδας του Ρεζίς Ζοφρέ, φράση απλή, σχεδόν ασήμαντη, που περικλείει ωστόσο τα τρία βασικότερα στοιχεία της αφήγησης που ακολουθεί: υποθετικός λόγος, ανάγκη συνεύρεσης με κάποιο πρόσωπο, επιθυμία απόλυτης και τελειωτικής παράδοσης σε αυτό. Υποκείμενο της αφήγησης, μια γυναίκα, ένα πρόσωπο που σταδιακά εξαφανίζεται και που μοιάζει να γλιστράει πάνω στην καθημερινότητα σαν σε πάγο: πρόσωπο από το οποίο δεν έχει απομείνει παρά μια προσωπική αντωνυμία: αυτή.

Ενατο μυθιστόρημα του Ρεζίς Ζοφρέ, δεύτερο που μεταφράζεται στη χώρα μας μετά το Κάτι σαν έρωτας (μτφ. Μαρία Ευσταθιάδη, εκδόσεις Π. Τραυλός), το Σεργιάνι (Promenade, 2001) μοιάζει το ύστατο σκαλοπάτι μιας πορείας του συγγραφέα προς την ολοκληρωτική απογύμνωση των ηρώων του, τη σταδιακή έκπτωσή τους από τις τελευταίες παραδοσιακά ανθρώπινες εκδηλώσεις. Αντίθετα από τον ήρωα του Κάτι σαν έρωτας, ο μονόλογος του οποίου αποτελούσε και τη μαρτυρία της εμμονής του προς το αντικείμενο του έρωτά του, κάνοντάς τον έτσι, παρά τη νοσηρότητα του διαβήματός του, να φαντάζει απολύτως ανθρώπινος, η ηρωίδα του Ζοφρέ στο Σεργιάνι χαρακτηρίζεται από την ανικανότητά της να προσκολληθεί στον οποιοδήποτε ή στο οτιδήποτε - ούτε καν στην ιδέα της ζωής ή του θανάτου. Λέει ο συγγραφέας σε κάποια συνέντευξή του: «Αυτό που ψάχνει είναι ακριβώς αυτό που της λείπει: μια επαφή με κάποιον που δεν γνωρίζει. (...) Φαντάζεται ότι έτσι θα μπορέσει να ξαναβρεθεί μέσα σε μια κοινωνία, μια κοινότητα ανθρώπων στην οποία πια δεν ανήκει. Μέσα από τη συνάντησή της με ένα πρόσωπο, ελπίζει να ενωθεί ξανά με ολόκληρη την ανθρωπότητα».

Και ωστόσο η ζωή αναβλύζει μέσα από αυτή τη γυναίκα προς κάθε κατεύθυνση. Εικόνες ανθρώπων που μπαινοβγαίνουν στη ζωή της, πότε ως κορμιά με σάρκα και οστά, πότε ως αινιγματικές φιγούρες, κυρίως όμως σαν φαντάσματα· ιστορίες μισές, ατελείς, σπαράγματα λέξεων και κινήσεων, ζωή στον μέλλοντα. Ο υποθετικός λόγος πάνω στον οποίο με τόση φροντίδα δομείται η αφήγηση, αποπνέει όσο κυλούν οι σελίδες όλο και μεγαλύτερο σπαραγμό, τονίζοντας όλο και πιο πολύ την απουσία που καλείται να καλύψει. Η έκφραση «θα μπορούσε» επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, αφού μ' αυτή ξεκινούν δεκάδες μικροεπεισόδια, που θα μπορούσαν πράγματι να συνέθεταν την ιστορία αυτής της γυναίκας - και που εν μέρει τη συνθέτουν. Διότι, τελικά, δεν έχει τόση σημασία ποια από τις εκατοντάδες υποθετικές ζωές της είναι η πραγματική, ούτε και ποια θα μπορούσε να είναι: μεγαλύτερη σημασία έχει η αδυναμία της ηρωίδας του Ζοφρέ να φανταστεί μια οποιαδήποτε ζωή. Στο βάθος, αυτό που μοιάζει να ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι αυτό που συμβαίνει πρώτα στο φαντασιακό, η έλλειψη του άλλου όπως εγγράφεται αρχικά εκεί, και δευτερευόντως οι επιπτώσεις αυτής της έλλειψης πάνω στην πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα στην οποία, πράγματι, μπορεί να συμβεί οτιδήποτε, μα, όπως θα έλεγε μειδιώντας ο Μισέλ Ουελμπέκ, κυρίως τίποτε.

Το Σεργιάνι, μυθιστόρημα μη περιγράψιμο από άποψη, όχι ωστόσο δίχως σκελετό και πορεία, είναι ένα βιβλίο έντιμο και σκληρό - ακόμη σκληρότερο ίσως κάτω από το ζεστό φως του ελληνικού καλοκαιριού -, αλλά επίσης κι ένα βιβλίο οριακό. Αισθάνεται κανείς ότι με αυτό ο συγγραφέας του έχει φτάσει πραγματικά σ' ένα κομβικό σημείο όπου η ίδια η σημασία της γραφής - για όσους θέλουμε να βλέπουμε σ' αυτήν κάτι το ανακουφιστικό, αν όχι λυτρωτικό - μοιάζει να τίθεται υπό αμφισβήτηση. Κάτι που βαραίνει περισσότερο όταν αφορά κάποιον του οποίου η πρώτη εμφάνιση στη λογοτεχνία, δεκαεπτά χρόνια πριν, είχε συνοδευτεί με ολοσέλιδη καταχώρηση στη «Λιμπερασιόν» και την εξής χαρακτηριστική προτροπή: «Μην περιμένετε πρώτα να πεθάνει, για να διαβάσετε Ρεζίς Ζοφρέ». Τελειώνοντας το Σεργιάνι αναρωτιέται κανείς πώς θα είναι το επόμενο βιβλίο του, συναίσθημα που από μόνο του χαράσσει μια προοπτική.



Κώστας Κατσουλάρης (συγγραφέας)

ΤΟ ΒΗΜΑ , 23-06-2002