Αντιγνώση Τα δεκανίκια του καπιταλισμού

Για τη Λιλή Ζωγράφου

Μπάμπης Δαμουλιάνος Ευαγγελάτος*

Μπήκα φουριόζος μέσα στο βιβλιοπωλείο, που βρισκόταν τότε, καλοκαίρι του 1974, στη στοά Οπερας από την οδό Ακαδημίας λίγο πριν στρίψει αριστερά για έξοδο στην οδό Ιπποκράτους.

Βιαζόμουνα. Τελείωνε η άδειά μου και έπρεπε να επιστρέψω στο πόστο μου. Επιμελητής αναισθησιολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο του Λάνκαστερ στην Αγγλία.

Η χούντα μόλις είχε πέσει και μια εκδοτική έκρηξη την ακολούθησε. Τις προάλλες ένα βιβλίο είχε τραβήξει την προσοχή μου και το είχα διαβάσει απνευστί.
Ο τίτλος του «Αντιγνώση. Τα δεκανίκια του καπιταλισμού».
Συγγραφέας του μια άγνωστη σε μένα κυρία, η Λιλή Ζωγράφου. Μου άρεσε πολύ και ήθελα να το κάνω δώρο σε φίλους. Παλιά καλή συνήθεια.

Προβάδισμα είχε μια πελάτισσα που βασάνιζε τον πωλητή με πολλές ερωτήσεις και αναποφασιστικότητα.
Μια άλλη κυρία αμέτοχη, μετρίου αναστήματος, λεπτοκαμωμένη, όρθια, κάπνιζε με φανερή ευχαρίστηση το τσιγάρο της και κάρφωσε το βλέμμα της επάνω μου.
Φαινόταν να απολαμβάνει την ανυπομονησία μου. Ηρθε η σειρά μου και αμέσως ζήτησα τρία αντίτυπα του βιβλίου που προανέφερα.
Εξυπηρετήθηκα και μόλις πλήρωσα, ο βιβλιοπώλης μου είπε: «Ελάτε να σας γνωρίσω και τη συγγραφέα». Ηταν η κυρία που κάπνιζε!
Δώσαμε τα χέρια, τη συνεχάρην, ευχαρίστησα για τη γνωριμία και πήγα να φύγω. Με κράτησε.
«Εσύ πού ήσουνα;» με ρώτησε. «Στην Ιρλανδία και την Αγγλία από το καλοκαίρι του 1971».
Το διαβατήριο έγραφε: «Επιτρέπεται ένα ταξίδι με επιστροφή για ένα χρόνο» και καθόριζε και τις χώρες διέλευσης. Το έχω φυλάξει!
Φυσικά δεν ήμουν κορόιδο να γυρίσω όσο κρατούσε η χούντα. Πήρε μια βαθιά ρουφηξιά από το τσιγάρο της, με έλουσε στον καπνό και πρόσθεσε: «Εσύ καλά τη... βόλεψες, τα... πέρασες», κάπως έτσι.
Τι να απαντήσω; Της χαμογέλασα, τη χαιρέτησα ξανά και απομακρύνθηκα.
Ξέχασα το περιστατικό μέχρι που κάποια χρόνια αργότερα, εργαζόμενος στην Πάτρα, είδα στη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου ένα καινούργιο της βιβλίο, το «Επάγγελμα πόρνη».
Το αγόρασα αμέσως. Ντοκουμέντο θα έλεγα.
Αναφερόταν στην περιπέτειά της σε μια μεγάλη ψυχιατρική κλινική όταν θέλησε να παίξει με το καθεστώς των συνταγματαρχών και κατά την αίτησή της για έκδοση διαβατηρίου, στην υποχρεωτική απάντηση για το επάγγελμά της, δήλωσε «πόρνη».
Την έκλεισαν στην κλινική που περιγράφει, κι εκεί τράβηξε των παθών της τον τάραχο!
Ενα αφήγημα πέρα για πέρα αληθινό! Στο ίδιο θεραπευτικό κατάστημα είχα εργαστεί ως φοιτητής για ένα διάστημα με πέντε εφημερίες την εβδομάδα.
Αρκετές φορές σκέφτηκα να την επισκεφτώ και όλο το ανέβαλλα. Δεν τόλμησα. Είχα έναν φόβο ότι θα με κατσάδιαζε άσχημα για το γεγονός της μη καταγγελίας από μέρους μου όταν έπρεπε.
Οι άνθρωποι που βρίσκονται εκτός της εργοδοτικής δικτατορίας, όπως είναι στο ιατρικό -όχι λειτούργημα αλλά- επάγγελμα, δεν μπορούν να καταλάβουν...
Και η μεν Λιλή Ζωγράφου πάει καιρός που μας άφησε χρόνους, αλλά για το πόσο τα πράγματα στις ψυχιατρικές κλινικές από τότε έχουν αλλάξει -και δεν αναφέρομαι στις λίγες εξαιρέσεις- δεν γνωρίζω.
Οι γραμμές αυτές γράφονται στη σκιά των σχετικά πρόσφατων θανάτων ασθενών καθηλωμένων με ιμάντες στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών από ασφυξία λόγω εμπρησμού, αλλά και για τις αναχρονιστικές μεθόδους αντιμετώπισης των ψυχικών νοσημάτων ακόμη και στα λιγοστά δημόσια Ψυχιατρεία.
Συνάμα τα σημερινά μνημόνια αν δεν γεννούν, τουλάχιστον ευνοούν την αναζωπύρωση, ενδυνάμωση και λίμναση μιας ψυχικής νόσου σε ένα υπόστρωμα με προδιάθεση.
Και πρόθεσή μου δεν είναι να προσθέσω ακόμη μια καταγγελία της Πολιτείας για την ολιγωρία της αλλά να υπενθυμίσω και να προτείνω.
Να υπενθυμίσω ότι στους ψυχικά πάσχοντες συμπολίτες μας, στην κατηγορία των οποίων μπορεί να συμπεριληφθούμε κάθε στιγμή ενός αβέβαιου μέλλοντος, συγκαταλέγονται όχι μόνο οι πολλοί μας άγνωστοι και περιφρονημένοι αλλά και ξεχωριστά μέλη της κοινωνίας μας με τεράστια προσφορά σε κάθε τομέα πνευματικής καλλιτεχνικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, για τους οποίους η απαράδεκτη σήμερα και θολή ασυλοποίηση δεν συμφέρει κανέναν μας.
Επιπλέον ο ανοήτως παγιωμένος κατά παράδοση στιγματισμός τους είναι κλασικό δείγμα αναχρονιστικών αντιλήψεων.
Τους θέλουμε όλους αυτοελεγχόμενους και ενεργούς ανάμεσά μας και παραγωγικούς. Οι επιστήμες της Ψυχιατρικής και της Ψυχολογίας παρέχουν τα μέσα.
Ετσι θα μπορούσε η Πολιτεία να δικαιολογεί τουλάχιστον μία επίσκεψη τον μήνα για κάθε ψυχασθενή σε συμβεβλημένο γιατρό της ειδικότητας στον τόπο τους, καθώς και τη μισθοδοσία μιας αδελφής νοσοκόμου που θα τους επισκέπτεται στους χώρους εργασίας ή στο σπίτι τους, θα ελέγχει κατά πόσο τηρείται η καθορισμένη από τον γιατρό θεραπευτική αγωγή, θα πληροφορείται από τους ίδιους και το άμεσο περιβάλλον τους για την πορεία της υγείας τους, τις παρενέργειες των φαρμάκων, θα δίνει τις απαραίτητες και τις εντός της αρμοδιότητας της συμβουλές και θα ενημερώνει τον γιατρό και τους φακέλους τους.
Σπουδαία και καλοδεχούμενη κάθε συμμετοχή κοινωνικού φορέα για ψυχολογική υποστήριξη σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο κάτω από την εποπτεία υπεύθυνων ψυχολόγων από την Πολιτεία.
Με λίγα λόγια, ανοιχτή, ανθρώπινη και σχετικά οικονομική και με την παραμονή της συντριπτικής πλειονότητας των πασχόντων στην εργασία τους, ανταποδοτική αντιμετώπιση.
Ακραίες περιπτώσεις μπορούν να παραπέμπονται σε λίγα καλά οργανωμένα κέντρα για τον απαραίτητο χρόνο ρύθμισης και επανάκαμψη στον κοινωνικό ιστό.
Υπάρχουν λύσεις!

*συνταξιούχος του ΤΣΑΥ, Βριλήσσια

Η επιστολή δημοσιεύτηκε στην «Ελεύθερη Εκφραση» της «Εφ.Συν» (12/11/2015)