Όταν ο Χότζας συνάντησε τον Αϊνστάιν

Είναι γνωστή η ρήση του Αϊνστάιν: «Μόνο δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και ως προς το σύμπαν διατηρώ κάποιες αμφιβολίες».
Ο Τσιπόλλα επίσης διατύπωσε τους περίφημους πέντε νόμους για την ηλιθιότητα. Αστειεύονταν και οι δύο. Άλλωστε, δεν αναφέρoνταν σε κάποια μορφή αδυναμίας για ορθή νόηση, αλλά στο πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να ολισθαίνουμε από το λογικό στο παράλογο.

Κάθε πράξη μας έχει κάποιο αίτιο. Απαιτεί όμως και κάποια δικαιολόγηση. Εκείνο που μετρά είναι η διαφορά μεταξύ δικαιολόγησης και αιτιολόγησης. Όταν η διαφορά είναι θετική, η πράξη μας είναι λογική· όταν είναι αρνητική, η πράξη μας είναι παράλογη. Το βιβλίο στηρίζεται σ’ αυτόν τον κάπως αυθαίρετο ορισμό. Μια απόρροια του ορισμού είναι ότι όλοι μας είμαστε πότε λογικοί και πότε παράλογοι, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Άλλη απόρροια του ορισμού είναι ότι κάτι μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την πορεία μας πάνω στη λεπτή γραμμή που ενώνει τη λογική με τον παραλογισμό. Αυτός είναι λοιπόν και ο σκοπός του βιβλίου.

Παρεκκλίνοντας από τη σκωπτική διάθεση του Αϊνστάιν και του Τσιπόλλα, το βιβλίο καλεί τον αναγνώστη σε μια εξερεύνηση των ολισθημάτων της λογικής, και επιχειρεί να τον εφοδιάσει με απλά εργαλεία για την αποφυγή τους.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


Μερος Α/. Η ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ

1. Κάνοντας το σοβαρό αστείο
2. Εσύ, κύριε, ποιος είσαι;…
3. …και έχεις κάτι το νέο να μας πεις;
4. Μια απολογία: φυσιολογώ, δεν φιλοσοφώ
5. Μπρόκολο ή κουνουπίδι; Ένα πρόβλημα με τις λέξεις
6. Από τις λέξεις στα σύμβολα
7. Η ρύπανση έχει πολλές όψεις
8. Οι διαβαθμίσεις και το κόστος της ηλιθιότητας
9. Αιτιολόγηση και δικαιολόγηση
10. Μια εφαρμογή: πηγαίνω να ψηφίσω

Μερος Β/. ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Κεφάλαιο Α/. Τα τετράγωνα
1. Ας αρχίσουμε με τη γυναίκα του Καίσαρα
2. Το τετράγωνο του δικαστή
3. Το τετράγωνο του ερευνητή
4. Το τετράγωνο της Κασσάνδρας
5. Το τετράγωνο της ισότητας και της διαφορετικότητας
6. Δίδυμα τετράγωνα: το τετράγωνο της υπευθυνότητας και το τετράγωνο της υποχρέωσης
7. Το τετράγωνο της δημοκρατίας…
8. …και η ερμηνεία του
9. Τα περί Θεού και θρησκείας τετράγωνα
10. Τρίδυμα τεράγωνα: τα τετράγωνα του νόμιμου, του ηθικού και του λογικού
11. Το τετράγωνο του «εξαρτάται»
12. Το μάθημα

Κεφάλαιο Β/. Γραμμές και νόμοι
1. Η ευθεία γραμμή
2. Όταν η ευθεία καμπυλώνεται: βραχυκυκλώματα
3. Όταν η ευθεία καμπυλώνεται: ταλαντώσεις
4. Η σιγμοειδής καμπύλη
5. Η κωδωνοειδής καμπύλη
6. Ο νόμος της συνεργίας
7. Ο νόμος των ίσων και σταθερών γινομένων
8. Ο νόμος του ελαχίστου και η δύναμη του ασθενεστέρου
9. Ο νόμος της δοκιμής
10. Όταν οι γραμμές διασταυρώνονται – και ένα ανελέητο δίλημμα που δεν μπορούμε να αποφύγουμε

Κεφάλαιο Γ/. Εσείς και το ένστικτό σας
1. Η δυσκολία να συμβιβαστούμε με τις πιθανότητες
2. Η Λίντα
3. Στο καζίνο
4. Τρία αθώα προβλήματα
5. Ένστικτο και γνώση: μια δύσκολη συμβίωση
6. Από το ένστικτο στο συναίσθημα και από το συναίσθημα στη λογική
7. Σκέψη γρήγορη και βιαστική, σκέψη αργή και ζυγισμένη

ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ

1. Οι κατά Τσιπόλλα πέντε βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας και μια επανεξέταση του ορισμού της λογικής
2. Ένα Νόμπελ για τον Νασρεντίν Χότζα
3. Κραυγή αισιόδοξης αγωνίας
4. Ακόμα μια εφαρμογή: ψήφισα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Ι. Τα τετράγωνα χωρίς τις γραμμές τους
ΙΙ. Γνωστά και γλυκόπικρα ανέκδοτα
ΙΙΙ. Τα λογικοφανή: Μικρές ιστορίες για σκέψη και τέρψη

Ευχαριστίες
Προτάσεις για περαιτέρω ανάγνωση