Στοιχεία ταυτότητας

Άλβαρο Μεντιόλα, 32 χρόνων. Ισπανός δημοσιογράφος, αυτοεξόριστος στο Παρίσι. Σημαδεμένος από ένα μακρινό παρελθόν που ξετυλίγεται για άλλη μια φορά μπροστά του.
Η προσωπική του ιστορία μπλέκεται με αυτή της Ισπανίας σε μια περιπέτεια χωρίς αρχή και τέλος. Το αγοράκι με τα ναυτικά και η θρησκόληπτη γκουβερνάντα του. Το αυστηρό οικογενειακό συμβούλιο με τους ξεπεσμένους αριστοκράτες. Οι βόλτες στη Βαρκελώνη, η ταυρομαχίες και το λευκό ανδαλουσιανό κρασί. Τα πορνεία, τα καταγώγια και η μποέμικη ζωή. Ο εμφύλιος πόλεμος, οι αδικοχαμένοι νεκροί του 1936 και του 1939. Το ημερολόγιο παρακολουθήσεων της Ασφάλειας. Η φυγή στην Αβάνα, η περιπλάνηση στην Ευρώπη. Ο Άλβαρο δίνει τη δική του μάχη, έτοιμος για την μεγαλύτερη πρόκληση: να εξαφανίσει τα τελευταία στοιχεία της ταυτότητάς του.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Χουάν Γκοϊτισόλο (Βαρκελώνη, 1931), ένας από τους σημαντικότερους ισπανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, είναι μεν γνωστός στη χώρα μας, όχι όμως τόσο όσο του αξίζει. Το μυθιστόρημα Στοιχεία ταυτότητας (μέρος μιας τριλογίας που αποτελείται από το Δον Χουλιάν και το Χουάν ο άπατρις), αυτό που άνοιξε νέους δρόμους στην ισπανική λογοτεχνία, κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1984 από το Κέντρο Ισπανικών Σπουδών (μετάφραση των Σταυρούλας Παπαδάκη, Κλαίρης Σταθάτου, Δώρας Χαϊκάλη και επιμέλεια της Σύλβας Πάντου) αλλά δεν έφτασε στο ευρύ κοινό. Η καινούργια έκδοση μπορεί να βοηθήσει στην πληρέστερη γνωριμία των ελλήνων αναγνωστών με αυτόν τον δημιουργό, του οποίου τα δοκίμια υπήρξαν αισθητικός οδηγός των σύγχρονων πεζογράφων της πατρίδας του.

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, ο Αλβαρο, κατά κάποιον τρόπο το alter ego του συγγραφέα, μιλάει σε δεύτερο πρόσωπο απευθυνόμενος στον εαυτό του και αφηγείται τη ζωή του, ιδίως τον έρωτά του με την Ντολόρες, μια γνωριμία του Παρισιού. Παράλληλα ένας ανώνυμος αφηγητής μιλάει γι' αυτόν σε τρίτο πρόσωπο. Χώροι δράσης είναι το Παρίσι και η Βαρκελώνη. Στις αναμνήσεις του Αλβαρο περιλαμβάνονται οι επαναστατικές ημέρες του Αυγούστου του 1936 στην Καταλονία, όταν ήταν παιδί, η αδελφοκτόνα σύρραξη, οι ακρότητες των φαλαγγιτών αλλά και οι υπερβολές των μελών της Αναρχικής Ιβηρικής Ομοσπονδίας (FAI). Την ίδια στιγμή η Ευρώπη φαινόταν να πνέει τα λοίσθια καθώς η Γερμανία ετοιμαζόταν να την καταβροχθίσει, ενώ από την άλλη μεριά η Ιαπωνία ετοίμαζε σχέδιο κατάληψης της Ασίας. Οι εκστρατείες των ναζιστών, ο πόλεμος, η συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία, η επέλαση του Κόκκινου Στρατού στην Πολωνία και στη Ρουμανία περνούν εν συντομία από τις σελίδες του βιβλίου, ενώ γίνεται περιγραφή του πολιτικού και του κοινωνικού κλίματος της εποχής που ο ήρωας ήταν φοιτητής και μπορούσε να αξιολογεί τα γεγονότα. Η Ισπανία του '50 και του '60, με τις αντιφρανκικές διαδηλώσεις, το κλίμα καταπίεσης, τον χαφιεδισμό αλλά και την επέλαση των τουριστών, την τάση κερδοσκοπίας, την παραμόρφωση της χώρας από τους επιτηδείους, δίνονται με ακρίβεια. Ισως σε κανένα άλλο ισπανικό μυθιστόρημα δεν αποδίδεται εναργέστερα αυτό το κλίμα των αλλαγών που μεταμόρφωσαν τη χώρα.

Αλλά και τα χρόνια εξορίας του Αλβαρο στο Παρίσι - εκεί ασκεί τη μάχιμη δημοσιογραφία -, οι περιπλανήσεις του στην πόλη (η Σορβόννη, τα μπαρ του Καρτιέ Λατέν, τα καφενεία των εκπατρισμένων, ο κήπος του Λουξεμβούργου), δίνονται με παραστατικότητα. Μνημονεύονται ακόμη οι ευχάριστες και τρυφερές στιγμές του ήρωα στην Κούβα, όταν την επισκέφθηκε μετά τη νίκη του Φιντέλ Καστρο, αλλά και κάποιες θλιβερές ώρες στην παγωμένη Βενετία. Σημαντικό μέρος της αφήγησης καταλαμβάνουν οι αναφορές στο οικογενειακό περιβάλλον του Αλβαρο, καθώς και στον κύκλο των φίλων του εντός και εκτός Ισπανίας, μα και οι καταγραφές της Ασφάλειας για το άτομό του και τις κινήσεις του.

Στην πραγματικότητα, με το μυθιστόρημα αυτό ο Χουάν Γκοϊτισόλο ερευνά τα στοιχεία τα οποία επιτρέπουν σε κάποιον να αισθάνεται δεμένος με μια πατρίδα, έναν πολιτισμό, μια ιστορία, μια χώρα, δηλαδή όλα όσα αποτελούν τα συστατικά της ταυτότητάς του. Κατ' αυτόν το στοιχείο που υπερτερεί και από το οποίο δεν είναι εύκολο να απαλλαγεί κανείς είναι η γλώσσα. Ετσι στο βιβλίο είναι διάσπαρτες λέξεις και φράσεις στα αγγλικά, στα ιταλικά και στα γερμανικά, ενώ υπάρχουν ολόκληρα αποσπάσματα στα γαλλικά (η μεταφράστρια προτίμησε να βάλει το ελληνικό κείμενο σε αγκύλες, αντί να το τοποθετήσει υποσέλιδα ή στο τέλος, κάτι που θα ξενίσει ενδεχομένως τον αναγνώστη). Η παράθεση προσώπων, καθώς και πολιτικών γεγονότων, είναι συχνή και αυτό δείχνει πως αντικειμενικός σκοπός του συγγραφέα είναι να μιλήσει για την ιστορία της Ισπανίας: αυτό το ζήτημα τον πυρπολεί. Να σημειώσουμε ότι τα Στοιχεία ταυτότητας δεν είναι εύπεπτο βιβλίο. Τα μοντερνιστικά στοιχεία αφθονούν, δεν υπερβαίνουν όμως κάποια επιτρεπτά όρια, ούτως ώστε ο αναγνώστης να έχει τη δυνατότητα να απολαύσει ένα εξαιρετικό κείμενο, από τα κορυφαία της σύγχρονης ισπανικής λογοτεχνίας.



ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ (συγγραφέας)

Το ΒΗΜΑ, 08/04/2007