Ο μικρός Νικόλας σε νέες περιπέτειες

Μια χαρούμενη ιστορία πενήντα χρόνων συνεχίζεται: Ο μικρός Νικόλας είναι και πάλι μαζί μας, με ογδόντα νέες περιπέτειες, που δημοσιεύονται για πρώτη φορά.
Απολαύστε το ανεπανάληπτο χιούμορ του Ρενέ Γκοσινί (δημιουργού του Αστερίξ και του Λούκυ Λουκ) και τα μοναδικά σκίτσα του Ζαν Ζακ Σανπέ, μέσα από τις σκανταλιές της πιο απίθανης τρελοπαρέας, που κάνει άνω κάτω δασκάλους, μαμάδες και μπαμπάδες.
Ένας λογοτεχνικός θησαυρός για όλες τις ηλικίες: Τα παιδιά ανακαλύπτουν τον εαυτό τους και οι μεγάλοι ξαναθυμούνται δικές τους αγαπημένες ιστορίες, γιατί κατά βάθος όλοι κρύβουμε ένα μικρό Νικόλα μέσα μας.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Λοιπόν, «κοιτάξτε με όλοι σας στα μάτια», καθώς θα έλεγε και ο επιστάτης του σχολείου, ο μεσιέ Ντιμπόν, άλλως, για τα παιδιά, Σουπιάς. Βγάλτε τα πρόχειρά σας. Σημειώστε: «Δεν πρέπει να ξεχάσω να διαβάσω τις νέες περιπέτειες του μικρού Νικόλα». Γράψτε το εκατό φορές σε μία κόλλα χαρτί. 'Η δέστε έναν κόμπο στο μαντίλι σας. Επαναλάβετε τις τελετουργίες της υπενθύμισης στις οποίες καταφεύγατε παιδιά. Το βιβλίο κυκλοφορεί μέσα στην ερχόμενη εβδομάδα και στα ελληνικά βιβλιοπωλεία.

Πρωτοσυνάντησα τον μικρό Νικόλα στη «Διάπλαση των Παίδων», στην τελευταία της περίοδο πριν από το οριστικό της κλείσιμο, το 1970: ήταν ένα έξυπνο και τρυφερό αγοράκι, με ανάστατα μαλλιά και λαμπερό βλέμμα. Ετσι τον είχε αποτυπώσει το πενάκι του εικονογράφου Ζαν-Ζακ Σανπέ, με τη λιτότητα σχεδόν παιδικού σχεδίου. Ο Νικόλας δεν αντιδικεί με κανέναν· παρατηρεί μονάχα και σχολιάζει με αφοπλιστική αθωότητα -και γι' αυτό με εντυπωσιακή οξυδέρκεια- τον ανήλικο κόσμο των ενηλίκων, την ανωριμότητα και τη δυσκαμψία των γονιών, την ανεπάρκεια και την αμηχανία των δασκάλων, την υποκρισία των μικροαστών γειτόνων, το σύμπαν της σχολικής τάξης, την αντιφατική έννοια της παιδικής φιλίας. Τον έχασα για χρόνια, παρακολουθώντας όμως το συγγραφέα του, το μεγαλοφυή Ρενέ Γκοσινί, σε άλλες περιπέτειες. Τον ξαναβρήκα, στις αρχές της δεκαετίας του '80, μεγάλη πια, να μου γνέφει φιλικά από την ασφάλεια μιας αιώνιας παιδικότητας στις σελίδες των όμορφων βιβλίων που είχαν κυκλοφορήσει τότε οι εκδόσεις «Τεκμήριο»· ύστερα, τον χάρισα στα παιδιά μου, στη σειρά των πέντε βιβλίων που εξέδωσαν είκοσι χρόνια αργότερα οι «Σύγχρονοι Ορίζοντες». Τον ξαναδιαβάζω πάντα με συγκίνηση. Μου θυμίζει τα παιδιά που ήμασταν τότε, στα τέλη της δεκαετίας του '60. Που απορούσαμε με τον κόσμο των μεγάλων, μακρινό, ακατανόητο, διαθλασμένο από την απόσταση στην οποία, ίσως ευτυχώς για μας, μας κρατούσε. Που προσπαθούσαμε να ξεδιαλύνουμε τα διαφυλαγμένα μυστικά των γονιών μας -αυτά που σήμερα έχει ακυρώσει η εισβολή της τηλεόρασης σε κάθε σπίτι. Που αγαπούσαμε το σχολείο γιατί μας έφερνε κοντά στους φίλους. Που αναρωτιόμασταν γι' αυτό το μεγάλο, το ακατανόητο μυστήριο που είναι, από πολύ νωρίς, το άλλο φύλο.

Τώρα, ο μικρός Νικόλας του Γκοσινί ξετυλίγει νέες, αδημοσίευτες ώς τώρα, περιπέτειες σε εξακόσιες και πλέον ολόφρεσκες σελίδες. Είναι οι ιστορίες που φιλοξενούσε επί έξι χρόνια, από το 1959 ώς το 1965, το εβδομαδιαίο περιοδικό «Sud-Ouest Dimanche» και που η κόρη του συγγραφέα, Αν Γκοσινί, ανακάλυψε τυχαία, σε μια λησμονημένη κούτα, σε μια μετακόμιση, για να τις επανεκδώσει λίγο αργότερα, στήνοντας έναν ολοκαίνουργιο εκδοτικό οίκο, τον «IMAV», για το σκοπό αυτό. Σημαδεμένες κι αυτές από το γνωστό, ακαταμάχητο, άκρως αναγνωρίσιμο χιούμορ του διδύμου Γκοσινί-Σανπέ, ενός χιούμορ που θεμελιώνεται στην απόσταση ανάμεσα στην ειλικρίνεια του βλέμματος του παιδιού-αφηγητή και την πραγματικότητα όσων μας κοινοποιεί, οι νέες περιπέτειες του μικρού Νικόλα δεν υστερούν σε τίποτα από όσες έχουν συμπεριληφθεί στις πέντε συλλογές που ήδη κυκλοφορούν. Αντιθέτως, τις συμπληρώνουν και τις ενισχύουν.

Για την Αν Γκοσινί η έκδοση ήταν ο ομορφότερος τρόπος να μιλήσει στα παιδιά της για έναν ανεκτίμητο παππού που δεν θα γνωρίσουν ποτέ. Για μας, όπως σημειώνει και η μεταφράστρια Μελίνα Καρακώστα (η οποία, ας σημειωθεί, κατάφερε να μεταφέρει θαυμάσια στη γλώσσα μας το χιούμορ και την αθωότητα του πρωτοτύπου), είναι μια, έστω και στιγμιαία, επιστροφή σε μια εποχή «όπου τα παιδιά παίζουν στο δρόμο και φτιάχνουν κόσμους με τη φαντασία τους, χωρίς να χρειάζονται πληθώρα παιχνιδιών και χωρίς να δέχονται καταιγισμό ψηφιακών εικόνων», το ξαφνικό άνοιγμα ενός παραθύρου για να μπει «ένα καθαρό αεράκι» και να μας δροσίσει. Και φαίνεται πως το αεράκι αυτό είναι εξαιρετικά αναγκαίο στις μέρες μας -και όχι μονάχα στους νοσταλγούς, που ανακαλούν μελαγχολικά την προστατευμένη παιδική τους ηλικία. Μέσα σε δύο μόνο μήνες από την έκδοσή του πέρσι, στη Γαλλία, το βιβλίο πούλησε 250.000 αντίτυπα. Στη σχολική βιβλιοθήκη της κόρης μου ο μικρός Νικόλας είναι το βιβλίο που δανείζονται τα παιδιά περισσότερο, μετά φυσικά τον Χάρι Πότερ.

Ισως γιατί η παρέα του μικρού Νικόλα συντίθεται από χαρακτήρες εμβληματικούς, υπαρκτούς σε κάθε σχολική τάξη: ο χοντρούλης Αλσέστ που τρώει ασταμάτητα· ο επιθετικός Εντ που μοιράζει μπουνιές με την πρώτη ευκαιρία· ο Μεξάν, που απαιτεί σεβασμό γιατί είναι ο πιο ψηλός στην τάξη· ο πλούσιος υπερόπτης Ζοφρουά, με «πισίνα σε σχήμα μπριζόλας και τραπεζαρία μεγάλη σαν εστιατόριο»· το «χαϊδεμένο της δασκάλας», ο σπασίκλας Ανιάν, που δεν καταφέρνει ποτέ να διασκεδάσει. Ισως όμως, κυρίως γι' αυτό: επειδή ο κόσμος του Νικόλα και των φίλων του είναι καθησυχαστικός, υπακούει σε μια ανακουφιστική τάξη. Δεν υπάρχουν εδώ συγκρούσεις, εντάσεις, διαλυμένες οικογένειες, δυστυχισμένα παιδιά. Η προσωρινή δυστυχία ενός μηδενικού ή μιας τιμωρίας διαλύεται από ένα χάδι στα μαλλιά, μια μηλόπιτα μετά το δείπνο. Οι μητέρες μαγειρεύουν νόστιμα φαγητά, οι πατέρες είναι πάντα παρόντες για να λύσουν, όσο και αν διαμαρτύρονται, τα προβλήματα της αριθμητικής, τα παιδιά είναι χαρούμενα και αισιόδοξα -ακόμα και ο Ανιάν, μέσα στην απομόνωση του καλού μαθητή, δεν είναι πραγματικά δυστυχισμένος. Η ιδιοφυΐα του Γκοσινί, ο μοναδικός του τρόπος να αφηγείται τον κόσμο με τη γλώσσα ενός μπόμπιρα, δεν είναι παρά η ικανότητά του να επινοεί ιστορίες χωρίς ιστορία· να αποκαλύπτει, στους μικρούς αναγνώστες του, όχι τον κόσμο, αλλά την απόλαυση της ανάγνωσης. Ο «Μικρός Νικόλας» δεν είναι το σχολείο της ζωής, ούτε επιδιώκει να γίνει. Η πραγματική σχολική ζωή, ακόμη και τις δεκαετίες του '50 και του '60, είχε πολύ περισσότερο πόνο, αγωνία και μοναξιά. Αν είναι διαχρονικό και οικουμενικό, αυτό το μικρό αριστούργημα (γιατί να φοβόμαστε τις λέξεις;) των Σανπέ-Γκοσινί είναι γιατί, και στην εποχή του ακόμα, ήταν παρωχημένο. Μιλούσε για μια παιδική ηλικία ιδανική, εκείνη που, καθώς έλεγε ο Σανπέ σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα «Figaro», και ο ίδιος και ο Γκοσινί «θα θέλανε να είχαν ζήσει». Το μεγάλο ταλέντο του Γκοσινί ήταν ότι κατάφερε να δημιουργήσει έναν παιδικό κόσμο όπως τον ονειρεύονται όλοι. Ακόμη και τα «επαναστατημένα» παιδιά της δεκαετίας του '70, ακόμη και τα σημερινά, βαριεστημένα πριν καν αρχίσουν να ζουν, παιδιά.



ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/12/2005