Μυθολογίες του χειμώνα

Με φόντο την Ιρλανδία και την Γαλλική επαρχία ξετυλίγονται οι ιστορίες του Πιερ Μισόν σ' αυτό το βιβλίο.

Ο συγγραφέας δανείζεται στοιχεία από την ιστορία και τις θρησκευτικές παραδόσεις, από τους μύθους και τους θρύλους των περιοχών αυτών για να τα ανασυνθέσει σε ένα υποβλητικό μωσαϊκό. Η οιονεί ιστορική αφήγηση, το πλήθος των συμβολισμών αλλά και η ίδια η γραφή του Μισόν που βρίσκεται πολύ κοντά στην ποίηση καταφέρνουν να παρασύρουν τον αναγνώστη σε μια κατανυκτική σχεδόν ανάγνωση, όχι μόνο όλων αυτών που εξιστορούνται αλλά και όσων απλώς υπονοούνται.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Αν οι «Βίοι Ελάσσονες», που εκδόθηκαν στη Γαλλία το 1984, αποσπώντας μάλιστα το βραβείο της γαλλικής Ραδιοφωνίας, δηλαδή το Prix France - Culture, ( βλ. την έντιμη μετάφρασή τους από την Κατερίνα Κολλέτ, επίσης στην «Ινδικτο», 2000), είναι το αναμφισβήτητο, πολύκλαδο γένος της συγγραφικής δεινότητας του Πιερ Μισόν (1945), τότε οι Μυθολογίες του Χειμώνα, που κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά το 1997, υπομνηματίζοντας κατά κύριο λόγο την εξόφθαλμη διαχρονικότητα της ανθρώπινης ανικανότητας να μάθει την ύπαρξη και να κατανοήσει πλήρως τον Θεό, συνιστούν το αναπόφευκτο είδος μιας ευρηματικής, λεπτολόγου εμβάθυνσης. Συγγενεύουν τόσο με τις αλλεπάλληλες, συχνά απρόοπτες ενδοδιηγητικές περιελίξεις όσο και με τις φολιδωτές προτάσεις των αφηγηματικών αναπτύξεων που απολαύσαμε ήδη στους πυκνογραμμένους, αλλά ομολογουμένως άρτιους «Αββάδες» του, που εκδόθηκαν το 2002, στο Παρίσι, κι εδώ δύο χρόνια αργότερα, σε ευθύβολη μετάφραση του Βλάση Καλαμαρά, από την «Εστία».

Τα δώδεκα, ενίοτε πεντασέλιδα κείμενα του παρόντος τόμου, κεφάλαια μιας χαλαρής, αλλά λυσιτελούς σύνθεσης, αναδιατυπώνουν, με αβρότητα και άλλο τόσο σθένος, καίρια αιτήματα πίστεως, κωδικοποιούν εμφαντικές θεολογικές προαιρέσεις της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης, διερευνούν υφέρπουσες ή κραυγαλέες δογματικές εμμονές, αποτυπώνουν πάθη εξουσίας και βεβαίως υπονομεύουν κραταιές, εσφαλμένες όμως, δοξασίες πολιτειακών και άλλων καθεστώτων. Κρυπτοδοκίμιο για την καταγωγή των καταστατικών προλήψεών μας , λανθάνον μυθιστόρημα για την αρχαιολογία των αυταπατών που ταλανίζουν ακόμη σε έναν βαθμό τον ανθρώπινο νου, πεζόμορφες ωδές για την ιλαροτραγωδία του μεσαιωνικού τρόπου κοσμοαντίληψης, που σε έναν βαθμό δεν διαφέρει και πολύ από τον αντίστοιχο των ημερών μας, οι εύληπτες «Μυθολογίες του Χειμώνα» αποτελούν ένα ακόμη επαρκές δείγμα των στοχαστικών εκλεπτύνσεων- αναβαθμίσεων του πλάγιου, του λοξού, του ουτιδανού σε οριακό σημαίνον. Σε ό,τι δηλαδή επιδίδεται εδώ και είκοσι πέντε χρόνια ο εν μέρει σαρκώδης, εν μέρει «εκκλησιαστικός», ουσιαστικός πάντως, λόγος του Πιερ Μισόν.

Απόλυτος κύριος του πολύπτυχου υλικού του, γνώστης της ευρωπαϊκής Ιστορίας, ιδίως των λεπτομερειών της Επανάστασης του 1789, των σχεδίων του Ροβεσπιέρου και του πνευματικού του τέκνου, με άλλα λόγια της τρομοκρατίας, σχολιαστής των σκοτεινών πλευρών του παπισμού, των ποικίλων παραφυάδων των μειζόνων και ελασσόνων αιρέσεων, ώς και των αιματηρών, πολύχρονων έριδων των αρχόντων του πολέμου, των περιώνυμων warlords των Μέσων Χρόνων, ο φυσιοδίφης των ατελειών και των πύρρειων νικών μας στο ηθικό πεδίο, ο Πιερ Μισόν, δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να καταθέτει, κατά υποδειγματική οικονομία πάντα, αδιάψευστα πειστήρια του Τραγικού.

Η αδιάπτωτη αμφισημία των φαινομένων, η αβελτηρία της ψυχής να διεκπεραιώσει με νηφαλιότητα τις υποθέσεις της, η παρατεταμένη, αμφίσημη σιωπή του Θεού, ο πλαστός ή μη πλατωνικός δυϊσμός του ατόμου σε σώμα και πνεύμα και ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται, το μυστήριο του μεταθανάτιου χωρόχρονου και η υποδόρια, κάποτε καταλυτική παρουσία του δαιμονικού στοιχείου στη φαντασία των δίποδων, συναποτελούν τις θεματολογικές εστίες των αναφορών. Το παράθεμα, που κλείνει το μάτι σε γνωστό ποίημα του προϋπάρξαντος Χόρχε Λουίς Μπόρχες, είναι ενδεικτικό αμάλγαμα υπαινιγμών: «Περνούν νυχτερίδες: είναι η μικρή μαύρη καρδιά μας που πάλλει εκεί ψηλά. Είναι η μικρή μαύρη καρδιά του πάπα, του Ιλάριου ή του τελευταίου γελαδάρη, ποιος ξέρει. Ενας άνθρωπος είναι όλοι οι άνθρωποι, ένας τόπος όλοι οι τόποι, σκέπτεται ο Ιλάριος. Αναρωτιέται αν τούτη η σκέψη είναι του Θεού ή του διαβόλου». ( βλ. σελ. 50 -η υπογράμμιση δική μου)

Από μια άλλη πλευρά, ως μανικός ερμηνευτής άσημων χρονογραφιών και θλιβερών μαρτυριών ενός ανελέητου σκοταδισμού, ο συγγραφέας των ήπιων, χαμηλών εξωτερικά τόνων, αναπαράγει, αναπαλαιώνει συνειδητά το παρελθόν χωριών και πόλεων της Γενέτειράς του, προκειμένου να διαβάσει το μέλλον του κόσμου. Η επίμονη, σημαδιακή επωδός «Ολα είναι μεταβλητά και συγγενή με το αβέβαιο», η οποία στοίχειωνε τους Αββάδες και υπογράμμιζε αρκούντως τα αδιέξοδα του πρώιμου ρωμαιοκαθολικισμού, ακούγεται και τώρα έντονα, βασανιστικά.

Ευφυώς συγκερασμένη γραφή, που κατακτά αμέσως το αναγνωστικό ενδιαφέρον, και μάλιστα εκείνο των εξειδικευμένων απαιτήσεων, δείχνει σταθερά προς τα προσφιλή πρότυπα και τις υφολογικές της αφετηρίες. Ο «Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου» (1874) και τα «Τρία διηγήματα» (1877) του ανεπανάληπτου μετρ Γκιστάβ Φλομπέρ είναι ασφαλώς τα εμβληματικά, άκρως γόνιμα αρχέτυπα. Ανιχνεύονται εύκολα. Τυποποιώντας φοβίες και φυλετικές υστερίες, ο συγγραφέας της «Μαντάμ Μποβαρί» άνοιξε το δρόμο στη μυθοπλαστική αξιοποίηση της οντολογίας του μεσαιωνικού κεκτημένου, και όχι μόνον. Από την άποψη αυτή, οι «Μυθολογίες του Χειμώνα» συνιστούν εξέχουσα εμπέδωση του φλομπερικού κειμενικού ήθους: ο προστάτης άγιος των πανδοχέων, που «βιογραφείται» στα «Τρία Διηγήματα», μεταμορφώνεται εδώ διαδοχικά, ως άλλος Πρωτέας, σε αμφιλεγόμενο Αγιο Κολούμβα της Ιόνας, σε ιπτάμενο, τραγικό Σουίμπν, σε φιλοσοφούντα επίσκοπο Ιλάριο, σε πειθήνια Αγία Αινιμία , σε ακαταπόνητο Σίμωνα και σε άτυχο, καρατομημένο Αντώνιο Περσεγκόλ. Οι εφαρμογές αυτές πιστοποιούν την ενδελεχή αξιοποίηση της πλούσιας παράδοσης του χώρου στον οποίο κατεξοχήν δραστηριοποιείται το μισονικό ρήμα, λειαίνοντας ύφη και προεκτείνοντας συστηματικά τις όποιες «πραγματικότητες».

Η μεταφράστρια τιθάσευσε με άνεση το ενίοτε παραπειστικό, δήθεν στρωτό, γεμάτο παγίδες, πρωτότυπο.



ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 25/08/2006