Κωμωδία

Στο καινούργιο του βιβλίο, ο Σ. Πασχάλης, έχει στήσει ένα σκηνογράφημα ελληνιστικού ερειπιώνα, χαραγμένο σε λευκό και σε μαύρο με τις σκιές και τους τόνους της χαλκογραφίας. Το λυρικό Εγώ των ποιημάτων είναι ταυτόχρονα ηθοποιός και παρατηρητής αλλά και μέρος τού σκηνογραφήματος.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Μια τολμηρή στροφή, μια απομάκρυνση από το ύφος τής ως τώρα δουλειάς του συνιστά η καινούργια κατάθεση του Στρατή Πασχάλη με τον «βλάσφημο», ανησυχαστικό αλλά και ειρωνικό τίτλο Κωμωδία. Ο νεοκλασικισμός που τον δικαίωσε, δίνοντας πλούσιους καρπούς σε προηγούμενες συλλογές του, όπως η Νύχτα του ερμαφρόδιτου, οι Βυσσινιές στο σκοτάδι, τα Ανθη του νερού, ακόμη και στον μεταβατικό Μιχαήλ, παραχωρεί τη θέση του σε μια οπτική με έντονα τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία, η οποία κινείται θα λέγαμε πάνω στη γραμμή της αφαιρετικής υδατογραφίας, όλο λεπταισθησία και αινιγματικότητα.

Ο ποιητής επιχειρεί μια ολοκληρωτική καταβύθιση στους ζόφους της ψυχής, και ετούτο του το εγχείρημα είναι απόλυτα ειλικρινές ­ κατορθώνει να εμφυσήσει αλήθεια στο ποιητικό τέχνασμα. Το σκηνικό που στήνει είναι βαρύ, τα χρώματα που χρησιμοποιεί έχουν τους τόνους ενός βόρειου δειλινού (σκούρα νερά, χρώμα στάχτης, μολυβί χορτάρι κτλ). Οι φωνές εκπορεύονται φαινομενικά από πολλά στόματα για να αρθρωθούν στα χείλη του ποιητή, με τον τρόπο της Έρημης χώρας του Έλιοτ. Ο ίδιος αλλά και τα πρόσωπα που υποδύεται μοιάζει να ζουν στο χείλος μιας καταστροφής, μέσα σε ένα περιβάλλον ύψιστης επικινδυνότητας, όπου τα πάντα απειλούνται από τη δαμόκλεια σπάθη μιας αθέατης καταδίκης, σε έναν κόσμο δαντικό, όπου τα όρια μεταξύ Κόλασης, Παραδείσου και Καθαρτηρίου είναι τόσο ασαφή και δυσδιάκριτα σαν να μην υφίστανται καν. Η πορεία προς την κάθαρση, σ' αυτή την αλλόκοτη ποιητική διάσταση, όπου κυρίαρχο στοιχείο είναι μια παρακμιακή ζωτικότητα, δεν διαρκεί αιώνια, αλλά δίνει την αίσθηση του στιγμιαίου. Η Κόλαση εν ζωή (μορφές της η ασχήμια, η καταστροφή, η ανυδρία της ψυχής) είναι πανταχού παρούσα και η δύναμή της καταλυτική.

Σε μια υποβλητική ατμόσφαιρα, όπου το τραγικό στοιχείο υπονομεύεται, αλλά και δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς το σατιρικό, το φως συνυπάρχει με το σκοτάδι και όλο αυτό το οικοδόμημα ταλαντεύεται κάθε στιγμή επίφοβα στη σαθρή σκαλωσιά της πίστης. Αυτή η εξαιρετική ισορροπία τρόμου είναι και το μέγα επίτευγμα του βιβλίου. Κλείνοντας τις σελίδες του δεν ξέρουμε προς τα πού θα γύρει η πλάστιγγα, αν και στο τέλος αχνοχαράζει ένα αβέβαιο, λυμφατικό φως. Κάτι που τονίζεται και από τη ζηλευτή αμφισημία της καταληκτικής φράσης «Ο God, this endless heaven, and your angels walking on the rigorous path».

Δημήτρης Χουλιαράκης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 31-01-1999