Ένα αισθηματικό μυθιστόρημα

To "Aισθηματικό μυθιστόρημα", ως προς το ύφος του, ανάγεται στην κλασική πορνογραφική παράδοση της Ευρώπης. Η αντιμετώπιση όμως του συγγραφέα είναι ριζικά διαφορετική απ' ό,τι στην κλασική ερωτογραφία. Ο Γκριγιέ, "πατριάρχης" του περίφημου Νέου Μυθιστορήματος και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας από το 2004, κατασκευάζει εδώ μια πινακοθήκη ακραίων διαστροφών και φαντασιώσεων που, αυτές καθαυτές, όχι μόνον δεν προσφέρονται για ερωτική διέγερση αλλά μάλλον αποθαρρύνουν και την πιο διεστραμμένη ερωτική ιδιοσυγκρασία.

Η υπόθεση είναι τυπική για την πορνογραφική παράδοση: ένας πατέρας μυεί την δεκατετράχρονη κόρη του στα μυστικά του έρωτα, π.χ. της αγοράζει αντί για κούκλα μια μικρή πόρνη κ.λπ. και βαθμιαία προχωρούν μαζί στην ανακάλυψη παντοίων ηδονών. Με αυτό το πρόσχημα ο Γκριγιέ καταγράφει ως φυσιοδίφης 239 σκηνές ακραίας ερωτικής διαστροφής, που ο επαρκής αναγνώστης αντιλαμβάνεται αμέσως ότι δεν (μπορεί να) αφορούν ανθρώπους αλλά ένα άλλο φαντασιακό είδος (ανθρώπινο υβρίδιο ή υπο-είδος) που ζει από τη διαστροφή για τη διαστροφή.

Στο "Αισθηματικό μυθιστόρημα" η πραγματικότητα, όπως τη γνωρίζουμε, δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνον ως η αρρωστημένη φαντασίωση ενός αναίσθητου και ασυνείδητου είδους που κατατρώγει τις σάρκες του - αφού προηγουμένως τις έχει μαστιγώσει, πληγώσει, ματώσει, πονέσει, δοκιμάσει και, εν τέλει, ακυρώσει.

Ο ίδιος ο συγγραφέας τονίζει ότι "αυτό το παραμύθι για ενήλικες δεν έχει θέση σε μια ροζ βιβλιοθήκη". Ποιος θα τολμήσει να πει το αντίθετο. Όποιος το ομολογήσει, θα πρέπει να κρατηθεί αμέσως ως ύποπτος σίριαλ κίλερ...

Το "Αισθηματικό μυθιστόρημα", ένα βιβλίο για γερά νεύρα, αποτελεί την ολική ανατροπή της πορνογραφίας ως είδους. Είναι το απόλυτο βιβλίο-σπλάτερ, μια φαντασίωση που ειρωνεύεται τον εαυτό της, ένα πειραματικό εργαστήριο αυτοκαταστροφής του είδους και ταυτόχρονα η αποδόμηση της γοητείας κάθε Χάνιμπαλ Λέκτερ...

Aυτό είναι το κύκνειο άσμα του συγγραφέα.







ΚΡΙΤΙΚΗ



Το 2004 στη Γαλλία απονεμήθηκε στον Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ για το σύνολο του έργου του το περίφημο Prix Sade, βραβείο θεσμοθετημένο για να τιμήσει την κλασική γαλλική ερωτική-πορνογραφική παράδοση που ξεκίνησε ο Μαρκήσιος ντε Σαντ και καθιέρωσαν λυρικοί αποσυνάγωγοι της «ηθικοπλαστικής» πεζογραφίας, όπως ο Γκιγιόμ Απολινέρ και ο Λουί Αραγκόν, ο Αντρέ Πιερ ντε Μαντιάργκ και ο Πιερ Λουί, ο Ζορζ Μπατάιγ και ο Μορίς Μπλανσό. Η αλήθεια είναι πως οι εν λόγω κύριοι δεν θα μπορούσαν να έχουν πιο άξιο «συνεχιστή» και συνοδοιπόρο από τον Ρομπ-Γκριγιέ στη συστηματική υπονόμευση της κοινωνικής και πολιτικής ορθότητας μέσω της τέχνης τους. Κινηματογραφιστής και μυθιστοριογράφος, μοντερνιστής, εμβληματική φιγούρα του λογοτεχνικού κινήματος του nouveau roman, σεναριογράφος της ταινίας του Αλέν Ρενέ «Πέρσι στο Μαρίενμπαντ» -η οποία βασίζεται στην «Εφεύρεση του Μορέλ» του Αντόλφο Μπιόι Κασάρες- άφησε πίσω του, μεταξύ άλλων, ένα κύκνειο άσμα αντάξιο της φήμης του - σαγηνευτικό και παράφορο, ενοχλητικό και αστραφτερό, απροσδόκητα τρυφερό και σοκαριστικά βίαιο: ένα «παραμύθι για ενηλίκους», όπως χαρακτηρίζεται από τον συγγραφέα του, «Το αισθηματικό μυθιστόρημα» είναι μια «έκθεση ωμοτήτων» και μια λυσσαλέα διεκδίκηση της ουτοπίας, μια φανταστική περιήγηση στη σκοτεινή πινακοθήκη του δυσλειτουργικού ερωτισμού και της φετιχιστικής αποθέωσης και ταυτόχρονα μια μαρτυρία της οντολογικής δίψας για το απόλυτο, για την υφαρπαγή της χίμαιρας που αποτελεί η επιστροφή στον αρχέγονο παράδεισο.

Ενα δεκατετράχρονο κορίτσι, η Ζιζί, ακολουθώντας τα χνάρια της νεκρής υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες μητέρας της, υποτάσσεται με τη θέλησή της στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του πατέρα της: γίνεται για κείνη δάσκαλος και μέντορας -τη διδάσκει φιλοσοφία, τη μυεί στην τέχνη και στην ανάγνωση ερωτικής λογοτεχνίας-, διακορευτής και σεξουαλικός εκπαιδευτής, εραστής, αφέντης και συνένοχος στη διερεύνηση μιας ευρείας γκάμας διαστροφών και παραφιλιών. Βιασμοί, όργια, βασανιστήρια με πηγή έμπνευσης τη μεσαιωνική ιστορία και εκκλησιαστικές πρακτικές του παρελθόντος, παιδοφιλία, ανθρωποφαγία είναι μερικά μόνο από τα «μαθήματα» που προσφέρει γενναιόδωρα ο πατέρας-παιδαγωγός στο καθ' όλα πρόθυμο και εύπλαστο νυμφίδιο, την αγαπημένη κόρη-πριγκίπισσα, στην οποία βλέπει τη μελλοντική βασίλισσα και πόρνη με την οποία θα κυβερνήσει αυτό το βασίλειο ηδονής και τρόμου, τον παιχνιδότοπο αλλεπάλληλων συνουσιών και αλόγιστης σπατάλης αίματος. Το δώρο του για τα γενέθλιά της επιβεβαιώνει τις προθέσεις του: ένα δεκατριάχρονο κοριτσάκι-κούκλα που περιμαζεύει απ' τον δρόμο, η Οντίλ, περίτεχνη διασταύρωση ανήλικης μποτιτσελικής Αφροδίτης και ξεδιάντροπης Σαλώμης, προορισμένης, ωστόσο, να χάσει εκείνη το κεφάλι της αν ο αφέντης της ή η νεαρή κυρία, στην οποία προσφέρεται, το απαιτήσουν, αναδύεται από ένα πακέτο με φαντεζί περιτύλιγμα. Η Οντίλ είναι το νέο παιχνίδι της Ζιζί, ισότιμη σύντροφος, αντικείμενο λατρείας ή εκτόνωσης σαδομαζοχιστικών διαθέσεων, πάντα κατά την επιθυμία της, της Ζιζί ή αλλιώς Τζιν - Djinn. Στην αραβική παράδοση η λέξη djinn ορίζεται ως η ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα σε άνθρωπο και άγγελο, όταν ένα πνεύμα καταλαμβάνει τον άνθρωπο και τον οδηγεί σε κατάσταση δαιμονοληψίας. Υποτίθεται πως όλοι οι ποιητές κατοικούνται από ένα djinn. Είναι άραγε τυχαία η επιλογή αυτού του «χαϊδευτικού» ονόματος από τον Γκριγιέ για τη μικρή, εκκολαπτόμενη Γκαμιανί του; Κατά πάσα πιθανότητα όχι. Το γνωστικιστικό υπόβαθρο της αισθητικής εξύμνησης του «κακού» στηρίζεται εν μέρει στην ιδέα της καθοσίωσης μέσα από την υπερβολή -της σάρκας κατά προτίμηση-, προκειμένου να επιτευχθεί η πνευματική διέγερση, η εξύψωση σε ανώτερες σφαίρες και η μετάβαση σε μια υπερπραγματικότητα του αιώνιου. Η Ζιζί και τα μικρότερα, μεγαλύτερα ή συνομήλικα μ' εκείνη κορίτσια επιδίδονται με ασκητική προσήλωση στη σεξουαλική κατάχρηση, στη βία και στην ανάλωση του εαυτού σε μια επίμοχθη προσπάθεια δημιουργίας ενός προσωπικού καθαρτηρίου και ανάκτησης μιας χαμένης Εδέμ που αν και δε γνώρισαν, νοσταλγούν μέσ' απ' τον ονειρικό αντικατοπτρισμό της στο βλέμμα του αρπακτικού και απεγνωσμένου αρσενικού που τα προσδιορίζει (πόσο εφιαλτική θα φάνταζε, αλήθεια, μια τέτοια εκδοχή του κόσμου υπό το πρίσμα μιας ανελέητης φεμινιστικής θεωρίας - ανελέητης γιατί δεν λαμβάνει υπόψη της ή αρνείται να κατανοήσει την αβοήθητη μοναξιά του άντρα...)

«Μυθοπλασία που η ανάγνωσή της διατρέχει τον κίνδυνο να προσκρούσει σε ορισμένες ευαισθησίες» χαρακτηρίστηκε το έργο όταν εκδόθηκε. Πράγματι, ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός. Το μυθιστόρημα του Γκριγιέ μπορεί να ταράξει, σε βαθμό φρίκης και αποτροπιασμού, έναν αναγνώστη που δεν είναι, για παράδειγμα, εξοικειωμένος ή ιδιαίτερα ενθουσιώδης με το κινηματογραφικό σύμπαν του Πίτερ Γκρίναγουεϊ και τους ήρωες των ιστοριών του, οι οποίοι, σ' έναν ενίοτε μπαρόκ διάκοσμο, διαχειρίζονται τη σωματικότητά τους με τρόπο τόσο ιδιοσυστασιακό και σκανδαλώδη, που κινείται στα όρια ενός αν όχι διαστροφικού σίγουρα πάντως δυσπρόσιτου ερωτικού εστετισμού. Κι όμως, αν ισχυριστεί κανείς πως η λεπτή ειρωνεία, ο σαρκασμός, αλλά κυρίως η ποιητικότητα εκλείπουν ως στοιχεία σε τέτοιου είδους ανατριχιαστικά ή δυσοίωνα περιβάλλοντα μπορεί και να διαψευσθεί. Αντιθέτως, ευδοκιμούν. Οπως συμβαίνει στο «Αισθηματικό μυθιστόρημα». Οπως συμβαίνει και στις δημιουργίες σύγχρονων εικαστικών, όπως ο Ρέι Σίζαρ, ο Μαρκ Ράιντεν ή ο Τρέβορ Μπράουν. (Η δουλειά του τελευταίου «σαμποτάρεται» μέχρι και στο Διαδίκτυο ως συγκεκαλυμμένη παιδική πορνογραφία. Αξίζει να την ανακαλύψει κάποιος για να διαμορφώσει προσωπική άποψη.)

Οι καλλιτέχνες -συγγραφείς, σκηνοθέτες, εικαστικοί- είναι αρχιτέκτονες των παραλλαγών μιας Neverland που αγωνίζεται να επιζήσει μέσα στον καθένα μας, να αναστηλωθεί από τα ερείπια στα οποία άκριτα την καταδικάζουμε. Καθημερινά χτίζουμε και γκρεμίζουμε μες στο κεφάλι μας πόλεις που αν τους επιτρέπαμε διάρκεια ζωής, θα εξελίσσονταν σε γαλαξιακές αυτοκρατορίες, απέραντα σκοτεινά μπουντρούμια ή εκτάσεις με πύργους πνιγμένους στους κισσούς και στ' αγριολούλουδα. Θα χτίζαμε παραμυθοχώρες. Ομως, για να δανειστούμε τα λόγια του Γκριγιέ, απαγορεύεται να καταναλώνεις μικρά άγρια κορίτσια, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο [...] απαγορεύεται να τρως φουαγκρά, να κατεβαίνεις πριν σταματήσει πλήρως ο συρμός, να κάνεις έρωτα πριν ενηλικιωθείς [...] να παίζεις με την κλειδαριά [...] να εκτρέφεις ανδαλουσιανούς σκύλους [...] απαγορεύεται να ονειρεύεσαι ασέλγειες, να δανείζεις τα ερωτικά σου θέλγητρα έναντι χρημάτων [...] να περιγράφεις σχολαστικά τη λίμπιντό σου, και τα λοιπά, και τα λοιπά...

Θα χτίζαμε παραμυθοχώρες. Θα μας έτρεφαν. Θα μας κατέστρεφαν. Θα σπαράζαμε μέσα τους από ηδονή. Θα μας κατασπάραζαν λόγω της αδυναμίας μας να τις συντηρήσουμε.

Ετσι θα ζούμε για πάντα στα κάστρα τ' ουρανού.



ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΥΛΙΖΑΚΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 11/07/2008