Ο αιώνιος άνθρωπος

Κάθε αγνωστικιστής ή άθεος που σαν παιδί γιόρτασε τα Χριστούγεννα, διατηρεί μέσα στο νου του, είτε του αρέσει είτε όχι, την ικανότητα να συνδυάζει συνειρμικά δύο ιδέες τις οποίες η υπόλοιπη Ανθρωπότητα θεωρεί εντελώς ξένες μεταξύ τους: την ιδέα ενός μωρού και την ιδέα μιας άγνωστης δύναμης που βαστάζει τα αστέρια. Ο νους και η φαντασία του εξακολουθούν να συνδυάζουν αυτές τις δύο ιδέες, ακόμη κι όταν η στεγνή λογική του δεν βλέπει για ποιο λόγο να κάνει ένα τέτοιο συνειρμό. Η εικόνα μιας μητέρας που κρατάει στην αγκαλιά της ένα μωρό, θα τον παραπέμπει πάντοτε σε κάποιον σωτήρα και θα συνδυάζει το τρομερό όνομα του Θεού με το έλεος και τη γλυκύτητα. Ας το προσέξουμε: αυτές οι δύο ιδέες δεν είναι από τη φύση τους αυτονόητα και αναπόφευκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ούτε ο αρχαίος Έλληνας, ούτε ο Κινέζος, ούτε ο Αριστοτέλης, ούτε ο Κομφούκιος κάνουν ένα τέτοιο συνδυασμό. Όπως δεν συνδυάζονται υποχρεωτικά οι έννοιες βαρύτητα και γατάκι, έτσι δεν συνδυάζονται κατ’ ανάγκην οι έννοιες Θεός και μωράκι. Τις συνέδεσαν μέσα στο νου μας τα Χριστούγεννα επειδή είμαστε Χριστιανοί, επειδή είμαστε ψυχολογικά Χριστιανοί, έστω και αν δεν είμαστε θεολογικά Χριστιανοί. Κοντολογίς, αυτός ο συνδυασμός μετασχημάτισε καθοριστικά την ανθρώπινη φύση. Διότι υπάρχει πραγματικά μια διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο που το γνωρίζει αυτό και σε εκείνον που δεν το γνωρίζει. Αυτή η διαφορά δεν είναι απαραιτήτως διαφορά ηθικού βάρους. Πρόκειται για τον συνδυασμό της παντοδυναμίας με την αδυναμία, ή της θεότητας με την παιδικότητα, ο οποίος αποτελεί στ’ αλήθεια την κατακλείδα της χριστιανικής πίστης και τίποτα, ούτε καν οι εκατομμύρια επαναλήψεις, δεν μπόρεσε να τον μετατρέψει σε βαρετή κοινοτοπία. Έχουμε λοιπόν κάθε λόγο να μιλάμε για ένα μοναδικό χαρακτηριστικό του Χριστιανισμού. Η Βηθλεέμ είναι ο τόπος στον οποίο συναντιούνται τα άκρα.